به گزینه ای جز حضور نظامی فکر کنید آقایان

دیپلماسی ایرانی: اگرچه بحث بر سر خروج نیروهای امریکایی از افغانستان از سال گذشته آغاز شده، اما به نظر می رسد هنوز تصمیمی در این مورد گرفته نشده است. ژنرال دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا در مقابل کمیته نیروهای مسلح کنگره اعلام کرد که خواهان باقی ماندن 8 تا 12 هزار سرباز امریکایی در افغانستان بعد از سال 2014 است. با این حال دولت افغانستان طی ماه های گذشته به شدت نسبت به عملیات نیروهای ناتو در این کشور موضع گیری کرده است. همه چشم ها به انتخابات ریاست جمهوری افغانستان دوخته شده، تا ببینند که رئیس جمهور جدید در قبال حضور نظامیان خارجی در این کشور چه رویکردی را دنبال خواهد کرد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با محمدابراهیم طاهریان، سفیر پیشین ایران در پاکستان بررسی کرده است:

ژنرال دمپسی در خواست کرده است که بعد از سال 2014، 8 تا 12 هزار سرباز در افغانستان باقی بمانند. این مسئله چه اهمیتی دارد؟ و تا چه اندازه با مسئله خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان مطابقات دارد؟

اتفاق بزرگی که افتاده است این است که اصولا امریکایی ها و شاید بتوان گفت ناتو و کشورهای دیگری که در افغانستان وجود دارند، برای این که خروج خود از افغانستان را موفقیت آمیز جلوه دهند، تعریف اهداف خود را تغییر داده اند. ده سال قبل در ابتدای ورود، مهم ترین شعاری که داشتند مبارزه با شورش و ناامنی و مقابله با هر نوع رفتار تروریستی بود. اما بعد از این که تصمیم به خروج گرفتند و بعد از حذف سرکرده جریان افراط در پاکستان این مسئله را مطرح کردند که وظیفه ما برخورد با شورش های داخلی نیست و خود دولت باید این شورش ها را کنترل کند. آن ها جریان های شورشی را به داخلی و خارجی تقسیم کردند و بخش خارجی این جریان که از عرب ـ افغان ها و برخی افراد از آسیای میانه و دیگر نقاط جهان تشکیل می شد را مورد توجه قرار دادند.

به نظر می رسد امریکایی ها حتی در این موضوع نیز در حال عقب نشینی هستند و فکر می کنند می توانند بحران را مدیریت کنند. آن ها به دلیل منافع بلند مدتی که در منطقه برای خود تعریف کرده اند به فکر نفوذ در چین، روسیه و بقیه کشورهای منطقه هستند. آن ها به دنبال حفظ  بین 3 تا 5 پایگاه دائمی در افغانستان هستند. هرچند که به دلیل فراز و نشیب در گفت و گو ها میان رئیس دولت افغانستان و دولت امریکا پیش آمده، هنوز این مسئله قطعی نشده است. اما به نظر می رسد آن ها می خواهند افکار عمومی را در دو طرف آماده کنند تا بر اساس آن با تغییر هدف و تعریف متفاوتی که از هدف خود ارائه می دهند بتوانند در افغانستان حضور داشته باشند. تا از این طریق مصالح و منافع خود را تامین کنند.

