اردوغان به دنبال دست همراهی پوتین

دیپلماسی ایرانی: سوریه بحرانی ترین روز خود را از آغاز ناآرامی ها در این کشور می گذراند. از 24 ساعت پیش مخالفان بشار اسد رئیس جمهوری سوریه پیشروی به سمت دمشق را آغاز کردند و در تازه ترین این تحولات ، یک عامل انتحاری با ورود به محل نشست مقام های عالی رتبه مملکتی در پایتخت دست به حمله انتحاری زد. بنا بر تایید رسانه های داخلی سوریه کشته شدن وزرای دفاع و شوهر خواهر بشار اسد از رتبه داران کابینه در این حمله تایید شده است. در اینچنین روز بحرانی رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به روسیه سفر کرده است. سفری که تا پیش از این انفجار و رسیدن حلقه حمله به نزدیکان رئیس جمهوری سوریه ، هدف آن جلب رضایت روس ها برای تصویب قطعنامه ای شدید اللحن در شورای امنیت علیه سوریه اعلام شده بود. دلایل سفر اردوغان به روسیه و تبعات این سفر را از دکتر بهرام امیراحمدیان، تحلیل گر مسائل بین الملل جویا شدیم که متن این گفتگو را در زیر می بینید: 

محور گفتگوهای اردوغان با میزبان های روس در کاخ کرملین مسکو چه خواهد بود؟

سفر آقای اردوغان به مسکو سفر مهمی خواهد بود. او در این سفر به دنبال تاثیرگذاری بر موضع روسیه در مورد آینده سوریه است. چون ترکیه می داند که اگر تحولات اخیر سوریه باعث شود حکومتی روی کار آید که مخالف منافع ترکیه باشد، این کشور در ارتباط با سوریه با مشکلات زیادی مواجه خواهد بود. ترکیه هزینه زیادی را در مورد تحولات سوریه پرداخت کرده است. از جمله این که میزبان تعداد زیادی از پناهندگان است. چندین بار دوستان سوریه و به اعتباری مخالفان دولت کنونی نیز در ترکیه اجلاس داشته اند. اما روسیه مخالف روی کار آمدن مخالفان بشار اسد است. اخیرا در ژنو نیز روسیه بر همین موضع پافشاری کرد. در ژنو همه خواهان این بودند که در سوریه یک حکومت ائتلافی شامل همه نیروهای درگیر در بحران روی کار آید. روسیه با هر نوع دخالت نظامی مخالف است. آقای پوتین به صراحت اعلام کرده که اجازه نخواهد داد شرایطی که در لیبی ایجاد شد در سوریه نیز ایجاد شود و مدل لیبی درباره سوریه به کار برده شود. بنابراین موضع روسیه این است که اصلاحات در سوریه دنبال شود و حکومت بشار اسد بر جای خود بماند. در صورتی که در طرح کوفی عنان، کناره گیری بشار اسد پیش بینی شده است. از این جهت در صورت تداوم این مخالفت ها،‌ تحولات سوریه ادامه خواهد داشت و احتمال دارد که بحران گسترده تر شود.

ترکیه به دلیل همسایگی با سوریه، بیش از هر کشور دیگری از این بی ثباتی متضرر خواهد شد. علاوه بر هزینه هایی که ترکیه بابت پناه دادن به پناهندگان می پردازد، اخیرا نیز شاهد ساقط شدن یک فروند هواپیمای نظامی و کشته شدن دو خلبان ترک بود. بنابراین آقای اردوغان در مسکو تلاش خواهد کرد که دولتمردان روس را متقاعد کند ادامه حکومت بشار اسد مساوی است با ادامه بحران. لذا به نظر می رسد ترکیه به دنبال اقناع روسیه است تا روسیه در شورای امنیت با اقداماتی که در جهت کناره گیری بشار اسد صورت می گیرد مخالفت نکند. اما با حضور پوتین در کرملین، بعید به نظر می رسد آقای اردوغان بتواند با دستاورد مهمی از روسیه بازگردد. چون موضع روسیه با روی کار آمدن پوتین بسیار سرسختانه تر شده و او اعلام کرده است که شخصا اجازه نخواهد داد که اتفاقات لیبی در سوریه تکرار شود. این به آن معناست که در شورای امنیت هر قطعنامه ای که با خواسته های روسیه مغایرت داشته باشد، با وتوی روسیه مواجه خواهد شد.

