داروی هندی، نفت ایرانی و بدهی های میلیاردی

دیپلماسی ایرانی: همین دو سال پیش بود که هند بابت خرید چند ماهه نفت از ایران بدون پرداخت هیچ هزینه ای، بیش از 5 میلیارد دلار به تهران بدهکار شد. حالا با گذشت 24 ماه از برملا شدن بدهی نفتی  هند ، خبر رسیده که این مشتری بزرگ نفت ایران، بدهی یک و نیم میلیاردی به بار آورده که باز هم در نتیجه خرید بشکه های نفت است.

این در حالی است که مقامات نفتی تهران و دهلی نو، ماه ها در تلاش بودند تا مکانیسمی طراحی کنند که از طریق آن پول نفت صادراتی به هند باتوجه به تحریم های اعمالی علیه ایران، قابل دریافت باشد. اما به نظر می رسد این مکانیسم مبنی بر پرداخت 45 درصد هزینه واردات نفت با روپیه و بقیه از طریق معامله پایاپای و پرداخت یورو از کانال هاک بانک ترکیه، نیز موثر واقع نشده است. چرا که به گزارش رویترز به نقل از مقامات دولتی و صنعتی در دهلی نو، ایران از هند خواسته در تجارت نفتی خود شامل یک و نیم میلیارد دلار بدهی نفتی از روپیه استفاده کند، زیرا تحریم ها راه دیگری برای پرداخت های نفتی به ایران باقی نگذاشته است.

این همان تاثیری است که مقامات آمریکایی و متحدان آنها در بروکسل به دنبال آن بودند، کاهش دسترسی ایران به منابع ارزی شامل دلار و یورو. هرچند مقامات تهران پس از خودداری هاک بانک ترکیه از ادامه همکاری برای انتقال پول نفت از دهلی نو به تهران، اعلام کردند این مشکل را با مکانیسم پرداخت روپیه و معامله پایاپای حل می کنند ، تنها چند ماه اجرایی کردن این مکانیسم کافی بود تا ناکارآمدی آن را به اثبات برساند.

در میان مشتریان نفتی ایران، هند در مقایسه با چین با مشکلات به مراتب بیشتری در پرداخت پول نفت وارداتی مواجه است. از آنجایی که دروازه های  بازار ایران بدون هیچ قید و شرطی به روی محصولات بی کیفیت چین باز است، بزرگترین مشتری نفتی تهران بخش قابل توجهی از صورتحساب های نفتی را با صادرات کالاهای بنجل به بازار ایران جبران می کند و بخش دیگری را نیز به صورتحساب پروژه هایی ارجاع می دهد که هم اکنون – هرچند به کندی و با تعلیق و وقفه های مکرر – آنها را در بخش انرژی ایران در دست اجرا دارد. البته چین هم به طور کلی از بدهی نفتی به ایران مبرا نیست اما هند که بازار صادراتی محدودتری دارد، نمی تواند از معامله پایاپای برای پرداخت پول نفت به ایران استفاده کند و هر از چندی میلیاردها دلار به تهران بدهکار می شود.

دو سال و اندی قبل، زمانی که بانک ها در هند تحت فشار ایالات متحده از انتقال پول نفت به ایران خودداری کردند، هاک بانک ترکیه این مسئولیت را بر عهده گرفت. اما در همان زمان، شماری از تحلیلگران پیش بینی کردند این همکاری دیری نمی پاید که به پایان می رسد چرا که ترکیه به عنوان متحد آمریکا در منطقه به زودی در مقابل فشار واشینگتن تسلیم خواهد شد. این پیش بینی درست از آب درآمد و در بهمن ماه گذشته به دنبال رفت و آمد های مکرر مقامات خزانه داری آمریکا به استانبول، هاک بانک از همکاری با ایران و هند اعلام انصراف کرد.

