غرب در انتظار صدای جدید در ایران

دیپلماسی ایرانی: جان کری، وزیر خارجه امریکا، روز پنج شنبه گذشته در سخرانی خود در کمیته روابط خارجی سنا تاکید کرد که کنگره باید صبور باشد تا زمان انتخابات ایران فرا برسد. این در حالی است که رابرت منندز و مارک کرک دو سناتور امریکایی اخیرا پیشنهادی را مطرح کرده اند که تحریم های فعلی امریکا را علیه ایران شدیدتر می کند. در همین حال ویلیام هیگ، وزیر امورخارجه انگلیس نیز گفت که اتحادیه اروپا باید به جای اعمال تحریم های جدید علیه ایران در حال حاضر بر اجرای تحریم های فعلی علیه این کشور متمرکز شود. به نظر می رسد مذاکرات ایران با گروه 1+5 نیز تا انتخابات متوقف خواهد ماند. آیا مجموعه این تحولات نشان می دهد که غرب در انتظار رئیس جمهوری متفاوت در ایران است؟ در مورد این اخبار و امکان تغییر سیاست های ایران پس از انتخابات با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

اخیرا جان کری، وزیر خارجه امریکا، از کنگره خواسته که تحریم های جدید را علیه ایران اعمال نکند و هشدار داده که این اقدام می تواند باعث اختلال در دیپلماسی مربوط به برنامه هسته یی ایران در زمانی حساس شود. او گفته است چون ایران دو ماه با انتخابات فاصله دارد، تحریم های اقتصادی جدید می تواند به مساله ای سیاسی تبدیل شود و فرصت برای توافق برسر برنامه هسته یی را کاهش دهد. ارزیابی شما از این سخنان چیست؟

چنانچه می دانید آقای کری بسیار مبهم و سربسته سخن گفته و از ارایه جزییات بیشتر درباره موضعش در قبال تحریم های بیشتر خودداری کرده و گفته است که در یک جلسه محرمانه می تواند در این باره حرف بزند.

اولین چیزی که با شنیدین این سخنان به ذهن انسان خطور می کند این است که شاید نوعی از دیپلماسی پنهان بین ایران و آمریکا برقرار باشد که آقای کری نمی خواهد که این مذاکرات با تشدید تحریم ها از سوی آمریکا با بن بست و شکست مواجه شود و این که درخواست جلسه محرمانه کرده است می تواند تقویت کننده این گمان باشد.

از سوی دیگر ممکن است آقای کری به تحول دولت در ایران چشم دوخته است. او اشاره کرده که ممکن است دولت مدتی بعد از مذاکره درباره تحریم ها استقبال کند. یعنی کری می خواهد کنگره دست نگه دارد تا رویکرد در ایران مشخص شود و اگر نظام سیاسی در ایران در حال چرخش به سمت میانه روها است، این روند با تشدید تحریم ها از سوی آمریکا تضعیف نشود و اگر وضعیت به همین منوال ماند تحریم های جدید اعمال شود.

یعنی ممکن است آنها تحولات داخلی ایران را رصد کنند و بر اساس آن در مورد تحریم ها تصمیم بگیرند؟

بله، آنها در جریان نزاع های داخلی ایران هستند و شاید اختلافات موجود در فضای سیاسی کشور منجر به این شده که آنها تصور کنند که رئیس جمهور آینده فرد معتدل تر و قابل مذاکره تری باشد. به هر حال غرب در اثر رفتارهای و مواضع تند آقای احمدی نژاد در سطح بین المللی در هشت سال گذشته از ایشان دل خوشی ندارد و اصلا تمایلی ندارد که طرف مذاکره خود را کسی ببیند که از خود چهره ای تند و رادیکال در عرصه بین المللی به نمایش گذاشته است.

یعنی غرب ترجیح می دهد با دولت جدید مذاکره کند؟

بله. به هر حال غرب تمایل دارد کسی در ایران بر سر کار بیاید که تمایل بیشتری برای مذاکره با غرب و حل مسئله هسته ای ایران داشته باشد. به این دلیل جان کری به کنگره توصیه می کند که خویشتن داری از خود نشان دهند و تشدید تحریم ها تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران به تعویق بیفتد.

