مذاکره بدون پیش‌شرط

 دکتر حبیب ا... حسن شیرازی*

آرمان: بحث مذاکره همواره به عنوان یک راه حل مناسب و شاید بهترین راه حل مطرح بوده است. درواقع نفس مذاکره به این معناست که طرفین به این نتیجه رسیده اند که می توانند با منطق گفت وگو به نتیجه برسند، بنابراین با توجه به شرایط بین المللی موجود که طرفین مذاکره، همواره به دنبال ادامه گفت وگوهستند، هیچ گاه نمی توان مذاکره را مساله ای خواند که بی فایده باشد لذا مجموع شرایط حاکی از آن است که طرفین و مخصوصا ایران از هرگونه فرصت به دست آمده، استفاده کنند. ممکن است پیشنهادهایی مطرح شود که ایده آل هم نباشند اما درک این موضوع اهمیت دارد که ما بتوانیم از هر اتفاق حتی کوچک، حداکثر استفاده را ببریم. با توجه به رابطه ایران و روسیه، مخصوصا در سال های اخیر که بحث پشتیبانی روسیه از ایران مطرح است، بهترین اقدام این است که از کمک کشورهایی نظیر روسیه یا چین بهره لازم را ببریم. همان گونه که روسیه در نوع رابطه با ایران، استفاده هایی را می برد و به نوعی از زمان ولادیمیر پوتین تلاش می کند خود را در محافل بین المللی از انزوا خارج کند و اهداف خود را نیز در حین کمک به ایران پیش ببرد؛ ایران هم می تواند از همین روند استفاده کند تا در این میان وقتی منافع روسیه یا چین دنبال می شود، منافع ملی ایران نیز مدنظر قرار داده شود. با توجه به شرایط تحریمی ایران، شناخت این مساله برای ادامه مذاکرات اهمیت دارد. در واقع به رغم تحریم های یکطرفه ای که علیه کشور ما صورت گرفت، ایران هیچ گاه از میز مذاکره کنار نکشید و به رغم تشدید تحریم ها، گفت وگو را ادامه داد. آنچه برای ایران می تواند تاثیرگذار باشد، برگزاری نشست در کشور قزاقستان است که درواقع دیدگاه های نزدیک تری به روسیه دارد و همین مساله می تواند یکی از نکات ظریفی باشد که بیشتر مورد توجه قرار گیرد. درحالی که ارزیابی مقامات ایران از بحث هسته ای همواره مثبت بوده و مذاکرات را رو به جلو خوانده اند اما این نکته را نباید فراموش کرد که پیش از این بسته های پیشنهادی برای مذاکرات به ایران داده می شد اما درحال حاضر همین اندک مساله نیز وجود ندارد. به طور کلی در مذاکرات سیاسی بسته پیشنهادی یا پکیج معمولا به عنوان یک پیش شرط تلقی می شود. درواقع اگر قرار باشد از زاویه ای دیگر به این مساله نگریست، می توان از عدم ارائه بسته های پیشنهادی هم سود برد و گفت وگو را بدون پیش شرط ادامه داد. بهترین حالت مذاکره آن است که طرفین با نگاه قبلی و با پیش شرط های آماده وارد گفت وگو نشوند و هرگونه بحث را بدون شرط و شروط ادامه بدهند. به عبارت دیگر اگر بنا بر آن است که منافع ملی ما در گفت وگوهای سیاسی دنبال شود، باید راهی جست تا از هر شرایطی حتی شرایط نامناسب و ناعادلانه، بهترین منفعت را برد. به طور کلی غرب با اتمی شدن یا هسته ای شدن ایران موافقت چندانی ندارد و البته آن چیزی که در مذاکرات اعلام می شود، آن است که از اهداف غیرعلمی ایران نگران است. در واقع هر اتفاق و احتمالی که بتواند منافع غرب را به خطر بیندازد، برای آنها ناخوشایند است. به همین دلیل کنترل و نظارت های ویژه ای اعمال می شود تا ایران یا هر کشور هسته ای دیگر که از آن احتمال خطر می کنند، از چارچوب مقررات خارج نشوند. بسیاری از تحلیلگران سیاسی هم اعتقاد دارند اگر این اطمینان به طور کلی برای غرب وجود داشته باشد، خود آنها پیش دستی خواهند کرد و مذاکرات را با سمت و سوی دلخواه طرفین دنبال خواهند کرد. آنچه مسلم است، ایران باید با اقتدار باید مذاکرات را ادامه دهد چراکه اگر قرار باشد در روند مذاکرات اقتدار کافی را نداشته باشد، به سرعت تحت فشار قرار می گیرد تا آنچه کشورهای دیگر می خواهند را دیکته کنند. نگاه کلی غرب به مذاکرات هسته ای ایران فراتر از ریاست جمهوری یا مقامات دیگر است. غرب به خوبی می داند که تصمیم گیرنده اصلی در این زمینه مقام معظم رهبری است بنابراین در این مساله خاص، هر دولت دیگری هم بر سر کار بیاید، روال همین است. لذا به رغم آن چیزی که گفته می شود آژانس یا 1+5 منتظر انتخابات ریاست جمهوری است تا تصمیم نهائی خود را بگیرد، این اتفاق نخواهد افتاد چراکه غرب بدون ویژه خواندن انتخابات ریاست جمهوری اقدام به تصمیم گیری خود خواهد کرد.

* تحلیلگر مسائل بین المللی