اخوان انقلاب را صادر می کند؟

دیپلماسی ایرانی:  جریان اخوان المسلمین که پس از تحولات سیاسی در مصر و فروپاشی دولت سی ساله حسنی مبارک در قلب جهان اسلام پایگاه حکومتی برای خود دست و پا کرده ، به فکر صدور این انقلاب افتاده است. مصداق این ادعا را شاید بتوان در فعال شدن شاخه اخوان در اردن و سهم خواهی سیاسی آن از حاکمیت یا نامه محمد مرسی رئیس جمهور مصر با سابقه عضویت در اخوان به هم حزبی های خود در سوریه و تشویق آنها به آنچه که وی تمام کردن کار دولت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه خوانده، یافت. اخوان دیگر به فعالیت های زیرزمینی و گام های آهسته و پیوسته پایبند نیست. گروهی سیاسی که سالها خفقان را تجربه کرده بود اکنون به مدد بازوی ضددیکتاتوری جوانان عرب می خواهد در عالم سیاست سهمی داشته باشد. از همین رو زمانی که هفته گذشته پلیس امارات از دستگیری گروهی اخوانی در خاک خود به اتهام تلاش برای براندازی حاکمیت سخن گفت؛ کمتر خبرگزاری صحت و سقم این ادعا را زیر سوال برد. داستان از آنجا آغاز شد که مسوولان امنیتی امارات گروهی از طرفداران اخوان المسلمین مصر را که عنوان شده در خصوص مسائل دفاعی امارات اطلاعات محرمانه جمع آوری می کردند و اتباع مصری را برای پیوستن به این گروه جذب می کردند، بازداشت کردند.روزنامه اماراتی "الخلیج" به عنوان نخستین منبع منتشر کننده این خبر نوشت که تحقیقات و بررسی های مقام های اماراتی روی اعضای این گروه وابسته به گروه اخوان المسلمین مصر که طی چند سال گذشته صورت گرفته است نشان داد که این گروه در امارات تشکیلات و برنامه عملی منظمی داشته است.اعضای گروه موسوم به "دفاتر اداری" در مناطق مختلف کشور نشست های محرمانه برگزار کرده و اتباع مصری را در امارات جذب می کردند، همین طور این گروه شرکت هایی برای حمایت از اخوان المسلمین تاسیس کرده اند.دولت مصر بلافاصله پس از انتشار این خبر با کذب محض خواندن آن معاون رئیس جمهوری خود را راهی امارات کرد تا از چند و چون این ماجرا آگاهی یابد. سفری که دستاورد آن از سوی هیچ کدام از طرفین درگیر در این مشاجره دیپلماتیک افشا نشد. امارات که به پایتخت فعالیت های تجاری ثروتمندان منطقه و میزبانی برای سرمایه گذاران غربی تبدیل شده تشکیل هرگونه حزب و گروه سیاسی را ممنوع اعلام کرده است. با اینهمه در چند ماه اخیر خبر دستگیری های گسترده فعالان سیاسی در این کشور بسیاری از تحلیل گران منطقه ای را به این فکر واداشته که شاید آل نهیان هم از  خیزش های عمومی به راه افتاده در جهان عرب درامان نباشد. رابطه امارات با مصر پیش و پس از حسنی مبارک، سابقه اعتراض های عمومی در امارات و تحلیل رویکرد نظامی و هسته ای این کشور کوچک عربی در چند ماه گذشته را با دکتر داوود آقایی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل خاورمیانه در میان گذاشتیم :

هفته گذشته اخباری دال بر دستگیری گروهی از اخوان المسلمین در امارات به گوش رسیده است. فعالیت این گروه در امارات به چه شکل بوده است؟

بر اساس خبرهایی که از منابع اماراتی منتشر شده در خصوص فعالیت آنها گفته شده که این گروه بیش از 10 نفر از رهبران اخوان المسلین  مصر را دربرمی گیرد که در امارات فعالیت می کنند. در مورد این مساله که چنین افرادی در امارات مشغول به چه کارهایی بوده اند نیز اعلام شده که این شبکه و اعضای آن نشست های محرمانه و سری را در مناطق مختلف امارات برگزار می کردند و این شبکه سازمان K   نامیده می شده که در اقدامات و فعالیت هایی همچون جمع آوری اطلاعات نظامی محرمانه از کشور امارات دست داشته اند. این شبکه همچنین جلسات سری بی شماری را درباره شیوه های تغییر رژیم در امارات و در دیگر کشورهای عربی از جمله کشورهای عربی حوزه خلیج فارس برگزار کرده است. چنین تفسیرهایی که از حضور اخوانی ها در کشور امارات شده را باید بیشتر مورد بحث و بررسی قرار داد.

