مقاومت اوباما در مقابل ارایه پیشنهاد جامع به ایران

دیپلماسی ایرانی: ایران یا آمریکا، توپ در زمین کدام است؟ در نوامبر گذشته، زمانی که باراک اوباما برای بار دوم به کاخ سفید راه یافت، مقامات تهران گفتند حالا توپ در زمین آمریکاست. اکنون نیز که حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی دست یافته، واشینگتن می گوید منتظر اقدام ایران است. اما سابقه تاریخی نشان داده هر بار یکی از طرفین پا به توپ شده، یا زمان آن برای طرف مقابل مناسب نبوده یا اینکه اصلا تمایلی به بازی وجود نداشته است.

باراک اوباما در نخستین دور ریاست جمهوری خود، دست دوستی به سوی تهران دراز کرد، اما بسیاری از تحلیلگران پس زدن دست اوباما از سوی ایران را ناشی از روی کار بودن دولتی در ایران توصیف کردند که هدف بسیاری از انتقاد های داخلی قرار داشت. اکنون در حالی که بیش از سه سال از پایان دور دوم ریاست جمهوری اوباما باقی مانده، رئیس جمهور دیگری در تهران بر سر کار می آید که به میانه روی و اعتدال شهره است. به همین دلیل برخی ناظران بین المللی بر این باورند شاید اکنون زمان مناسب برای گام نهادن در مسیر تعدیل تنش های دوجانبه فرارسیده باشد.

ایران و آمریکا به همان اندازه که در مساله هسته ای اختلاف نظر دارند، منافع مشترکی در کشورهایی نظیر افغانستان دارند، و حل هر یک از مشکلات فی ما بین یا حرکت در جهت منافع مشترک می تواند راه را برای از سرگیری تعاملات تهران – واشینگتن، هموار تر کند.

اما در حالی که مقامات عالی رتبه آمریکا روز جمعه از تمایل ایالات متحده به مذاکره دوجانبه با دولت جدید ایران خبر دادند، روزنامه لس آنجلس تایمز می گوید دولت اوباما علاقه ای به ارایه پیشنهادی جدی به ایران به منظور حل مجادله هسته ای ندارد.  کلاف سردرگمی که یک دهه از عمر آن می گذرد و اغلب کارشناسان بر این باورند گره آن تنها به دست ایالات متحده باز می شود. اما به رغم ابراز تمایل کاخ سفید به مذاکره دوجانبه با ایران، در پس ذهن سیاستگذاران آمریکایی، ارایه پیشنهادی جدی به تهران به منزله امتیاز دادن به جمهوری اسلامی است بدون اینکه گامی از جانب تهران برداشته شده باشد.

در روزهای پس از پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، بسیاری از مقامات آمریکایی اعلام کردند به دنبال مشاهده عملکرد دولت جدید هستند تا در صورتی که مثبت بود، استراتژی جدیدی در تعامل با تهران برگزینند که می تواند شامل امتیازهای بیشتر و حتی لغو تحریم  ها باشد.

مقامات دولتی در آمریکا روز جمعه اعلام کردند باوجود اینکه دست دوستی واشینگتن به سوی تهران دراز است، کاخ سفید می خواهد گفتار روحانی را در عمل مشاهده کند. به گزارش لس آنجلس تایمز، اما دلایل هرچه باشد، واقعیت این است که به رغم تمامی توصیه ها، کاخ سفید قصد ندارد پیش از برداشتن گامی از سوی تهران، پیشنهاد جامع تری روی میز مذاکره بگذارد.

یک مقام آمریکایی در این زمینه اظهار داشت: ما پیشنهاد هایی روی میز گذاشته ایم و می خواهیم پاسخ تهران را بشنویم. این موضع گیری در حالی مطرح می شود که شماری از مشاوران سابق اوباما از او خواسته اند از فرصت نادری که برای پیشرفت در مورد ایران ایجاد شده، کمال بهره را ببرد. همچنین کارشناسان و دیپلمات ها به اوباما توصیه می کنند با روی کار آمدن روحانی به جای بازگشت به مسیر سابق مذاکرات از طریق کانال گروه 1+5 ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان)، روند مذاکرات دوجانبه را پیش گیرد. آنها همچنین از کاخ سفید می خواهند بسته پیشنهادی جامع تری را به تهران ارایه دهد که چیزی فراتر از پیشنهاد های کوتاه مدتی است که در سال های اخیر مورد بحث و مشورت قرار گرفته است.

برخی می گویند آمریکا باید پیشنهاد لغو تحریم ها را به ایران بدهد اما مقامات دولت اوباما با این توصیه مخالفت می کنند. آنها می گویند تهران می داند اگر همکاری کند، تحریم ها نیز لغو می شوند.

گمانه زنی در خصوص چشم انداز مذاکرات هسته ای با ایران در حالی ادامه دارد که برخی در ایالات متحده ادعا می کنند زمان به نتیجه رسیدن با ایران تنگ است، چرا که احتمالا تهران تا تابستان آینده می تواند به توانایی تولید سلاح هسته ای دست یابد. البته این پیش بینی ها چندان دقیق نیستند، چرا که پیش از این بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز مدعی شده بود ایران تا اواسط تابستان جاری می تواند بمب هسته ای تولید کند.

به هر ترتیب شماری از تحلیلگران ضمن اینکه احتیاط آمریکا در مقابل ایران را توجیه پذیر می دانند، بر این باورند واشینگتن می تواند با ابتکار های جدید، موقعیت هایی برای خروج از بن بسته هسته ای با ایران ایجاد کند. برخی نیز الگوی تعاملی آمریکا با جماهیر شوروی سابق را پیشنهاد می کنند که باوجود اختلافات بنیادین، واشینگتن تمامی کانال های ارتباطی خود را مسدود نکرد. هرچند که در عدم تمایل کنونی آمریکا به برداشت گام نخست در مورد ایران هم دلایل تاکتیکی وجود دارد و هم دلیل سیاسی که بدون تردید سابقه جمهوری اسلامی نیز بر آن تاثیرگذار است.

اما دلایل هرچه باشد، واقعیت این است که به رغم تمامی توصیه ها، کاخ سفید قصد ندارد پیش از برداشتن گامی از سوی تهران، پیشنهاد جامع تری روی میز مذاکره بگذارد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10