بشار باید برود اما نه امروز

دیپلماسی ایرانی: حق با منتقدان باراک اوباما است. آقای رئیس جمهور برنامه ای برای پیروزی نظامی در سوریه در چنته ندارد. حقیقت این است که با وجود تصمیم اوباما برای تجهیز مخالفان بشار اسد ، وی همچنان به دنبال راهکاری دیپلماتیک برای عبور از بحران در سوریه است.

سیاستی مبهم  که چندین هدف را با هم دنبال می کند: اوباما به دنبال تقویت اپوزیسیون میانه رو تحت سلطه ژنرال سلیم ادریس است. این اپوزیسیون باید به اندازه ای قدرتمند شود که بتواند در دوران دولت انتقالی طرف مذاکره باشد. دیگر هدف اوباما در سوریه مقابله با کمک های نظامی حزب الله و برخی گروه های ایرانی به بشار اسد است. سومین غایت وی از این استراتژی نیز دور کردن کشورهای عربی از تجهیز مخالفان خطرناک بشار اسد مانند گروه های جهادی خطرناک است.

فروپاشی دمشق توسط شبه نظامیان انهم در شرایطی که جهادیون رادیکال و افراطی اصلی ترین بخش در ساختار اپوزیسیون باشند به هیچ وجه مطلوب باراک اوباما نیست. اوباما در گفتگو با چارلی روز در پی بی اس به صراحت در این خصوص گفت: "یکی از چالش های ما این است که برخی شبه نظامیان تاثیرگذار و صاحب نفوذ در اپوزیسیون سوریه کسانی هستند که دیدگاه مثبت و مناسبی به امریکا ندارند. " اوباما برای مبارزه با نفوذ جهادیون تلاش می کند ادریس را هرچند با موفقیت های محدود به راس هرم مخالفان برساند.

توجیه عمومی اوباما برای صدور مجوز تجهیز مخالفان بشار اسد طرح ادعای استفاده دولت مرکزی سوریه از تسلیحات شیمیایی اسن. اما اصلی ترین دلیل برای صدور این مجوز از هفته ها پیش در چنته اوباما بوده است. اصلی ترین جرقه را طرح مساله آغاز جنگ شیعه و سنی در سوریه زد. خبر آغاز درگیری های طایفه ای و قومی میان شیعیان و اهل تسنن در سوریه با دخالت حزب الله لبنان در ماجرای آزادسازی القصیر مطرح شد. القصیر شهری مرزی میان سوریه و لبنان است. ادریس چند روز پس از این حادثه ادعا کرد که 5 هزار نفر از نیروهای حزب الله در نزدیکی حلب متمرکز شده اند. با تشدید بحران ، عربستان سعودی و قطر حمایت خود را از ائتلاف دوستان سوریه که حامی ادریس بود برداشته و به سمت حمایت از گروه های جهادی متمایل شدند. اشتباه ریاض و دوحه در این بود که گمان می کردند با حمایت از این قبیل گروه های جهانی می توانند از فرصت های بیشتری برای مهار قدرت ایران در سوریه استفاده کنند. صدور مجوز از سوی اوباما برای تجهیز مخالفان بشار اسد در حقیقت ترفندی بود برای بازگرداندن عربستان سعودی و قطر به بازی . نشست دوستان سوریه به زودی برگزار خواهد شد و امیدواری اوباما این است که بتواند در قالب این نشست دوستان مخالفان بشار اسد را به حمایت از ادریس و نه دیگر جریان های رادیکال ترغیب کند.

منتقدان سیاست های اوباما در سوریه مانند جان مک کین آقای رئیس جمهور را به دلیل حمایت بیهوده و بدون ابزار از ادریس مورد انتقاد قرار می دهند. این دسته اعتقاد دارند که اوباما باید ابزاری مانند منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه را به کمک ادریس بیاورد. اما نگاهی عمیق تر به سیاست اوباما در سوریه نشان می دهد که وی استراتژی درستی را در قبال این کشور برای واشنگتن تعریف کرده است : اوباما به هیچ وجه به دنبال سقوط سریع دولت بشار اسد نیست. بر اساس این استراتژی ابتدا باید ادریس و نیروهای میانه رو دیگر در سوریه به قدرت و نفوذ کافی برسند و سپس بستر برای رفتن بشار اسد مهیا خواهد شد. برای مقام های دولتی در کاخ سفید اصلی ترین دغدغه تکرار سناریوی عراق در سوریه است. فروپاشی دولت در سوریه و سپس خلا قدرت درست همانگونه که در عراق سال 2003 پس از سقوط صدام حسین رخ داد. حقیقت دارد که مقام های امریکایی از شبه نظامیان در برابر دولت حمایت می کنند اما تلاش آنها نگاهداری ارتش سوریه به شکل دست نخورده برای استفاده در دولت انتقالی است. اصلی ترین دلیل توسل امریکایی ها بر استراتژی حمایت از ادریس بر مبنای سخنان او است که تاکید کرده بود از برخی اعضا در دولت فعلی که از اقدام های گذشته خود تبری بجویند در دولت انتقالی هم استفاده خواهد کرد. اوباما در گفتگو با چارلی روز تاکید کرد که نیروهای اپوزیسیون از نجار تا نعلبند و دندان پزشک تشکیل شده اند. از همین رو حل مشکلات به زمان نیاز دارد.

این سخنان اوباما نشان می دهد که حتی با وجود حمایت تسلیحاتی امریکا از مخالفان بشار اسد ، باز هم مقام های تصمیم گیرنده در کاخ سفید به توافقنامه ژنو که در سال 2012 میان آنها ، روسیه ، چین و دیگر کشورهای دخیل در بحران سوریه به امضا رسید، پایبند هستند. در این سند تاکید شده که انتقال دولت باید در شرایط بی طرفی و ثبات رخ دهد. این عبارت از منظر امریکایی ها رمزی است که نشان دهنده زمان مناسب برای برکناری بشار اسد است.

سیاست اوباما در قبال سوریه آن اندازه هم که به نظر می رسد ، سست و عاری نیست. اما حقیقت این است که امریکایی ها در حال درست گرفتن از سیاست های نادرست خود در گذشته هستند. امریکایی ها پیش از این با تقویت نیروهای مخالفی که قدرت محدود و مقبولیت عمومی داشتند سعی در براندازی نظام ها داشتند اما مخالفان مورد حمایت امریکا همواره توسط گروه هایی که نگاه های ایدئولوژیک داشته و یا انگیزه های مذهبی در سر داشتند ، از میان برداشته می شدند. تصادفی نیست که جهادیون بهترین جنگجوها در میان شبه نظامیان هستند چرا که آنها بیش از هرگروه دیگری پیوند عاطفی با این شکل از مبارزه دارند.

اگر هدف اوباما در سوریه دنباله روی از راهکار مذاکره و نه نبرد در صحنه جنگ است حمایت از ادریس باید در راس امور قرار بگیرد. امریکایی ها باید از ادریس رهبری قوی در ذهن سوری ها بسازند. در غیراینصورت آینده سوریه توسط تندروها شکل داده خواهد شد.

منبع: واشنگتن پست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی