ضرورت اتحاد ژئوپلیتیک اخوانی و ژئوپلیتیک شیعه

دیپلماسی ایرانی: سوالی که امروز مطرح است این است که آیا ایران و ترکیه بعد از یک سال و نیم که روابط دو کشور به سوی تنش در حرکت است می توانند با یکدیگر کنار بیایند و یا آیا ترک ها ذاتا یک سیاست ضد ایرانی پیش گرفته اند؟ برای پاسخ به این سوالات باید به تحولاتی که در منطقه در حال وقوع است توجه کنیم. از دو سال قبل تحولاتی در منطقه به عنوان بهار عربی یا بیداری اسلامی آغاز شد. در حال حاضر سه ژئوپلیتیک شیعه به رهبری ایران، ژئوپلیتیک اخوانی و سنی به رهبری ترکیه و حمایت مالی قطر و ژئوپلیتیک سلفی به رهبری عربستان در منطقه حضور دارند. هر سه این ژئوپلیتیک ها در حال رقابت با یکدیگر هستند. یعنی رقابت های بنیادین و اساسی میان این ها وجود دارد و هر سه آن ها نیز تلاش می کنند که در منطقه به عنوان قدرت منطقه ای جا بیفتند. هر یک از این ژئوپلیتیک ها بتوانند خود را تثبیت کنند، غرب و دنیای خارج نیز آن ها را به عنوان قدرت منطقه ای و دو ژئوپلیتیک دیگر را در حاشیه نگه می دارد. بهار عربی یا بیداری اسلامی وقتی به سوریه رسید، این سه ژئوپلیتیک که دو تای آن ها یعنی ژئوپلیتیک شیعه و ژئوپلیتیک سلفی در این جریانات در حالت تدافعی بودند و ژئوپلیتیک اخوانی و سنی که در حال تهاجم بود به یکدیگر برخوردند و در این منطقه به رقابت سختی پرداختند. زیرا اگر هر یک از آن ها سوریه را از دست می دادند شکست می خوردند. ترکیه که رهبری ژئوپلیتیک اخوانی را داشت در این تحولات در حال تهاجم بود و مانند باد از شمال غربی افریقا به سمت خلیج فارس حرکت می کرد، تا جایی که آقای اردوغان در مورد تحولات بحرین گفت که این تحولات انسان را به یاد صحنه عاشورا می  اندازد.

مسئله ایران و ترکیه هم مربوط به عملکرد سیاست خارجی نیست. واقعیت این است که ترک ها از روی بی تجربگی در تحولات منطقه عمل کردند. ترک ها فکر کردند که تحولات در سوریه نیز مانند مصر و تونس و یمن و لیبی پیش خواهد رفت. در حالی که اگر در سوریه همان روند پیش می رفت، یک ژئوپلیتیک صدمه اساسی می خورد و این باد به مرزهای ایران و عراق می رسید. در حال حاضر مسئله کردستان یک مسئله اساسی در رقابت های ژئوپلیتیکی است. ترکیه در حال حاضر به دلیل همین رقابت ژئوپلیتیکی به سمت کردها رفته و در حال انجام توافقات ضمنی با کردها هستند. ترک ها به دنبال کوزوو سازی هستند اگر به دنبال استقلال کردستان عراق نباشند. آن ها در سوریه با ژئوپلیتیکی رو به رو شده اند که حاضر است همه هستی خود را به کار بگیرد تا در این منطقه شکست نخورد. بنابراین لازم است ترکیه به کردها امتیاز بدهد تا دولت شیعه عراق و به تبع آن ژئوپلیتیک شیعه به رهبری ایران را تضعیف کنند. ترکیه در حال حاضر در حال حرکت از آن حالت تهاجمی به یک حالت تدافعی است.

بنابراین به نظر می رسد این ژئوپلیتیک ها در حال حاضر به تعادل رسیده اند. ژئوپلیتیک سلفی با ژئوپلیتیک سنی در رقابت است اما به صورت موقتی با یکدیگر در مقابل ژئوپلیتیک شیعه ائتلاف کرده اند. اما این ائتلاف چندان پایدار نخواهد بود. لذا باید مسئله ایران و ترکیه را در این رقابت ژئوپلیتیکی مورد توجه قرار داد. هر یک از این ژئوپلیتیک ها بخواهند خود را در منطقه تثبیت کنند دو راه دارند: اول این که با یک ژئوپلیتیک دیگر متحد شوند که ایران این امکان را دارد که با ژئوپلیتیک اخوانی سنی به رهبری ترکیه توافق کند. همان طور که هم اکنون ژئوپلیتیک سلفی با ژئوپلیتیک اخوانی توافق کرده است. دوم این که دیپلماسی با قدرت های فرامنطقه ای تقویت شود. یعنی قدرت های فرامنطقه ای هر ژئوپلیتیکی را که بتواند با آن ها بیشتر کنار آید و امتیاز بدهد، می پذیرند. در حال حاضر ژئوپلیتیک اخوانی سنی خود را جا انداخته است. البته نقطه ضعف هایی هم نشان داده است. این که ترک ها با ژئوپلیتیک سلفی در سوریه متحد شده اند نقطه ضعف این ژئوپلیتیک به شمار می آید. از سوی دیگر ژئوپلیتیک ایران هم فعال است. اگر چه خود ایران در تعامل با قدرت های فرامنطقه ای نیست اما بازوهای ایران از جمله عراق تعامل بسیار خوبی با قدرت های فرامنطقه ای دارند. ژئوپلیتیک شیعه در بحرین لابی بسیار قوی ای دارد. ژئوپلیتیک شیعه در افغانستان عزیزدردانه ایالات متحده است.

بنابراین در حال حاضر اگر مسیر روابط ایران و ترکیه به مسیر قبلی خود بازگردد، باید اولا ایران سعی کند از ژئوپلیتیک اخوانی سنی به عنوان متحد خود استفاده کند و در اتحاد اخوان ـ سلفی ها جای سلفی ها را بگیرد. ثانیا دیپلماسی خود با قدرت های فرامنطقه ای را تقویت کند. قدرت های فرامنطقه ای نیز آمادگی این مسئله را دارند چرا که در سوریه دچار مسائل خطرناکی شده اند که ناچار به عقب نشینی شدند. نگرانی قدرت های فرامنطقه ای از جریان سلفی در سوریه بسیار جدی است. در حالی که آمادگی دارند ژئوپلیتیک اخوانی و یا ژئوپلیتیک شیعه را به عنوان قدرت منطقه ای بپذیرند.