شکستی که عربستان از الجزیره در مصر خورد
صف‌بندی دوستان و دشمنان مرسی
مصر از زمانی که جامعه عربی به مفهموم جدیدش شکل گرفت، تاثیرگذارترین کشور این جامعه محسوب می‌شد. از عراق و سوریه گرفته تا بلاد حجاز و از آن طرف تا مغرب عربی همگی به نوعی از مصر تاثیر پذیرفته‌اند و کوچک‌ترین اتفاقی در آن تاثیری عمیق بر آنها گذاشته است.
از لحاظ چرخه پیشرفت انقلابی جهان عرب که از اواخر سال 2010 از تونس آغاز شد، مصر دومین کشور این مجموعه محسوب می‌شود که تجربه تغییر را سپری می‌کند، تغییری آن قدر شگرف که منتها الیه مخالفان حکومت دیروز را امروز به راس قدرت آورده است. سوالی که اکنون برای بسیاری از کارشناسان مطرح است این است که مصر اخوانی چه روابطی با کشورهای عربی منطقه خواهد داشت؟ کشورهای عربی‌ای که امروزه می‌توانیم به صراحت بگوییم که دیگر به هیچ وجه یک‌پارچه نیستند و تنوع و استقرار حکومت و ایدوئولوژی در هر کدام از آنها متفاوت است.
شاید بتوانیم در پاسخ به این سوال جامعه عربی امروز را به سه شاخه تقسیم کنیم؛ شاخه اول کشورهایی که بهار عربی در آنها وزیدن گرفته و جریان‌های تازه‌ای را به روی کار آورده که بیش از همه متاثر از اخوانی‌های مصر هستند، شاخه دوم کشورهایی که هنوز دیکتاتوری در آنها در راس امور است و در پیشبرد آن صاحب مکتب شده‌اند که عربستان سعودی در راس آنها است و شاخه سوم کشوری بسیار کوچک با آرزوهای بسیار بزرگ که به جرات می‌توان گفت به رغم هم‌خوانی مواضعش با دیگر کشورهای عربی در برخی موضوعات تافته‌ای جدا بافته محسوب می‌شود یعنی قطر.
به قدرت رسیدن محمد المرسی کشورهای عربی‌ای را که جریان‌های اسلامی در آنها در راس قدرتند، خشنود کرد. تونس، نخستین کشوری که کرسی استبداد را سرنگون کرد و جریان‌های اسلامی در یک انتخابات دموکراتیک پس از انقلاب به قدرت رسیدند از انتخاب محمد المرسی به سمت ریاست جمهوری مصر استقبال کردند. در مغرب دیگر کشور عربی که اسلام‌گرایان در آن به طور مسالمت‌آمیز سال گذشته قدرت را به دست گرفتند نیز انتخاب مرسی به سمت ریاست جمهوری مصر را تبریک گفتند و آن طور که گفته شده منتظرند که پادشاه مغرب نیز به همین مناسبت به ملت مصر تبریک بگوید. عبدالاله بن کیران، نخست‌وزیر مغرب با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز خشنودی از پیروزی مرسی ابراز امیدواری کرد که این حادثه باعث شود تا روند تغییر در کشورهای عربی سرعت بیشتری به خود بگیرد. در الجزایر، اسلام‌گرایان معترض به وضعیت جاری در کشورشان که از این که نتوانسته‌اند در انتخابات اخیر مجلس اکثریت کرسی‌های پارلمان را به دست آورند، بسیار ناخشنودند از انتخاب مرسی بسیار استقبال کرده و ابراز امیدواری کرده‌اند که پیروزی وی بتواند بر حرکت اسلامی در کشورشان اثر بگذارد و اسلام‌گرایان الجزایر نیز در آینده نزدیک بتوانند به دستاوردهای بزرگی برسند. دکتر فاتح ربیعی، رئیس حرکت نهضت اسلامی الجزایر در گفت‌وگو با شبکه خبری العربیه گفت: «پیروزی محمد المرسی اتفاق بسیار بزرگ و میمونی نه تنها برای مصر بلکه برای همه جامعه عربی است. ما امیدواریم با این پیروزی جامعه اسلامی الجزایر انگیزه بیشتری بیابد تا بتواند بر استبداد حاکم بر کشور غلبه کرده و به قدرت برسد.»
