غرب تا ماه ژوئن برای توافق با تهران فرصت دارد

دیپلماسی ایرانی: بحران های بین المللی برای روزهای متمادی باقی می مانند، مانند بحران موشکی کوبا می توانند هفته ها به طول بیانجامند یا مانند پیش درآمد جنگ در سال 1914 حتی ماه ها ادامه داشته باشند. اما بحران هسته ای ایران که از سال 2002 آغاز شده، اکنون برای یک دهه  به درازا کشیده شده است. برخی بر این باورند که گذشت 10 سال بدون جنگ، خود یک موفقیت به شمار می رود، اما ادامه این روند برای 10 سال دیگر، خردمندانه نیست.

اکنون این نکته بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد که از مزیت شرایط دیپلماتیک اتفاقی استفاده کرده و به دنبال توافقی با ایران باشیم که ضمن پاسخ دادن به نگرانی های بین المللی اعتبار ایران را نیز حفظ می کند.

پنجره برای دیپلماسی بین ایران و غرب از زمانی که باراک اوباما به پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دست یافته، باز است. اما آیا این پنجره با توجه به انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن ، رو به بسته شدن است؟ همان تب و تاب انتخاباتی که در فصل انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هر چهار سال یکبار ایجاد می شود، در ایران نیز سابقه دارد است. این در حالی است که به طور حتم امکان برگزاری مذاکرات بین ایران و قدرت های غربی تا فاصله باقی مانده تا ماه ژانویه وجود ندارد و به این ترتیب زمان کمی که بیش از 5 ماه نیست، برای انعقاد یک توافق باقی می ماند.

همه می دانند که این توافق باید چه شکل و شمایلی داشته باشد. غرب پیشنهاد تعدیل تحریم ها را در مقابل تعلیق غنی سازی 20 درصدی به ایران ارائه می دهد. در این بین غنی سازی در ایران به رسمیت شناخته شده اما به زیر 5 درصد محدود می شود. همچنین ایران باید با انتقال ذخایر اورانیوم غنی شده به خارج از کشور موافقت کرده و دست بازرسان بین المللی را برای انجام فعالیت ها باز تر بگذارد. به بیان دیگر باید گفت برنامه هاس هسته ای گسترده تر اما شفاف تر ایران به مراتب بهتر از فعالیت های هسته ای محدود تر اما پنهانی است.

در نهایت زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی بتواند گواهی سلامت برنامه های هسته ای ایران را ارائه کند – اقدامی که هم اکنون قادر به انجام آن نیست- تمامی تحریم های اعمالی علیه ایران لغو خواهد شد. از سوی دیگر باید به ایران اطمینان داده شود در صورتی که شفاف عمل کند به دلیل فعالیت های غیر قانونی که در گذشته انجام داده، مجازات نخواهد شد. برای مثال کشور هایی مانند کره جنوبی، تایوان، سوئد و آفریقای جنوبی در گذشته فعالیت های هسته ای غیر قانونی انجام داده اند اما پس از همکاری در جهت شفاف سازی، مورد مجازات قرار نگرفته اند.

یکی از مشکلاتی که در روند مذاکرات ایران و غرب وجود دارد این است که هر یک از طرف ها گمان می کند، می تواند در مقابل دیگری دست بالا را داشته باشد. غرب گمان می کند که ایران تحت فشار تحریم ها با تمامی درخواست های مورد نظر موافقت می کند. اما این یک اشتباه است.

نخست اینکه تحریم ها، پیامده های انسانی و دیپلماتیک جدی به همراه دارند. همانگونه که در مورد عراق شاهد آن بودیم. اما کشور های تحریم کننده، کمتر به پیامد تحریم ها توجه می کنند.

دوم اینکه ، هر چه بحران طولانی تر شود، ریسک اقدام نظامی اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای جمهوری اسلامی نیز بیشتر می شود. در نتیجه حمله، ایران بازرسان بین المللی را اخراج خواهد کرد و برنامه های هسته ای خود را زیر زمینی تر می کند. تجربه عراق نشان می دهد که پس از اقدام نظامی، سرعت کشور ها در پیشبرد برنامه های هسته ای بیشتر می شود.

در نهایت، شاید برخی بر این باور باشند که تحریم ها برخی نارضایتی های اجتماعی ایجاد می کند. اما باید گفت که شرایط اجتماعی نابسامان نیز می تواند انگیزه را برای بازدارندگی هسته ای تقویت کند. به این ترتیب باید توجه داشت که تحریم ها به معنای تقویت موضع کشور های تحریم کننده در مذاکره با ایران نخواهد بود.

دلایل دیگری نیز وجود دارد که نشان می دهد غرب باید منعطف تر باشد. دولت اوباما هم اکنون تمایل برای مذاکره مستقیم با ایران را نشان داده اما باید به این نکته توجه داشت که پیامد برخی بحران های منطقه ای ، برای مثال سقوط احتمالی دولت بشار اسد در سوریه می تواند موضع جمهوری اسلامی را سرسختانه تر کند.

شاید ایران به سادگی از توافق سر باز بزند، اما در این صورت نیز شرایط غرب ، وخیم تر از حال حاضر نخواهد شد. پس ارزش دارد که غرب تلاشی دوباره برای متقاعد کردن تهران به مصالحه انجام دهد. طولانی تر شدن این بحران، دردسر های بیشتری ایجاد خواهد کرد. تنها منتظر مانند ، استراتژی خوبی نیست. تحریم ها شاید توانستند ایران را پس از وقفه ای 15 ماهه پای میز مذاکره بکشانند اما دیگر نمی توان از تحریم ها انتظار های خارق العاده ای داشت.

منبع : گاردین

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10