هم زمان با گزارش کوفی عنان به شورای امنیت، آقای لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت که روسیه با برکناری اسد مخالفتی ندارد به شرط این که یک دولت انتقالی روی کار آید و برگزیده مردم باشد. به نظر شما این موضع روسیه چقدر جدی بوده و آیا ممکن است در دیدار با اردوغان، دو طرف به نگاه مشترکی برسند؟

سفرهای عنان به کشورهای منطقه نشان می دهد که او علاقمند است طرح صلح پیشنهادی خود را پیش ببرد. البته این طرح مستلزم کنار رفتن آقای اسد است. نیروهای مخالف اعلام کرده اند که با حضور آقای اسد در هر ترکیبی از حکومت مخالف هستند و حتی با مشارکت اعضای کنونی حکومت یعنی اعضای حزب بعث نیز مخالفت ورزیده اند. موضع مخالفین این است که یک دولت آشتی ملی بدون حضور دست اندرکاران حکومت کنونی سوریه تشکیل شود. در حالی که روسیه کاملا مخالف روی کار آمدن مخالفان سوری است و مدافع ابقای حکومت اسد همراه با انجام اصلاحات است. به نظر می رسد که باید مدلی پیدا شود که در خارج از شورای امنیت سازمان ملل قابل اجرا باشد. چون همان طور که اشاره شد پوتین تهدید کرده که جلوی هر نوع اقدامی در جهت مداخله در مورد داخلی سوریه خواهد ایستاد. تنها راهی که برای مخالفان باقی می ماند مسلح شدن هر چه بیشتر با استفاده از پشتیبانی های عربستان و قطر است. این کشورها اعلام کرده اند که در صورت به نتیجه نرسیدن طرح کوفی عنان شرایط در سوریه به سمت تسلیح هر چه بیشتر مخالفان پیش خواهد رفت.

به نظر می رسد بهترین راه برای شرایط کنونی سوریه، راهی است که خود مردم آن را برگزیده باشند. اما سوال اینجاست که خود مردم سوریه چگونه می توانند در این امر دخالت داشته باشند. بنابراین حل مسئله بسیار پیچیده شده است.

در روابط دو جانبه ترکیه و روسیه ابزاری وجود دارد که باعث شود طرفین بتوانند یکدیگر را متقاعد کنند؟

به نظر می رسد که باید توجه داشت که مبادلات تجاری ترکیه و روسیه بسیار رونق پیدا کرده و از طرف دیگر بازارهای دو کشور برای هم جذاب است، و نیز با توجه به این که جریان گاز بلواستریم که از روسیه به ترکیه صادر می شود، منابع ارزی روسیه را تشکیل می دهد و بخش مهمی از اقتصاد روسیه است، هم چنین روسیه برای رسیدن به آب های آزاد باید از کانال بسفر و داردانل استفاده کند و ترکیه می تواند برای عبور و مرور کشتی های روسیه مشکل ایجاد کند. درست است که این تنگه ها بین المللی هستند اما در دو طرف ترکیه حضور دارد و می تواند کارشکنی کند. اما به نظر من دو کشور ناگزیر هستند که با هم در تعامل باشند. کما این که خود آن ها نیز بر این نکته واقف هستند و از درگیری و تنش پرهیز می کنند. سطح مبادلات اقتصادی ترکیه و روسیه بسیار بالا است و میزان وابستگی دو کشور به یکدیگر زیاد است. ترکیه در بسیاری از جمهوری های قفقاز شمالی و حتی خود مسکو سرمایه گذاری کرده است.

بنابراین به نظر من هیچ یک از دو کشور ابزاری که بخواهند با استفاده از آن به دیگری فشار بیاورند ندارند. چون هر دو طرف این امکان را دارند که دیگری را تحت فشار بگذارند. برای مثال اگر ترکیه از روسیه گاز نخرد، در ازای این که روسیه درآمدهای خود را از دست خواهد داد،‌خود ترکیه ضرر خواهد کرد. از این رو همان طور که گفته شد به نظر نمی رسد اردوغان دستاورد زیادی از سفر به روسیه داشته باشد. چرا که روسیه از موضع خود کوتاه نخواهد آمد و ترکیه هم نمی تواند فشاری به روسیه وارد کند. ناگزیر همین شرایط ادامه پیدا خواهد کرد. بحران سوریه وارد شرایط پیچیده ای شده است که نتیجه آن جز جنگ داخلی چیز دیگری نیست.