به نظر می رسد برای افکار عمومی در افغانستان، حضور نیروهای خارجی در افغانستان در جهت حفظ منافع بیگانگان بود و تداوم این وضعیت نیز در جهت حفظ منافع آن ها است. در حقیقت نیروهای خارجی هستند که برنامه ریزی می کنند به چه تعداد و با چه کیفیت در افغانستان باقی بمانند که به نظر می رسد این نیروها در 3 تا 5 پایگاه و بین 8 تا 12 هزار نیرو باشد. با این حال باز هم در مورد توانایی آن ها برای تامین منافع خود سوال وجود دارد. برای نمونه طی روزهای اخیر غزنی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شد. برای این که مهمانان به این شهر بروند، تقریبا تمامی مدعوین مجبور شدند از طریق هوایی از کابل به غزنی بروند. این یعنی عملا غزنی که یکی از نزدیک ترین ولایات به کابل است، از نظر امنیتی مطلوب نیست. در گزارش ها آمده است که 6 تا 7 مورد مین گذاری در جاده صورت گرفته که البته خنثی شده است. بنابراین حضور نیروهای خارجی در افغانستان اقدامی است در جهت تامین منافع کشورهای اعزام کننده و تاثیری بر وضعیت افغانستان ندارد.

طی هفته ها و ماه های اخیر دولت افغانستان رویکرد متفاوتی را نسبت به حضور نیروهای خارجی در افغانستان از خود بروز داده است. موضع دولت نسبت به این مسئله چیست؟

به نظر می رسد اصولا مواضعی که حاکمیت در افغانستان اعمال می کند بیشتر مواضع مدیریت افکار عمومی و تبلیغاتی است. به این دلیل که در طول 10 سال گذشته که همزمان بوده با حضور دولت فعلی در افغانستان، بارها این اتفاق رخ داده و بارها مواضعی از این جنس در حرف از طرف حاکمیت بروز داده شده است. لذا به نظر می رسد چنین موضع گیری هایی تاثیری ندارد. چون بر اساس یک توافق نانوشته، نیروهای خارجی کار خود را انجام می دهند و حاکمیت نیز مواضع خود را می گیرد و هیچ یک بر یکدیگر اثری ندارد. این بار اول نیست که حاکمیت در محکومیت خارجی ها موضع گیری می کند و بار اول هم نیست که اقدامات نیروهای خارجی باعث کشته شدن افراد غیر نظامی شده است و به نظر می رسد بار آخر هم نخواهد بود.

به نظر شما این موضع گیری تا چه اندازه تحت تاثیر انتخابات آتی در افغانستان است؟

بسیاری از کارشناسان معتقدند اصولا تحولاتی که در افغانستان جاری است، به نوعی متاثر از بحث انتخابات است که در اوایل سال آینده برگزار می شود. در هفته گذشته که قرار بود رئیس کمیسیون مستقل برگزاری انتخابات در افغانستان تغییر کند، حاکمیت از اپوزیسیون دعوت کرده بود. اما هیچ حزب عمده ای از این دعوت استقبال نکردند. چرا که معتقدند حاکمیت با انتخاب افراد مورد نظر خود قصد مدیریت انتخابات را دارد. بنابراین این موضع گیری نیز در همان راستا ارزیابی می شود.

به نظر شما اساسا می توان تصور کرد در افغانستان دولتی سر کار آید که بتواند با ادامه حضور امریکا در این کشور مقابله کند؟

سابقه افغانستان در 3 دهه گذشته نشان می دهد که افکار عمومی و احزابی که سابقه جهادی دارند، مخالف حضور خارجی ها در کشور هستند. به همین دلیل مقاومت در مقابل اشغالگری شوروی سابق را در دستور کار قرار دادند. به نظر می رسد افغانستان می تواند این ظرفیت را با تکیه بر ظرفیت داخلی احزاب جهادی داشته باشد که به ترتیبی عمل کند که حداقل زمینه را برای ادامه حضور نیروهای خارجی فراهم کند.

ضمن این که واقعیت دیگر این است که افغانستان به دلیل وضعیت جغرافیایی و سیاسی و امنیتی و اقتصادی که دارد نیاز به کمک خارجی دارد. این کمک خارجی باید به ترتیبی مدیریت شود که هزینه آن حضور نظامی نباشد. به نظر می رسد این ظرفیت در احزاب جهادی وجود دارد./12

انتشار اولیه: سه شنبه 27 فروردین 1392/ باز انتشار: شنبه 31 فروردین 1392