قاهره را به جای دمشق بپذیرید

دیپلماسی ایرانی: تحولات منطقه باعث شده است تا کشورهای مختلف منطقه به یکدیگر نزدیک شوند و هم پیمانی های جدیدی شکل بگیرد. از مهم ترین اینها تحولات مصر است که پس از انقلاب مردمی آن باعث شده است تا به سمت و سوی دیگری سوق یابد. مصر این روزها در جهت نزدیکی به ترکیه متمایل شده است. دو کشوری که در هر دوی آنها رهبران اخوان المسلمین در قدرت هستند و تلاش دارند برای نزدیک شدن به یکدیگر و اثرگذاری بر دیگر کشورهای منطقه که عموما در حال انقلاب هستند یا انقلاب را پشت سر گذاشته اند، توافقات کلانی را امضا و ثبت کنند.

به گزارش وبسایت شبکه خبری الجزیره، مصر و ترکیه در حال بررسی اوضاع هم هستند تا ویزای سفر را برای شهروندان یکدیگر حذف کنند تا روابطشان بیش از پیش تقویت شود.

این در حالی است که اخیرا نیز دو کشور مانورهای مشترک دریایی در دریای مدیترانه برگزار کردند. علاوه بر آن ترکیه مشاوره ها و کمک های اقتصادی گسترده ای را برای حمایت از اقتصاد مصر ارائه کرده است که از جمله آن می توان به کمک یک میلیارد دلاری ترکیه به مصر اشاره کرد.

در همین رابطه گفته می شود که مذاکراتی میان آنکارا و قاهره برای بازسازی مبانی دوران عثمانی در جریان است که پیش بینی می شود در هفته های آینده به خصوص در سفر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه به قاهره بخش هایی از آن رونمایی شود.

به گفته کارشناسان این هم پیمانی ماحصل زلزله سیاسی ای است که منطقه را در نوردیده و از یک سو باعث سرنگونی حسنی مبارک، رئیس جمهوری مصر شده و از سوی دیگر سوریه را وارد جنگ داخلی کرده است.

علی رغم این که مصر مدتی است تحت تاثیر بی ثباتی های اقتصادی قرار گرفته و دیگر از آن دیپلماسی قدرتمند قابل اعتماد منطقه برخوردار نیست ولی همچنان تلاش دارد که در کنار اردن و عربستان به نقش آفرینی های سابق خود در منطقه ادامه دهد.

در گذشته و قبل از پیروز شدن انقلاب اخیر مصر بارها پیش آمده بود که مصر با ترکیه در مسائل متعدد سیاسی منطقه ای اختلاف نظرهای جدی پیدا می کردند اما هر دو طرف تلاش می کردند که با تدبیر و درایت مانع از آن شوند که این درگیری بر افکار عمومی جهان عرب تاثیر بگذارد. ترکیه همواره تلاش می کرد خود را یار فلسطینی ها جلوه دهد و این مساله باعث می شد تا مبارک خود را در تنگنا احساس کند.

از سوی دیگر روابط بسیار نزدیک ترکیه با سوریه قطع شده است و این مساله باعث شده تا آنکارا جایگزینی برای خود در جهان عرب جز مصر نبیند. برای همین تلاش دارد تا کشوری را جایگزین سوریه کند که با پیشرفت بهار عربی و انقلاب های مردمی آن از سرعت تحولات عقب نماند و بتواند از آنها بهره برداری کند.

جمال سلطان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه امریکایی های قاهره در این باره می گوید: «امروزه مصر نزدیک ترین شریک ترکیه در خاورمیانه محسوب می شود، یکی از دلایل مهم آن این است که ترکیه نتوانسته به جای سوریه شریکی را بیابد.»

وی همچنین می گوید: «ترکیه تلاش می کند نفوذ خود را در منطقه در لحظات جنگ و انقلاب پیش ببرد. ترکیه می خواهد همان رابطه نزدیکی که چند وقت پیش با سوریه داشته را این بار در مصر تکرار کند. آنکارا انتظار دارد مصر سنگ بنای نفوذش در خاورمیانه و نه در اروپا باشد.»

از سوی دیگر در مصر جدید شاهد بروز اقتصاد شکوفای جدیدی به جای اقتصاد حکومت استبدادی سابق هستیم. اقتصادی که رقابت را می پذیرد اگر چه در گیر و دار منازعات ایدئولوژیک میان اسلام گرایان و لیبرال ها کش مکش هایی را تجربه خواهد کرد. درگیری ای که شاید بتواند تجربه ترکیه به داد آن برسد.

تحلیلگران بر این باورند که فروپاشی روابط ترکیه با سوریه آنکارا را بر این داشته است که فورا یک هم پیمانی گسترده با مصر منعقد کند، به خصوص این که رهبران هر دو کشور از یک خواستگاه فکری بر آمده اند. هر دو اسلام گرای سنی هستند و هر دو نیز می خواهند که اسلام و دموکراسی را در کنار هم در کشورشان داشته باشند.  

البته آنها بر این نکته تاکید دارند که این نزدیکی به این سادگی ها حاصل نخواهد شد. اردوغان در داخل تحت فشار لائیک هایی که خود را میراث دار نظام لائیک کمال آتاتورک، پدر ترکیه نوین می دانند، قرار خواهد گرفت و مرسی نیز سکولارها و لیبرال ها بیش از پیش وی را تحت فشار قرار خواهند داد. به خصوص که وی می خواهد الگوی ترکیه را برای مصر پیاده کند.

سلطان در این زمینه می گوید: «جماعت اخوان المسلمین بر سر هم پیمانی با ترکیه خود دچار دو دستگی شده اند. برخی از اعضای محافظه کار اخوان معتقدند که مصر تا آن اندازه مثل ترکیه سکولار نیست و بسیار اسلامی تر است از ترکیه ای که اردوغان رهبری می کند.»

با این حال کارشناسان معتقدند که هر دو رهبر بر این اعتقادند که دنیا را همان گونه که اکنون مشاهده می شود باید دید و در حال حاضر هیچ جایگزینی به جای آن وجود ندارد.

در زمانی نه چندان دور برای ترکیه نزدیکی به اتحادیه اروپا و عضویت در آن آرزو بود اما اکنون به نظر می رسد که از این آرزو فاصله گرفته است و خود را برای نزدیکی به مصر برای رهبری بر خاورمیانه جدید آماده می کند. 

انتشار اولیه: سه شنبه 2 آبان 1391 / بازانتشار: جمعه 5 آبان 1391