پرونده هسته ای را به وزارت خارجه بازگردانید

دیپلماسی ایرانی : " روی کار آمدن حسن روحانی فرصتی است تا ایران به سرعت در جهت رفع نگرانی ها درباره برنامه هسته یی خود حرکت کند، اما آمریکا می خواهد شاهد اقدامات تهران در این باره باشد. " جنیفر پساکی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا.

"ما از اظهارات رییس جمهور جدید ایران درباره آمادگی برای حل مساله هسته یی ایران استقبال می کنیم. تاکید می کنم که ما با سخنانی درخصوص حل این مساله نه بر اساس ضرب الاجل ها بلکه بر اساس برخورد محترمانه نسبت به شریک، کاملا موافق هستیم. " سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه.

" من تبریکات خود را به مناسبت تحلیف شما به عنوان رییس جمهوری اسلامی ایران تقدیم تان می کنم. ملت ایران اختیار جدی تعامل در مذاکرات و همکاری با جامعه بین المللی برای رسیدن به رفع فوری نگرانی های جدی اش درباره فعالیت های هسته یی ایران را به عهده شما گذاشته است. آقای رییس جمهور، من این نامه را می نویسم تا به شما بگویم که من، به همراه 3+3، برای ادامه گفت وگوها به منظور یافتن یک راه حل در اسرع وقت آماده هستیم. امیدوارم که بتوانیم گفت وگوهایی جدی را با تیم مذاکره کننده شما به محض آن که ممکن شود، برنامه ریزی کنیم." کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا.

حسن روحانی در صدر اخبار بین الملل قرار گرفته است. از پیروزی تاریخی و دور از انتظار وی در انتخابات ریاست جمهوری ایران تا چهره های کابینه او از جمله محمد جواد ظریف و البته روایت متفاوتی که در سیاست خارجی ایران به دنبال آن است. رئیس جمهور منتخب در کنفرانس مطبوعاتی روز گذشته خود به صراحت اعلام کرد که تهران با تمام کشورها بر مبنای احترام و تامین منافع متقابل سخن می گوید و از مذاکره با هیچ کشوری بر این مبنا سرباز نمی زند. روحانی بخش اعظمی از سخنان خود را به پرونده هسته ای ایران اختصاص  داده و تاکید کرد که تهران آماده مذاکرات مثبت و سازنده و گام برداشتن در مسیر رفع نگرانی ها غرب است. وضعیت پرونده هسته ای ایران ، مطالبه های دو طرف از یکدیگر ، سرنوشت غنی سازی اورانیوم  و فردای این مذاکرات در سایه دولت جدید را با  دکتر علی خرم استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل سیاست خارجی و نماینده پیشین ایران در وین در میان گذاشتیم :

رئیس جمهور منتخب در نشست مطبوعاتی روز گذشته خود اعلام کردند که ایران حاضر به رفع نگرانی های هسته ای غرب بوده و اختلاف ها با 5+1 قابل حل است. در ابتدای بحث برای ما بگوئید که در حال حاضر روند مذاکرات بین ایران و گروه 5+1 در چه مرحله ای است ؟

در ابتدا باید بگویم از آنجایی که اطلاعات زیادی در خصوص مذاکرات در دست نیست و اخبار از طرف مقابل ایران در اختیار ما قرار می گیرد پس در نتیجه آنچه که گفته می شود در واقع توضحات من از زبان غرب است نه از زبان ایران. این عدم شفافیت که هم موجب سردرگمی داخلی شده است و هم ممکن است مورد سو استفاده طرف مقابل قرار گیرد یکی از انتقاداتی بود که بنده همواره در دوران مبارزات انتخاباتی به دیگر نامزدها از حمله آقای دکتر جلیلی وارد داشتم.  مطابق آنچه از اخبار بر می آید، 5+1 پیشنهاداتی به طرف ایرانی داده و از ایران خواسته که به این پیشنهادات پاسخ دهد که در آن به نوعی بر موضوع غنی سازی تاکید شده و گفته شده که اگر ایران بتواند غنی سازی را برای زمانی کوتاه متوقف کند ، فضایی برای همکاری و شفافیت بیشتر به وجود خواهد آمد  که می تواند سر آغاز پیشرفت کار باشد. این چیزی است که از ما از رفتار و گفتار طرف مقابل برداشت کرده ایم و این در حالی است که اخبار موثقی از سوی هیئت مذاکره کننده ایرانی در اختیار مردم ایران قرار نگرفته است.

گروه 1+5 معتقد است آنچه که تا به حال و تا مذاکرات آلماتی 2 از سوی ایران مطرح شده است بحث های فلسفی و کلی بوده است. شاید در این مورد بتوان حق را به آنها داد زیرا این گونه بحث های کلی، خطابه و سخنرانی نمی تواند در موضوع مهمی همچون مذاکرات هسته ای کارگشا باشد. طرف مقابل به لحاظ عرف دیپلماتیک شنونده این موضوعات است ولی در واقع این گونه مباحث گشایشی در مذاکرات نخواهد داشت.

