ایران برد یا باخت؟

دیپلماسی ایرانی: با گذشت یک هفته از کودتای نظامی در مصر و برکناری محمد مرسی، هنوز دیدگاه های متفاوتی در مورد روند تحولات مصر و تاثیر آن بر کشورهای منطقه وجود دارد. برخی بر این گمانند که مصر در جهت میانه روی و دور شدن از اندیشه های اخوانی گام بر می دارند و گروهی دیگر معتقدند از این پس تندروی های بیشتری با قوت گرفتن سلفی ها در این کشور مشاهده خواهد شد. به هر ترتیب کشورهایی مانند عربستان و حتی بشار اسد در سوریه، از برکناری رئیس جمهور مصر خرسند به نظر می رسند. در این بین ایران نیز با کمی تاخیر در مقایسه با کشورهای منطقه اظهار نظرهای محتاطانه ای در مورد شرایط مصر دارد. در همین راستا تحلیل هایی نیز در روزنامه های خارجی در مورد روابط تهران  با مصر پس از کودتا منتشر می شود. برخی مانند اورشلیم پست بر این گمانند که جمهوری اسلامی پیروز کودتای مصر است و گروهی دیگر  ایران را بازنده تحولات اخیر در مصر می دانند.

روزنامه اورشلیم پست در مقاله ای به قلم مئیر جاودانفر، می نویسد، توازن ایجاد شده تحت تاثیر برکناری مرسی می تواند دست کم در دوره ای کوتاه مدت و میان مدت به نفع ایران باشد.

با کودتا در سوریه، ایران می تواند دستاوردهای بیشتری در روند تحولات سوریه داشته باشد. مرسی یکی از دشمنان بشار اسد در سوریه به شمار می رفت. او برخاسته از اخوان المسلمین بود که یکی از قدرتمندترین سازمان های اسلامی سنی در جهان به شمار می رود. گاهی اظهار نظر های مرسی برای ایران نگران کننده بود. او در اجلاس سران جنبش عدم تعهد که شهریورماه گذشته در ایران برگزار شد، علیه بشار اسد سخن گفت. اکنون مرسی به دست ارتش مصر که روابط نزدیکی با آمریکا دارد از قدرت کنار گذاشته شده است. به نظر می رسد جانشین مرسی پس از انتخابات هر کسی باشد به اندازه او با بشار اسد در سوریه دشمنی نداشته باشد و این به نفع جمهوری اسلامی خواهد بود.

از سوی دیگر جدی شدن درگیری ها و اغتشاش ها در مصر می تواند مجال کمتری را برای پرداخت به اوضاع سوریه باقی بگذارد و این به منزله کاهش مداخله سیاسی در سوریه خواهد بود.

ایران همچنین می تواند از سقوط مرسی در نوار غزه بهره ببرد. نخستین پیامد روی کار آمدن مرسی برای ایران و سوریه این بود که حماس دمشق را به مقصد قاهره ترک کرد. مرسی به تنهایی این اقدام را انجام نداد و مجموعه تحولاتی در سوریه و ایران، حماس را به این سو سوق داد.

اکنون که مرسی سقوط کرده، حماس احساس انزوای بیشتری خواهد کرد. این ایزوله می تواند به معنی هموارتر شدن راه برای بازگشتن حماس به سوی جمهوری اسلامی باشد. از سوی دیگر شاید رهبران حماس شرایط سوریه را نادیده بگیرند و بار دیگر به دمشق نزدیک شوند.آنگونه که اورشلیم پست می نویسد، آنچه می تواند شرایط را برای ایران تغییر دهد، برگزاری انتخاباتی آزاد در مصر است که در آن تمامی احزاب شامل اخوان المسلمین ، حضور داشته باشند. بازگشت دمکراسی به مصر می تواند این کشور را به رقیبی قدرتمند برای ایران تبدیل کند.

این در حالی است که ریل کلیر ورلد، در مقاله ای تحت عنوان باخت ایران در مصر به قلم مهدی خلجی، می نویسد:  برکناری مرسی از قدرت می تواند چالش های جدیدی برای ایران ایجاد کند. در دو سال گذشته بهار عربی در منطقه در ایران بیداری اسلامی تعبیر شده است.

اما سقوط دولت اخوانی مصر که پس از 34 سال در جهت بهبود روابط با جمهوری اسلامی گام برداشته بود، می تواند چالشی برای تهران باشد. جمهوری اسلامی در دوران حسنی مبارک با اخوان المسلمین همکاری می کرد تا زمینه هایی مشترک در داخل و خارج از مصر ایجاد کند. با روی کار آمدن اخوان در سال گذشته، این امیدواری در تهران ایجاد شد که می توان بر اختلافات سیاسی  و ایدئولوژیکی غلبه کرد  و روابط دوجانبه را از سرگرفت.

این در حالی است که گروه های نظامی، سکولار، مسلمان و مسیحی، برکناری مرسی را رقم زدند و کاهش قدرت اخوان در مصر ایران را در شرایط نامساعدی قرار داده است. به نظر نمی رسد که تهران بتواند در آینده ای نزدیک متحد سیاسی قابل اعتنایی در مصر به دست آورد. از سوی دیگر تحولات اخیر در مصر با ماهیت بیداری اسلامی در تناقض قرار دارد. همچنین هر دولتی که پس از مرسی در مصر روی کار بیاید احتمالاسخت گیری های بیشتری را در مورد نوار غزه خواهد داشت و به این ترتیب روابط ایران با فلسطین نیز دچار مشکل می شود. چرا که ایران از سویی از حماس فاصله گرفته و از سوی دیگر نمی تواند مانند گذشته تجهیزات را از طریق نوار غزه به دست فلسطینی ها برساند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10