رابطه امارات با مصر دوران حسنی مبارک به چه شکل بود؟ پس از انقلاب در مصر ما شاهد نزدیکی این کشور به عربستان و سفر محمد مرسی اخوانی به ریاض بودیم. آیا امارات که در بسیاری از پرونده های منطقه ای دوشادوش عربستان است با مصر امروز نیز رابطه حسنه سیاسی دارد؟

در خصوص روابط کشورهای عربی از جمله امارات و عربستان با مصر و یا متقابلا مصر با امارات یا عربستان در دوره ریاست جمهوری حسنی مبارک و پس از آن باید این مساله را در نظر گرفت که هر سه این کشورها عضو اتحادیه عربی هستند که از سال 1945 پایه گذاری شده است. این اتحادیه حتی پیش از تشکیل سازمان ملل پایه گذاری شده و یکی ازقدیمی ترین نهادهای منطقه ای است که کشورهای عرب زبان از خاورمیانه و شمال افریقا گرد هم آمدند. بنابراین کشورهای عضو این اتحادیه قطعا اشتراک نظرهایی پیرامون مسائل مبتلا به و مسائل مشترک در منطقه و مسائل جهان اسلام دارند و از این طریق  رایزنی هایی میان آنها صورت گرفته و می گیرد که می تواند منجر به نزدیکی یا دوری آنها شود.کشور مصر نیز یکی از پایه گذاران اتحادیه بوده است و حتی مقر اتحادیه عرب نیز در این کشور بوده است. البته در ابتدا بنا بر این بود که این مقر در بیت المقدس باشد، اما تا زمانی که بیت المقدس اشغال است، این کشور پیش بینی شد. علیرغم آن در جریان انعقاد قرارداد کمپ دیوید از سوی رئیس جمهور مصر، این کشور از اتحادیه عرب طرد شد و در نتیجه مقر این اتحادیه برای مدتی به تونس منتقل شد.

این اختلافاتی بود که شاید در آغاز دهه 80 میلادی میان کشورهای عربی اعم از امارات و عربستان با مصر مطرح بود. اما به دلیل آنکه به تدریج قبح رژیم اشغالگر قدس  ریخته شد، در حقیقت فضای منطقه ای دچار دگرگونی شد و از جمله اینکه کشورها عربی به ویژه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به جای توجه به دشمن اصلی یعنی اسرائیل محوریت مقابله و دشمنی خود را با جمهوری اسلامی ایران گذاشتند. همچنین از سوی دیگر سعی کردند از تنش های میان خود در خصوص رژیم اشغالگر قدس بکاهند. یکی از دلایل آنها در حمایت از آن این بوده که اسرائیل  یکی متحدان استراتژیک امریکا و غرب در منطقه است و کشورهای عربی قصد نزدیکی به آن را داشتند. به معنای دیگر برای آنها رژیم صهیونیستی دروازه رسیدن و یا گذر از منطقه به غرب و امریکا برای بهره گیری از امتیازاتی است که امریکا می تواند در اختیار کشورهای منطقه قرار دهد.

بنابراین کشورهای عربی سعی کردند تا خود را به اسرائیل نزدیک کنند و ضمن ریختن قبح مساله ارتباط یا شناسایی اسرائیل،  مصر نیز مجددا به دنیای عرب بازگشت و می توان گفت که ارتباط این کشورها پس از بازگشت مصر به اتحادیه و جامعه عرب خوب بوده به ویژه آنکه در دوره پس از حسنی مبارک و با قدرت یابی اخوان المسلمین و از جمله رگه هایی از سلفی ها در مصر، عربستان سعودی برای استحکام پایه های اخوان المسلمین و از جمله سلفی ها سعی کرد کمک های مالی و همه جانبه ای را از این جریان به عمل آورد که همین روند می توانست رویکرد تقابلی با جمهوری اسلامی ایران باشد.

البته امارات متحده عربی خود را درگیر مسائل سیاسی از این دست نمی کند، اما واقعیت این است که باید پذیرفت  هر سه کشور مصر ،امارات و عربستان سعودی از کشورهای تاثیرگذار در اتحادیه عرب هستند. عربستان سعودی و امارات از اعضای اصلی شورای همکاری خلیج فارس هم هستند. بنابراین اگر بپذیریم عربستان سعودی به عنوان کشور موثری در شورای همکاری تلقی می شود که به نوعی این کشور را به عنوان پدرسالار می شناسند، قطعا امارات متحده عربی  علیرغم اختلاف دیدگا ه هایی که در برخی از زمینه ها با عربستان دارد، اما طبیعتا از رویکردها و خواسته های عربستان در برخی از مسائل از جمله اینکه با مصر چگونه روبرو شود و یا همکاری نزدیک داشته باشد، حرف شنوی خواهد داشت. امروزه نیز این مساله را در چنین چارچوبی می توان ارزیابی کرد که امارات و عربستان همسویی نزدیک تری نسبت به مصری که تحت حاکمیت اخوان المسلمین است، پیدا کرده اند و رگه هایی از سلفی گری در حال تقویت و تثبیت موقعیت است.

