سیاست خود در قبال ایران را دوباره تنظیم کنید

دیپلماسی ایرانی: چهارشنبه شب گذشته، کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران نشستی رو در رو در استانبول داشتند تا روند دیپلماتیک در مورد پرونده هسته ای جمهوری اسلامی را همچنان حفظ کرده باشند. این در حالی است که به دست آمدن راهکاری از نتیجه این بحث های طولانی، به کندی یک والس پیش می رود. در واقع، گزارش شده دیدگاه های دو طرف در استانبول بسیار دو از هم بوده است.

دلیل بنیادین محتمل نبودن پیشرفت در حال حاضر – و شاید پس از انتخابات ریاست جمهوری 24 خرداد- این است که غرب موضوع هسته ای ایران را از اوایل دهه 1980، بد اداره کرده و البته ایران نیز مقصر بوده است.  

اما از آنجایی که ایران یک دشمن است، غرب که در راس آن ایالات متحده قرار دارد، بارها از نفوذ و قدرت خود برای سیاسی کاری در آژانس های سازمان ملل استفاده کرده است. غرب همچنین بارها روندهای غیر قانونی و فوق قضایی را به کار برده روند عادی منع اشاعه را با تعبیری هجوآمیز ترکیب کرده که چهره ای منفی از رژیم منع اشاعه به نمایش گذاشته است.

تنها اقدامات جدی از سوی غرب مانند لغو تحریم های یکجانبه و چندجانبه و زدودن وجه سیاسی از آژانس بین المللی انرژی اتمی است که می تواند شرایط را بهبود بخشیده و ایمان را به موسسه های کلیدی در زمینه منع اشاعه بازگرداند. خوشبختانه، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به واسطه خبرهایی مبنی بر نتیجه عکس تحریم های اقتصادی و مالی اعمالی علیه ایران ، فضایی برای مانور دارد. او باید از این زمان برای تنظیم  روابط آمریکا با ایران بهره ببرد.  

پیر گلداشمیت، مقام سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی، بر این باور است که مشکلات جاری از سیاسی کاری در آژانس ناشی شده است. او می گوید خطری در این سیاسی کاری وجود دارد و آژانس باید برای حفظ وجهه خود این اشتباهات را اصلاح کند.

هنس بلیکس، مدیرکل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز می گوید ایران هنوز پیمان منع اشاعه هسته ای یا همان ان پی تی را نقض نکرده و هنوز مدرکی دال بر تسلیحاتی بودن اهداف هسته ای تهران وجود ندارد.

ادعاهایی که آژانس در مورد احتمال ماهیت نظامی برنامه های هسته ای ایران در گزارش های خود مطرح می کند بر مبنای اطلاعات جاسوسی است که هنوز صحت آنها تایید نشده است.

این در حالی است که آژانس با پافشاری بر ادعاهای قدیمی در مورد برنامه های هسته ای ایران، ریسک به خطر افتادن مذاکرات فوری تر به منظور حل مسائل بزرگتر در پرونده هسته ای تهران را بیشتر می کند.

به گزارش رویترز، ایران بارها به مخفی کاری در فعالیت های هسته ای متهم شده است، اما چرا ایران اینگونه عمل می کند؟بنابر این گزارش، پس از انقلاب اسلامی، یکی از نخستین اقدامات حکومت جمهوری اسلامی، متوقف کردن برنامه هسته ای بود. امام خمینی در آن زمان مخالف برنامه های هسته ای بودند. در سال 1983، ایران به طور رسمی از آژانس خواست به ایجاد یک تاسیسات تحقیقاتی برای غنی سازی اورانیوم کمک کند. آژانس موافقت کرد اما زمانی که آمریکایی ها از این امر اطلاع یافتند، برای متوقف کردن آن مداخله کردند.

این نخستین تجربه سیاسی کاری در آژانس برای جمهوری اسلامی بود. بنابراین رفتار ایران در سال های 1990 برای پنهان کاری در فعالیت های هسته ای، واکنشی به این اقدام آژانس بین المللی انرژی اتمی بود.

امروز نیز مشکلات همچنان به قوت خود باقی است و عمق آن و گستردگی اش نیز بیشتر شده است.  از سوی دیگر پیچیدگی های روابط ایران و آمریکا نیز در این سال ها افزایش یافته است. جان لیمبرت، یکی از گروگان های سفارت آمریکا در تهران، می گوید حتی هنوز تصمیم به توافق با ایران نیز اتخاذ نشده است. به گفته وی رئیس جمهور باید پیش از هر اقدامی این تصمیم را اتخاذ کند و بگوید که با ایران توافق می خواهد.

توماس پیکرینگ، دستار سابق وزارت امور خارجه آمریکا در امور سیاسی نیز با این دیدگاه موافق است. او می گوید، زمان آن رسیده تا دولت به اندازه تحریم ها در راه مذاکره با ایران سرمایه گذاری کند.

این در حالی است که گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در طول مذاکرات چند ساله خود با ایران پیشرفتی نداشته و نتوانسته پیشنهاد جدی ارایه کند.

با طولانی تر شدن بن بست، فشار تحریم ها برای مردم ایران سنگین تر می شود. در همین حال گروهی از کارشناسان آمریکایی هشدار می دهند که تحریم ها نتیجه عکس داشته و در تغییر رفتار مقامات جمهوری اسلامی در پرونده هسته ای موثر نبوده است.

شواهد حاکی از عدم تاثیرگذاری تحریم ها بر اهداف هسته ای ایران باید فضای مانوری در اختیار اوباما قرار دهد تا در مذاکره با ایران به طور جدی لغو تحریم ها را پیشنهاد دهد. این به نفع امنیت ملی آمریکا نیز خواهد بود.

تنظیم دوباره سیاست در مقابل ایران می تواند  شامل به رسمیت شناختن حق غنی سازی اورانیوم باشد که جمهوری اسلامی بیش از هر چیز دیگری خواستار آن است.به رسمیت شناختن این حق برای آمریکا هزینه ای ندارد اما می تواند یک رفتار دیپلماتیک بارز برای ایران باشد. همچنین این یک الزام پراگماتیک است، چرا که ایران با حمایت یا بدون حمایت جامعه بین المللی به غنی سازی ادامه می دهد.

در مقابل ایران نیز باید با پذیرش پروتکل الحاقی موافقت کند. این پروتکل دست بازرسان را در ایران بازتر می کند و آنها می توانند در مورد ماهیت برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی نظر بدهند.

پیشنهاد تنظیم دوباره روابط یک راهکار صادقانه و بی پرده برای بن بستی است که به واسطه عملکرد بد غرب در قبال برنامه هسته ای ایران در یک دهه گذشته ایجاد شد. اوباما می تواند این را زیر گوش اشتون زمزمه کند تا به این ترتیب شاهد پیشرفت در نشست بعدی اشتون و جلیلی باشیم.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 28 اردیبهشت 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 1 خرداد 1392