گزینه ای جدید برای ایران

دیپلماسی ایرانی : گفت و گو های اخیر بر سر برنامه های هسته ای ایران بین تهران و نمایندگاه گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه،چین، روسیه و آلمان) در رسیدن به توافق ناکام ماند اما  همچنان برخی زمینه های میانه وجود دارد که طرف ها می توانند در آن به تفاهم برسند.
یک کارشناس منع اشاعه تسلیحاتی که در نشست ماه جولای هیات ایرانی در سازمان ملل شرکت داشته می گوید ایران  احتمالا برای مذاکره بر سر غنی سازی 20 درصدی آمادگی دارد. این در حالی است که اظهارات مقامات ایرانی و تاریخچه آن نشان می دهد که این یک احتمال واقعی است. گروه 1+5 با به توافق رسیدن با ایران بر سر برنامه های غنی سازی اش بر مبنای تضمین سوخت از بانک سوخت هسته ای تحت کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی ، اطمینان می یابند که توانایی هسته ای ایران برای اهداف صلح جویانه مورد استفاده قرار می گیرد.
برنامه غنی سازی اورانیوم ایران ظاهرا درباره در اختیار داشتن منبعی از اورانیوم غنی شده برای تحقیقات دارویی و انرژی است. این برنامه ها همچنین سمبولی از پرستیژ و مدرنیته ملی به شمار می رود و هر پیشنهادی از جانب گروه 1+5 باید این دو منفعت ایران را در نظر بگیرد.
ارائه مجوز به ایران برای ادامه برنامه های غنی سازی اورانیوم با خلوص 3.5 درصد در صورتی که تحت نظارت بازرسان آژانس باید، بخشی از نیاز انرژی ایران را  تامین کرده و وجه این کشور را نیز حفظ می کند. به این ترتیب ایران می تواند حق خود برای استفاده صلح آمیز از تکنولوژی هسته ای طبق پیمان منع اشاعه هسته ای را حفظ کند و این در حالی است که فاصله ای امن بین غنی سازی با خلوص پایین و غنی سازی با خلوص بالا حفظ می شود.
ایران نیز به عنوان بخشی از هر گونه توافق با گروه 1+5 باید فعالیت های غنی سازی بالاتر از 3.5 درصد را متوقف کند و ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص 20 درصد را به خارج از کشور منتقل کند. اما تضمین منبع خارجی اورانیوم 20 درصد غنی شده برای ایزوتوپ های دارویی، به لحاظ دیپلماتیک و لجستیکی دشوار خواهد بود. با این حال مکانیسم هایی وجود دارد که می توان از طریق آن این روند را تسهیل کرد و راهکاری درازمدت برای آن اندیشید.
البته در سال های اخیر یک امکان برای توافق وجود داشت که جای خود را به تحریم ها و عملیات محرمانه داد. شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 2010 ایجاد یک بانک سوخت هسته ای را مورد موافقت قرار دارد و بنا بود علاوه بر این سازمان، آمریکا؛ انگلیس،  نروژ ، امارات متحده عربی و کویت هم هزینه های اجرای این پروژه را تامین کنند. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا مدت کوتاهی پس از ورود به کاخ سفید از ایده ایجاد بانک سوخت هسته ای حمایت کرد و بار دیگر در ماه مارس سال جاری نیز بر حمایت خود تاکید کرد. از سوی دیگر قزاقستان پیشنهاد داد تا میزبان بانک سوخت هسته ای باشد.
این در حالی است که بانک سوخت هسته ای می تواند هم به نفع ایران و هم ایالات متحده باشد. به این ترتیب مقامات آمریکایی می دانند که سوخت هسته ای که توسط ایران استفاده می شود، محدود به سوخت غنی شده با خلوص پایین است. علاوه بر این واشینگتن از میزان سوختی که در اختیار ایران قرار می گیرد نیز آگاهی پیدا کرده و از این طریق اهداف ایران روشن می شود. از سوی دیگر ایران نیز منبع تضمین شده ای از سوخت هسته ای برای راکتور های دارویی خود در اختیار خواهد داشت. همچنین واردات اورانیوم به جای غنی سازی آن ، هزینه ها را برای ایران کاهش می دهد و در نهایت برنامه های هسته ای ایران زیر نظارت آژانس شفاف تر بوده و از حساسیت های غرب می کاهد.
با این حال باید در مورد امکان پذیر بودن بانک سوخت هسته ای و تمایل ایران برای مشارکت در آن با احتیاط عمل کرد. نخستین بانک سوخت هسته ای قزاقستان در بهترین حالت در اواخر سال 2013 آماده می شود. در همین حال اسرائیل که مذاکرات هسته ای با ایران را شکست خورد قلمداد می کند شاید نخواهد یک سال دیگر هم صبر کند. از سوی دیگر در یک فرجه یک ساله خیلی از اتفاقات ممکن است رخ دهد و شاید رئیس جمهور جدید آمریکا در مورد ایران موضع تند تری داشته باشد. برخی رویداد ها مانند اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران نیز می تواند از کنترل آمریکا خارج باشد. اما در صورتی که گروه 1+5 به ایران به توافق برسد می تواند تا زمانی که بانک سوخت هسته ای ایجاد می شود، ارسال سوخت به این را تضمین کند.
البته راضی کردن تهران برای مشارکت در طرح بانک سوخت هسته ای نیز یک چالش است. هرچند ایران در سال 2009 به طور مقدماتی با این طرح موافقت کرده بود اما چندی بعد آن را یک تبعیض هسته ای توصیف کرد. علاوه بر این طرح تبادل سوخت هسته ای نیز توانست موافقت اولیه ایران را به دست آورد و محمود احمدی نژاد ، رئیس جمهور ایران در اواخر سال 2011 بار دیگر از احیای این طرح استقبال کرد.
برای کاهش ریسک ها هر دو کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باید از ایده ایجاد بانک سوخت هسته ای حمایت کنند. بانکی که تنها ایران مشتری آن نیست و هر کشور دیگری که راغب باشد نیز می تواند در آن مشارکت داشته باشد.
گزینه بانک سوخت هسته ای انگیزه واقعی ایران را در بوته آزمون قرار داده و یک راهکار دیپلماتیک ارائه می کند که می تواند ایران را به همکاری با آژانس و جامعه بین المللی ترغیب کند. در صورتی که ایران این پیشنهاد را بپذیرد فاصله ای امن بین جمهوری سلامی و بمب و همچنین اقدام نظامی از سوی آمریکا یا اسرائیل ایجاد می شود.
تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

منبع: نشنال اینترست

انتشار اولیه : سه شنبه 31 مرداد 1391 / باز انتشار: شنبه 4 شهریور 1391