 اخیرا موجی از دستگیری مخالفان دولت امارات یا مدافعان اصلاحات سیاسی در این کشور به راه افتاده بود. وضعیت رضایت عمومی از عملکرد سیاسی دولت در امارات به چه شکل است ؟ آیا می توان چیزی شبیه تحولات جهان عرب یا همان بهار عربی را برای امارات هم متصور بود؟

با توجه به اینکه ساختارهای سیاسی در این کشورها از جمله امارات متحده عربی آزاد نیست که حاکمان  و نمایندگان با آرائ مستقیم مردم انتخاب شده باشند، در نتیجه نظام ها نظام های قبیله ای است. از سوی دیگر با توجه به اینکه امارات به عنوان مرکز مبادلات تجاری بین المللی در منطقه مطرح می شود، طبیعتا ورود افراد از ملیت های مختلف امریکا و اروپا چه برای سرمایه گذاری و یا برای گردشگری تاثیر فرهنگی گذاشته اند و خواهند گذاشت. در نتیجه چنین روندی منجر به افزایش سطح آگاهی  مردم  شده، چراکه آنها در ارتباط مستقیم با شهروندان کشورهای اروپایی و امریکایی هستند که روندهای دموکراتیک نیز به اندازه زیادی نهادینه شده و در نتیجه  مردم در این کشور به دنبال الگوپذیری هستند.

در نهایت در تمامی کشورهای عربی با شدت و ضعفی که در ساختارهای سیاسی آنها نسبت به آزادی هایی  که برای آراء و نظرات مردم قائل می شوند، همه نگران هستند که دیر یا زود این  موج بیداری اسلامی یا بهار عربی آنها را نیز در برخواهد گیرد. بنابراین  هر حرکتی که از سوی مردم برخلاف شرایط گذشته وزیدن گیرد، سردمداران این کشورها را نگران می کند و با تمام وجود سعی می کنند موج هایی که در حال شروع شدن و اوج گرفتن است در نطفه  خفه کنند. قدرت در این کشورها تلاش می کند تا به هر شکلی موقعیت خود را تثبیت کرده و از خطراتی که موقعیت آنها را تهدید می کند در امان بمانند. موضع گیری ها و تهدیدهایی که علیه جریان های سیاسی در کشور امارات اعمال می شود نیز در همین راستاست.

در میانه ماه میلادی گذشته خبری در خصوص افشای همکاری هسته ای امارات با روسیه منتشر شد. این در حالی است که امارات در سال گذشته ساخت اولین راکتور اتمی خود را به کمک امریکا فرانسه کره جنوبی ژاپن و انگلیس اغاز کرده بود.دلیل میل امارات به فعالیت های هسته ای در یک سال اخیر چیست؟ آیا شاهد به راه افتادن نوعی رقابت تسلیحاتی در میان اعراب منطقه هستیم؟

دو مساله را در این مورد باید مورد بررسی قرار دارد:

1. این قبیل کشورها همانند امارات متحده عربی، عربستان و یا حتی قطر و مصر تا اندازه ای از سوی کشورهای غربی برای ورود به فعالیت های هسته ای تحریک و تشویق می شوند تا این کشورها در زمینه های نام برده سرمایه گذاری کنند.
2. بعد دیگر این است که این کشورها در سایه سیاست ایران هراسی از هر بهانه ای برای اعمال فشار بر ایران استفاده می کنند. آنها از این منظر به موضوع نگاه می کنند که اگر ما هم  سعی کنیم در مسیر فعالیت های هسته ای گام برداریم اولا می توانیم همان فشارهایی را که به نوعی از سوی ایران علیه کشورهای منطقه از نظر مسائل هسته ای دنبال می شود، همان تهدیدها را  علیه ایران بکار بگیریم. به معنای دیگر به توانمندی ها و پتانسیل هایی دست پیدا خواهیم کرد که  می توان با قدرت  ایران در منطقه مقابله کرد و از سوی دیگر آنها قصد دارند تا به نوعی به فعالیت های هسته ای ایران در منطقه واکنش نشان دهند و ایران را دچار نگرانی کنند به دلیل آنکه ایران در منطقه و در این مسیر پیشگام بوده و این روند به کشورهای دیگر منطقه تسری پیدا کرده است. بنابراین ایران باید به ارزیابی آینده نگرانه بپردازد که اگر این حرکت را متوقف نکند این موج سراسر منطقه را در بر خواهد گرفت و مساله جدی و همه جانبه منطقه را تهدید می کند و آنها قصد دارند از این طریق ایران را به واکنش وادارند تا در رویه خود تجدید نظر کند.

بنابراین به طور خلاصه غربی ها به دنبال جذب سرمایه ای که در این کشورها وجود دارد، هستند و عوامل خود را برای سرمایه گذاری و ارائه تکنولوژی های هسته ای به این کشورها می فرستند و از سوی دیگر از منظر داخلی و یا جهت مقابله با برنامه هسته ای ایران است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: شنبه 16 دی 1391 / بازانتشار: چهارشنبه 20 دی 1391