آیا آنگونه که در برخی از رسانه های غربی شایع شده است ایران و 5 +1 در مرحله بن بست هسته ای به سر می برند؟

من اینطور فکر نمی کنم. غرب و در راس آن 1+5 مدت هاست به دنبال  فرمولی برای ارائه به ایران است که طبق آن ایران برای کوتاه مدت برنامه غنی سازی خود را متوقف کرده تا آژانس به انجام بازرسی هایش بپردازد و با رفع نگرانی آنها بحث غنی سازی از سرگرفته شده و به این ترتیب ایران حسن نیت خود را به انها نشان دهد.

دکتر روحانی در سخنان خود تاکید کرد که حق غنی سازی اورانیوم بر اساس ان پی تی در اختیار ایران است . آیا غرب با تداوم غنی سازی اورانیوم در ایران کنار خواهد آمد؟

از آنجایی که ایران عضو  NPT است با کشورهایی مانند کره شمالی، اسرائیل، پاکستان و هند متفاوت است زیرا بر طبق این معاهده، اعضای NPT که ایران یکی از آنها است می توانند بدون هیچ محدودیتی به غنی سازی بپردازند و درصد خاصی برای آنها تعیین نشده است. از آنجایی که ایران عضو این معاهده بین المللی است پس حق غنی سازی برای ایران محفوظ است و طرف مقابل نمی تواند به ایران دیکته کند که برای همیشه از غنی سازی دست بکشد. با این حال غرب به دنبال حصول اطمینان از این مساله است. ژاپن، برزیل و کشورهایی از این دست که کشور دارای سلاح هسته ای نیستند اجازه غنی سازی نامحدود دارند. در مورد ایران هم وضعیت به همین منوال است. همانطور که ما بارها رسما اعلام کرده ایم به دنبال تولید سلاح هسته ای نبوده و نخواهیم بود و صرفا می خواهیم از حق غنی سازی در چارچوب NPT بهره مند شویم. کسی نمی تواند در این مورد ایران را متوقف کند ولی آنچه که طرف غربی می گوید این است که ما در این مورد به شما اطمینان نداریم.

شاید غربی ها در جنگ های رسانه ای اینطور وانمود کنند که راه برون رفت از بن بست هسته ای این است که ایران غنی سازی اورانیوم را متوقف کند اما خود آنها هم می دانند که به لحاظ حقوقی چنین حقی برای آنها وجود ندارد که به ایران یا هر کشور دیگری چنین حرفی را تحمیل کنند.

در نتیجه ما باید آن قسمت از بحث مذاکرات هسته ای یعنی بحث ایجاد بازه زمانی برای اعتمادسازی دو طرفه- که تیم آقای جلیلی نتوانست به آن دست پیدا کند- را در دستور کار قرار دهیم و بنده اعتقاد دارم که آقای دکتر روحانی و آقای دکتر ظریف به خوبی می توانند این موضوع را در جامعه جهانی مطرح کرده و آن را حل کنند و ایران را از این معبر به سلامت عبور دهند.

اعتقاد دارید که اصلی ترین دغدغه غرب این است که ایران به سلاح هسته ای دست پیدا نکند؟

بله دقیقا عدم اعتماد به همین دلیل است. متاسفانه در 8 سال گذشته سخنانی از سوی رئیس جمهور مطرح شد که به جای تنش زدایی و ایجاد چتر حفاظتی برای ایران عملا تهدید جامعه جهانی علیه کشور را به همراه داشت. این سخنان از سوی هر کسی در دنیا مطرح شود نگرانی هایی را در پی خواهد داشت. در این بین برخی مانند اسرائیل هم از این موضوع برای انحراف اذهان عمومی از موضوعات دیگر مربوط به خودش سو استفاده می کند.

چه ویژگی هایی در شخص حسن روحانی و وزیر امور خارجه وی آنها را به طرف مذاکره ای متفاوت از دولت پیشین برای غربی ها تبدیل می کند؟

آنچه که حضور دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور و آقای دکتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه تا به امروز به ارمغان آورده است ایجاد فضای مثبت بین ایران و 1+5 و ایران و امریکا بوده است. پس از اینکه چنین فضای مثبتی به وجود آمد می توان مذاکراتی قوی و بنیادین با آنها داشت زیرا طرف مقابل نمی تواند از حقوق بین الملل تجاوز کند.

