منفعت ایران در مصر سکولار است تا اخوانی

دیپلماسی ایرانی: هنگامی که جنبش اخوان المسلمین سودای رسیدن در قدرت را سر داد، جریان های سکولار مصری در انتقادهای خود این جنبش را به تلاش برای برقراری حکومت دینی در مصر متهم کردند. اخوانی ها پس از حضور در راس قدرت در مصر با رد این اتهام ها اعلام کردند که به هیچ وجه قصد تشکیل حکومت دینی را ندارند. رهبران اخوان در نشست های مختلف هدف خود را تنها رسیدن به دموکراسی و آزادی سیاسی و اجتماعی عنوان کرده اگر چه پنهان نمی داشتند که مرجع فکری و سیاسی خود را دین مبین اسلام می دانند. زمانی که نوبت به انتخابات ریاست جمهوری مصر رسید و سلفی ها که جریان تندروی اسلامی مصر محسوب می شوند با اخوانی ها متحد شدند، نگرانی از رویکرد سیاسی آنها مجددا افزایش یافت. با تدوین قانون اساسی این نگرانی ها بیشتر شده و حتی به جدالی جدی میان دولت، سکولارها و سلفی ها منتهی شد. اما محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر در تازه ترین اظهار نظر خود بیان داشته است که به هیچ وجه به دنبال تشکیل حکومت دینی در مصر نیست و می خواهد کشور را به شیوه سکولار اداره کند. با حجت الله جودکی کارشناس مسائل مصر درباره رویکرد جدید دولت مرسی و اداره کشور به شیوه سکولاریسم گفت و گویی داشتیم  که در زیر می خوانید:

چرا مرسی و اخوان المسلمین رویکردی سکولاریستی در اداره حکومت اتخاذ کرده اند؟

اخوان المسلمین از دهه­ ها قبل شعار الاسلام هو الحل) اسلام چاره کار است( را می دادند. بعد از سرنگونی مبارک آنها همچنان به این شعار پایبند بودند و با این شعار رای بالایی در انتخابات مجلس شورای مصر آوردند. در همان زمان وقتی آقای اردوغان که از همفکران ایشان به حساب می­آید در مصر سخنرانی کرد و آنان را دعوت به پیروی از سیستم سکولار کرد، آنان بر آشفتند و سخنان او را انکار کردند. اما کم کم وارد جریان قدرت در مصر شدند و دچار دگردیسی در اندیشه و عمل گشتند. رویکرد فعلی ایشان سکولاریستی به نظر می­رسد. همینجا باید توضیح داد که تعریف سکولاریزم در میان اقوام مختلف متفاوت است. در ایران بسیاری سکولاریزم را ضد دین و یا بی دینی و یا جدایی دین از سیاست معنا می­کنند. در ترکیه تعریف سکولاریزم چیز دیگری است. اردوغان سکولار است، اما بی دین یا ضد دین نیست. در مصر تعریف این اصطلاح به مرور زمان روشن­تر شده است. لذا اکنون اخوان المسلمین شعار اسلام هو الحل را سر نمی­دهند. البته آنان اسلام را کنار نگذاشته ­اند. آنان همچنان اعتقاد دارند که اسلام چاره کار است، اما شیوه کنونی را به عنوان برداشت خود از اسلام به کار می­برند. در کنار اخوان المسلمین، گروه­های سلفی قرار دارند که اساسا سکولاریزم، دمکراسی، انتخابات و.. را کفر می­شمارند. البته بخشی از ایشان هم دچار تحول شده و شرکت در سیاست و انتخابات را جایز می­دانند. اخوان المسلمین اکنون با واقعیت عینی روبرو شده و دریافته­اند که با اندیشه­های پیشین قدرت اداره کشور را ندارند، از اینرو دچار دگردیسی شده­اند.

آیا اخوان المسلمین قصد دارد به شیوه ای پراگماتیستی عمل کند یا سیاست های این جریان به واقع اعتقادات آنان است؟

سیاست ایشان جزیی از اعتقادات ایشان است، یعنی آنها تقیه نمی­کنند. آنها به این باور رسیده­اند. از انتقاداتی که سلفی­ها به ایشان می­کنند، کاملا عیان می­شود که آنان این باور را دارند. البته سلفی­ها اخوان را دارای دو جریان سلفی و اصلاح گرا می دانند و لذا عقیده دارند که آنچه اکنون به نام اخوان جریان دارد و چنین مواضعی می­گیرد، جریان اصلاح گرای درون اخوان است که به اعتقاد آنها، گمراه و جهنمی هستند. شاید بتوان گفت که سیاست فعلی اخوان در مرحله کنونی پرگماتیستی است.

مدل حکومت جوانب داخلی و بین المللی به همراه دارد. آیا مدل سکولاریستی حکومت مصر می تواند موجب نزدیکی این کشور به ترکیه (با توجه به همسانی مدل حکومتی) و دوری از ایران شود؟

این مدل قطعا موجب نزدیکی حاکمان اسلام گرای مصر و ترکیه خواهد شد. اما موجب دوری از ایران نمی­شود. به باور بنده هر حکومت­ سکولاری در دیگر کشورهای اسلامی روابط منطقی­ تری با ایران برقرار خواهد کرد. زیرا حکومت جمهوری اسلامی ایدئولوژیک است و از اینرو با حکومت­های ایدئولوژیک اسلامی که برداشت دیگری از اسلام داشته باشند، به تضاد می­رسد. همانند تضاد میان ایران و طالبان.

مرسی از پایبندی مصر به قرارداد صلح با اسرائیل صحبت کرده است. با توجه به رویکرد مصر در قبال کشورهایی همچون آمریکا و اسرائیل و سیاست های داخلی اخوان (همچون اینکه به دنبال حکومت اسلامی نیستند) اساسا آیا تغییری میان مصر کنونی و مصر زمان حسنی مبارک روی داده است؟

قطعا مصر کنونی با مصر دوران مبارک فاصله زیادی دارد. نخستین تفاوت این است که مردم مصر جهان بینی جدیدی پیدا کرده و به راحتی مطالبات خود را بیان می کنند. هر حکومتی که در برابر چنین مردمی قرار گیرد، به راحتی نمی­تواند دیکتاتوری پیشه کند و باید راه طولانی را طی کند. اخوان المسلمین کاملا با خواسته­های آمریکا و اسرائیل آشنا هستند و توان آنها را هم می­دانند و اکنون با توجه به این مسئله فعالیت می­کنند. از این رو اخوان المسلمین کمپ دیوید را پذیرفته­اند و حتی آقای مرسی برای اینکه خیال اسرائیل را راحت کند به بیوه سادات مدال داد! آمریکا اساسا مشکلی با شکل حکومت ندارد که اسلامی، دمکراتیک، کمونیست و یا ... باشد، مهم این است که خطری برای ایشان نداشته باشد و یا در نقشه دراز مدت ایشان، مشکلی ایجاد نکند و به هر تقدیر منافع آنان تامین شود./16

انتشار اولیه : جمعه 6 بهمن 1391 / باز انتشار : دوشنبه 9 بهمن 1391