آیا آمریکا همچنان گزینه نظامی را روی میز حفظ می کند؟

دیپلماسی ایرانی: «باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا بلوف نمی زند،» این را جو بایدن، معاون رئیس جمهور می گوید. بایدن، مارس گذشته در حاشیه کنفرانس سالیانه آیپک بر این نکته تاکید کرد و یادآورد شد آمریکا همچنان به دنبال راهکار مذاکره ای و صلح آمیز با ایران است اما در صورتی که به نتیجه نرسد، تمامی گزینه ها شامل گزینه نظامی روی میز خواهد بود. البته بایدن تنها سخنان اوباما در دو سال قبل از این نشست را تکرار کرد که همواره بر روی میز بودن گزینه نظامی اصرار داشت. اما در شرایطی که حسن روحانی که شعار بهبود روابط ایران با جامعه بین المللی را سر می دهد، در انتخابات ریاست جمهوری ایران به پیروزی دست یافته، اوباما باید به تهدید روی میز بودن گزینه نظامی ادامه دهد یا رویکرد سازنده ای را در مذاکرات پیش گیرد؟

در اینجا این پرسش مطرح است که چرا دولت آمریکا باید موضع تند خود را علیه ایران حفظ کند. مایکل اوهنلون، از حامیان حمله به عراق در سال 2003 که در موسسه بروکینگز فعالیت می کند، بر این باور است که باید یک یا دو ماه پس از مراسم تحلیف روحانی به وی فرصت داد تا به سوی مذاکره حرکت کند. در صورتی که روحانی این گام را برنداشت، آنگاه کنگره می تواند در ماه سپتامبر قعطنامه ای را در مورد ایران به تصویب برساند که قدرت مانور رئیس جمهور برای شرایط خاص در مورد ایران را افزایش می دهد. دنیس راس از موسسه واشینگتن نیز بر این عقیده است که باید کمتر در مورد ایران خصومت به خرج داد و سخن از جنگ به میان آورد اما این به معنی تغییر موضع نیست. به گفته وی، از آنجایی که رویکرد آمریکا در قبال ایران به پیروزی روحانی منجر شده، دلیلی برای تغییر این سیاست وجود ندارد و نباید زمان بیش از اندازه ای را برای دیپلماسی در نظر گرفت.

البته برخی در واشینگتن با این دیدگاه موافق نیستند. متیو داس ، تحلیلگر سیاسی با انتقاد از موضع گیری های تند می گوید، همین توجیه ها بود که در اکتبر 2002 ، به تصویب قطعنامه ای در کنگره منجر شد که دست جورج بوش برای حمله به عراق را باز کرد. وی به طور کلی لزوم اقدام پیشگیرانه علیه ایران – نظیر آنچه در مورد عراق اتفاق افتاد-  را زیر سئوال می برد. به گفته وی حمله به عراق نه یک اقدام پیشگیرانه، بلکه یک جنگ بازدارنده بود. چرا که عراق تهدید نکرده بود که به آمریکا حمله می کند و در شرایط امروز نیز جمهوری اسلامی ایران از حمله به ایالات متحده، سخن نمی گوید.

از سوی دیگر منتقدان می گویند این تصور که تهدید به حمله هوایی علیه ایران می تواند واکنش مثبت ایران را به همراه داشته باشد، در بهترین حالت مورد تردید است. آنها می گویند تاریخ نشان داد که ایران در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی از سال های 1997 تا 2005، که حسن روحانی نیز ریاست مذاکرات هسته ای را بر عهده داشت، بارها پیشنهادهایی به آمریکا ارایه کرد. همچنین ایران در سال 2001 ، در مورد افغانستان با آمریکا همکاری کرد. هرچند که پس از این همکاری نام ایران در فهرست محور شرارت قرار گرفت و پس از آن نیز دولت محمود احمدی نزاد روی کار آمد که به دنبال آن حسن روحانی از دولت کنار رفت.

ولی نصر، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا که هم اکنون در دانشگاه جان هاپکینگز فعالیت می کند، از آمریکا می خواهد نخستین گام را برای ترغیب دولت جدید ایران برای نشستن پای میز مذاکره، بردارد. نصر می گوید در  8 سال گذشته ایالات متحده بر سیاست اعمال فشار و تحریم ایران متمرکز بوده و از ارایه مشوق ها به منظور تغییر محاسبات جمهوری اسلامی، روی گردان بوده است. وی خاطرنشان می کند ادامه این روند می تواند نتیجه عکس به همراه داشته باشد، چرا که پوششی برای رویکرد جدید روحانی در مذاکرات هسته ای ایجاد نمی کند و در عین حال موضع اصلاح طلبان را تضعیف می کند.

البته این به معنی استقلال روحانی در تصمیم گیری در زمینه هسته ای نیست. از سوی دیگر روحانی نمی تواند بدون اینکه آمریکا نخستین گام را برداشته باشد، پای میز مذاکره بازگردد. باید توجه داشت پیروزی روحانی به معنی تغییر رژیم در ایران نیست ، بلکه تنها بازی تغییر می کند. به هر ترتیب نتیجه انتخابات ایران به اندازه ای روشن بوده که بتواند اعتبار ادامه سیاست کنونی آمریکا را زیر سئوال ببرد.

منبع: نیوریپابلیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10