از آنجایی که تحریم های یکجانبه آمریکا و تحریم های چندجانبه شورای امنیت سازمان ملل، موانع بسیاری در راه نقل و انتقال های مالی با ایران ایجاد کرده اند، تهران و دهلی نو تصمیم گرفتند به جای دلار، از پول رایج هند یعنی روپیه برای تسویه بدهی های نفتی استفاده کنند و بخشی نیز از طریق یورو و معامله پایاپای به ایران پرداخت شود. اما نه معامله پایاپای روشی موثر بود و نه امید به دریافت یورو.

هرچند مقامات تهران می گویند ده ها میلیارد دلار از دیگر کشورها بابت واردات نفت طلبکارند، اما بیش از هم بدهی های نفتی هند است که مورد توجه رسانه های قرار می گیرد.

آنگونه که منابع آگاه در گفت و گو با رویترز فاش کرده اند، پالایشگاه های هندی از اول آوریل 55 درصد از بدهی های خود را به ایران پرداخت نکرده اند، چرا که تهران در تلاش بوده راه پرداخت این بدهی ها از طریف روبل روسیه را فراهم کند. اما گویی روسیه به عنوان شریک تجاری ایران نیز بار دیگر عدم همراهی خود با تهران در شرایط دشوار را به اثبات رسانده ، همانگونه که به 4 قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران، رای مثبت داده است.

در حالی که شماری از کارشناسان می گویند، تهران برای حفظ مشتریان بزرگ نفتی باتوجه به تحریم ها از روش هایی مانند تخفیف قیمت نفت استفاده می کند، برخی ادعا می کنند کنار آمدن با بدهی های چند ماهه دهلی نو به ایران نیز بخشی از استراتژی جمهوری اسلامی برای افزایش انگیزه هند به منظور ادامه خرید نفت از ایران است.

اکنون در شرایطی تهران درخواست دریافت تمامی بدهی های نفتی هند با روپیه را مطرح کرده که این  به نفع دهلی نو و به ضرر اقتصاد متورم و تحت فشار ایران است. بدون تردید پرداخت صورتحساب های نفتی با روپیه کم هزینه ترین و بهترین گزینه برای هند و در مقابل پرهزینه ترین راه برای ایران است. چرا که روپیه برای تبدیل شدن به ارزهای رایج مانند دلار و یورو که ایران برای واردات به آن نیاز دارد، مقدار قابل توجهی از ارزش خود را از دست می دهد. جای شگفتی نیست که پالایشگاه داران هندی نیز از این پیشنهاد ایران استقبال کرده اند و می گویند هیچ مشکلی از این بابت ندارند و به زودی بدهی نفتی را با روپیه صاف خواهند کرد.

از سوی دیگر بحران دارو در ایران نیز راه دیگری را برای سودجویی هند باز کرده است. همانگونه که مقامات تهران اعلام کرده اند، از آنجایی که داروی هندی در مقایسه با انواع غربی ارزان تر است، در حجم وسیع تری آن را وارد می کنند که حتما بخشی از معامله پایاپای ایران و هند خواهد بود. معامله ای که در آن داروهای بی کیفیت هندی به دست بیماران ایرانی می رسد و در مقابل بشکه های نفت ایران، موتور محرکه رشد و شکوفایی اقتصاد هند می شود.

این در حالی است که با وجود تمامی مشوق هایی که ایران در اختیار هند قرار می دهد - شامل واردات کالا به هند برای صادرات مجدد به ایران – این کشور در سال مالی 2013 – 2012،  روزانه 262 هزار و 800 بشکه نفت از ایران وارد کرده که در مقایسه با سال قبل از آن کاهشی 27.4 درصدی داشته است. نکته قابل توجه دیگر اینکه هند نیز در زمره دیگر مشتریان نفتی آسیاسی ایران قرار دارد که اخیرا مشمول قانون معافیت 180 روزه از تحریم های آمریکا شده است، زیرا در کاهش واردات نفت از ایران، حسن نیت خود را به مقامات آمریکایی نشان داده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 22 تیر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 25 تیر 1392