آیا اساسا با تغییر رئیس جمهور، استراتژی ایران در مسئله هسته ای تغییری رخ می دهد؟

وقتی به طور کلی و ساختاری نگاه می کنیم به نظر نمی رسد که با تغییر رئیس جمهور استرات‍ژی ایران در پرونده هسته ای تغییر کند. باید توجه داشت که پرونده هسته ای ایران در سالهای گذشته هم در دست رئیس جمهور نبوده است و این مسئله به دلیل اهمیت فوق العاده آن در نهادهای اصلی قدرت در ایران مورد بررسی قرار می گیرد. اساسا رویکردهای کلی ایران در سیاست خارجی جزو سیاست های کلان کشور است که تصمیمات اصلی آن توسط رهبری نظام صورت می گیرد.

آیا غرب از این مسئله آگاه نیست؟

غربی ها هم از این موضوع به خوبی آگاه هستند که سیاست خارجی در ایران در دست رئیس جمهور نیست و رئیس جمهور چندان در سیاست خارجی تاثیر گذار نیست. اگر به سخنان مقامات آمریکایی خصوصا پیشنهاد جو بایدن، معاون رئیس جهمور ایران برای مذاکره با ایران توجه کنیم می بینیم که آنها به صراحت اعلام می کنند که زمانی مذاکرات شکل می گیرد که رهبری ایران در این مورد تصمیمی جدی اتخاذ کند. بنابراین آنها هم از نظام تصمیم گیری در ایران آگاه هستند.

اگر از چنین مسئله ای آگاه هستند چرا مسئله تحریم ها را به انتخابات مربوط می کنند؟

به این دلیل که مشخص نیست که در این انتخابات چه کسی و از چه جریانی به ریاست جمهوری می رسد. درست است که پرونده هسته ای در سالهای گذشته در دست رئیس جمهور نبوده است ولی ممکن است تحولات سیاسی در حال جریان باشد که بر این پرونده تاثیر گذار باشد. آنچه مهم است این است که با توجه به فضای موجود در کشور و جناح بندی ها و اختلافات گسترده سیاسی در کشور این انتخابات می تواند حتی از انتخابات 88 نیز دارای هیجان و التهابات بیشتری باشد و آنها این مسئله را در نظر می گیرند.

منظور شما از این که تحولی ممکن است در جریان باشد چیست؟

ممکن است تحولات سیاسی در ایران به نحوی رقم بخورد که بر پرونده هسته ای ایران نیز تاثیر گذار باشد. یعنی مثلا اگر کسی رئیس جمهور شود که از توان سیاسی بالایی برخوردار باشد یا کسی که مثلا اعتماد رهبری و دیگر ارکان نظام را به خوبی جلب کند می تواند پرونده هسته ای را در دست بگیرد.

آیا این اتفاق نمی توانست در سالهای گذشته رخ دهد؟

خیر اولا رئیس جمهور کنونی از آن وزن برخوردار نبود که بتواند تا آن اندازه تاثیر گذار باشد ثانیا ایشان در سالهای اخیر تا حدی با مواضع کلی نظام همساز نبوده است. سخنرانی ایشان در نیویورک که در آن اعلام کرد که حاضر است بدون قید و شرط با آمریکا مذاکره کند یکی از این موارد بود. علاوه بر این، ایشان در سخنان خود بیان می کند که مشکلات کشور به خصوص مشکلات اقتصادی کشور تحت تاثیر تحریم ها ایجاد شده است و برای برداشتن تحریم ها باید با آمریکا وارد مذاکره شد. در حالی که بسیاری از مقامات ارشد نظام معتقدند که تحریم ها تاثیر چندانی نگذاشته اند ومشکلات اقتصادی به سوء مدیریت دولت احمدی ن‍ژاد مربوط است. شاید از این روست که در سالهای اخیر از میزان تاثیر گذاری ایشان در پرونده های مهم سیاست خارجی به شدت کاسته شده است.

بنابراین ممکن است رئیس جمهوری بر سر کار بیاید که بتواند پرونده هسته ای را در دست بگیرد؟

هرچند چنین احتمالی ممکن است، ولی وقوع آن کاملا به تحولات سیاسی کشور و منازعات جناح های سیاسی، توانایی های شخصی رئیس جمهور و نظر رهبری بستگی دارد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: شنبه 7 اردیبهشت 1392/ باز انتشار : سه شنبه 10 اردیبهشت 1392