از انجاییکه دکتر روحانی و دکتر ظریف هر دو به حقوق بین الملل آگاه هستند می توانند حقوق ایران را بر اساس حقوق بین الملل توجیه و روشن کنند. این موضوع چیزی بود که فقدان آن در دوره آقای احمدی نژاد و اقای دکتر جلیلی احساس شد و صرف حضور در پشت میز مذاکره دستاوردی برای کشور به همراه نداشت. باید در مذاکرات زبان دیپلماسی را به کار گرفت؛ دیپلماسی گاهی صحبت با زبان نرم است، گاهی می تواند دعوت طرف مقابل به صرف شام باشد و حتی گاهی می تواند دعوت طرف مقابل به ویلای شخصی خود باشد، کاری که نمونه آن را از سوی باراک اوباما رئیس جمهور امریکا مشاهده کرده ایم. این نوع اقدامات برای این است که بتوان از هنر دیپلماسی برای تاثیرگذاری استفاده کرد. متاسفانه ما در این فضا وارد نشدیم و مذاکراه را صرفا نشستن پشت میز با لباس های اتوکشیده دانسته ایم.

بنده اطمینان دارم که در دوره بعدی مذاکرات ایران می تواند به تدریج حقوق خود را استیفا کند و غربی ها هم در مقابل حمایتی که مردم از رئیس جمهور کردند و محبوبیتی که وی در میان ایرانیان دارد نمی توانند وی را تحت فشار قرار دهند. در نتیجه شرایطی که در حال حاضر فراهم شده است شرایط مثبتی است و امیدواریم مشکلات قدم به قدم برطرف شود.

ممکن است غربی ها در زمان هایی بر حسب بی اعتمادی یا بر حسب شیطنت درخواست امتیاز از ایران کند ولی لازم نیست که ما امتیازی به آنها بدهیم. اگر آنها هم حرف از امتیاز می زنند خود بهتر می دانند که این سخنان بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و پشت میز مذاکره کاربردی ندارد.

برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که پرونده هسته ای ایران از دست شورای عالی امنیت ملی به وزارت جارجه منتقل شود. تا چه اندازه این امر دست دولت جدید را در مانورهای هسته ای باز خواهد گذاشت و پیش بینی شما از تیم جدید مذاکره کننده هسته ای ایران چیست ؟

در ابتدا باید بگویم بهتر است مذاکرات را از سطح شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه بازگردانیم. باید مذاکراه ای شفاف بین مذاکره کنندگان 1+5 و آقای دکتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه جدید ایران که مذاکره کننده ای قدرتمند و آگاه به تمام چارچوب های بین المللی است برگزار شود. وی می داند که چگونه هم اعتماد طرف غربی را جلب کند و هم حق جمهوری اسلامی ایران را حفظ کند.

وزیر امور خارجه تا حدود 20 سال پیش مسئول اجرای تمام مسائل سیاست خارجی بود. هم در تصمیم سازی، هم در تدوین و هم طرح بحث در شورای عالی امینت ملی و دعوت از سایر ارگان ها برای نظردهی و بعد از تصویب هم مسئولیت اجرا را بر عهده داشت. در طی این سال ها به تدریج از مسئولیت های این وزارتخانه کاسته شده است. در حال حاضر مسائل عراق، افغانستان، سوریه، برنامه هسته ای، رابطه ایران و امریکا و ... هر کدام به نهاد دیگری سپرده شده است. اما اگر وزیر خارجه شایسته مانند اقای ظریف که مذاکره کننده ماهری نیز هست وزارتخانه را در دست گیرد می تواند با در اختیار گرفتن زمام تمام این امور با مهره های زیادی بازی کند. این در صورتی است که اگر مذاکره کننده تنها یک یا دو موضوع را در دست داشته باشد قادر به بازی ماهرانه نخواهد بود و این رمز مذاکره است.

اکنون که آقای ظریف فرد شایسته ای است و شخص اقای رئیس جمهور هم با توجه به اینکه مذاکره کننده بوده و به مسائل گفته شده واقف است باید اموری که مربوط به وزارت خارجه بوده ولی از حدود اختیارات آن خارج شده است را به این وزارتخانه بازگردانده و از انها مسئولیت بخواهد. وزارت خارجه در این 20 سال به قهقرا رفته است و صدایی از این وزارتخانه بر نمی آید، هیچ تحلیلی عمیقی از انها شنیده نمی شود و در این سال ها همه آنها تبدیل به تماشاچی شده بودند. در حالی که وزارت خارجه باید بازیگر اصلی مسائل سیاست خارجی کشور باشد تا دیپلمات هایی کارآزموده تربیت شوند. در نتیجه معتقدم بازگشت امور از دست رفته به وزارت خارجه به مصلحت کشور خواهد بود./ 1400

انتشار اولیه: چهارشنبه 16 مرداد 1392/ باز انتشار : دوشنبه 21 مرداد 1392