به این ترتیب می‌بینیم که اسلام‌گرایان از به قدرت رسیدن مرسی تا چه انداز خشنودند. تونسی‌ها اکنون با انگیزه بیشتری اهداف خود را پیش می‌برند و الجزایری‌ها نیز بر این باورند که با روی کار آمدن مرسی زمینه به قدرت رسیدن آنها بیش از پیش فراهم خواهد شد. شیخ ابوجره السلطانی، رئیس حرکت جامعه صلح‌طلب الجزایر وابسته به اخوان در این باره می‌گوید: «مرسی بارها به الجزایر سفر کرده است و احتمالا الجزایر نخستین کشوری خواهد بود که مرسی به آن سفر خواهد کرد. ما با تک تک رهبران اخوان مصر تماس گرفتیم و پیروزی مرسی را به آنها تبریک گفتیم.» در مغرب انتظارها از نزدیکی این کشور به مصر بیش از پیش افزایش یافته است. تا کنون روابط مغرب و مصر رابطه‌ای بسیار نزدیک و حسنه بوده است. البته اسلام‌گرایان صاحب دولت در مغرب در حالی انتظار تبریک گفتن پادشاهشان برای انتخاب مرسی به ملت مصر را دارند که می‌توان حدس زد که چرا پادشاه این کشور در این زمینه تعلل می‌کند. عربستان سعودی که تلاش بسیاری می‌کند که مغرب را به جمع کشورهای اتحادیه پادشاهی کشورهای عربی بکشاند و به دلیل وجود اخوانی‌ها و اسلام‌گرایان مغربی در هرم قدرت از رسیدن به این هدف تا کنون ناکام مانده است، از این که مغرب در کنار جبهه اخوانی‌ها بایستد به هیچ وجه خشنود نیست.
از این‌جا است که می‌توان شاخه دوم رویکرد جهان عرب نسبت به پیروزی اخوان المسلمین را نیز بررسی کرد. عربستان سعودی به هیچ وجه تمایلی به روی کار آمدن اخوانی‌ها در مصر نداشته است. دشمنی عربستانی‌ها با اخوانی‌ها سابقه‌ای دیرینه دارد. سال گذشته میلادی امیر نایف، ولیعهد تازه از دنیا رفته عربستان سعودی که در آن موقع وزیر کشور بود، اخوان المسلمین را جرثومه جهان عرب توصیف کرد. عربستانی‌ها در انتخابات اخیر نمایندگان مجلس مصر به صراحت از سلفی‌ها حمایت کردند تا ضمن ایجاد انشقاق در میان جریان‌های اسلامی جریانی را نیز علیه اخوانی‌ها تشکیل داده باشند. اما در انتخابات ریاست جمهوری زمانی که رقابت به محمد مرسی با شفیق محدود شد، علنا از احمد شفیق حمایت کردند و حتی در چندین دیدار مقام‌های عربستانی به ویژه احمد عبدالعزیز قطان، سفیر عربستان در قاهره با احمد شفیق به وی حمایت همه جانبه ریاض را برای رسیدنش به قدرت ابلاغ کردند. حتی شایع شد عربستان نزدیک به 80 میلیون دلار کمک مالی به احمد شفیق کرد تا وی بتواند در جریان تبیلغات انتخاباتی‌اش گوی سبقت را از مرسی برباید. با چنین وضعیتی روشن است که چرا عربستان چندان خشنود نیست که پادشاهان کشورهای عربی از به قدرت رسیدن مرسی حمایت کنند.
این وضعیت شامل اردن هاشمی نیز می‌شود. اردن را نیز باید در امتداد خط عربستان سعودی قلمداد کرد. کشوری که در کنار مغرب به جمع کشورهای اتحادیه پادشاهی شورای همکاری دعوت شده و بیش از هر کشوری ارتباطات نزدیک امنیتی و سیاسی با عربستان دارد. در اردن نیز اخوانی‌ها بسیار فعالند و علیه حکومت فعالیت‌های گسترده‌ای انجام می‌دهند. نزدیک به یک سال است که اردن نیز متاثر از بهار عربی فضای ملتهبی را سپری می‌کند. رهبری جریان مخالف در این کشور بر عهده اخوان المسلمین اردن است که ارتباطات بسیار نزدیکی با اخوان المسلمین مصر دارد. از این رو هیئت حاکمه اردن نیز احساس می‌کند که با روی کار آمدن محمد المرسی زنگ خطر بیش از پیش به صدا در آمده است.
اما شاخه سوم که اگر چه در راس آن یک هیئت حاکمه مستبد حکومت می‌کند ولی راهی کاملا مغایر با دو جریان دیگر را در پیش گرفته است. قطر، کشوری که با در اختیار داشتن شبکه الجزیره هر آن‌چه می‌خواهد را در عرصه سیاسی پیش می‌برد در انتخابات مصر تمام قد از محمد المرسی و جریان اخوان المسلمین حمایت کرد. حمایت شبکه خبری الجزیره از مرسی به اندازه‌ای ملموس و روشن بود که به جرات می‌توان گفت که این شبکه در اختیار این جریان قرار داشت. اکنون که اخوانی‌ها انتخابات ریاست جمهوری مصر را برده‌اند نیز بیشترین میزان پوشش اخبار استقبال از آنها و نامزدشان محمد المرسی توسط این شبکه دنبال می‌شود. قطر در کنار ترکیه حمایت قاطعی از اخوان المسلمین و نامزد وابسته به آن کرد تا در این جا مشخص شود که بر خلاف سوریه، حساب دوحه و آنکارا از ریاض جدا است. در مصر قطر رقیب سر سخت عربستان به حساب می‌آید و از اخوانی‌ها حمایت می‌کند تا به عربستانی‌ها بگوید که رقیبی جدی در این کشور دارند. قطر قطعا دنبال متحدان تازه منطقه‌ای برای مصر می‌گردد. بی‌شک در آینده شاهد افزایش حضور قطر در کش‌مکش‌های سیاسی مصر خواهیم بود.
نظر شما :