یک گام رو به جلو و یک گام رو به عقب

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات بین ایران و 6 قدرت جهانی بر سر حل مساله هسته ای ایران که روز گذشته در بغداد آغاز شده بود، امروز ( پنجشنبه) ساعت 5 بعد از ظهر به وقت گرینویچ  ادامه پیدا می کند. این در حالی است که واشینگتن به طور محتاطانه ای در خصوص پیشرفت در مذاکرات و توافق بر سر چارچوبی برای تعدیل نگرانی ها در خصوص فعالیت های هسته ای مورد تردید جمهوری اسلامی ابراز امیدوار کرده است. همچنین کفته می شود که جمهوری اسلامی نیز به دنبال شیرین تر شدن بسته پیشنهادی غرب در این مذاکرات است.

خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی عالی رتبه حاضر در مذاکرات بغداد گزارش داد: اکنون مرحله آغاز مذاکرات است و بحث های طبقه بندی شده به منظور ادامه گفت و گو ها مطرح شده است. این مقام آگاه پس از نخستین روز نشست در بغداد اظهار داشت که میزان قابل توجهی اختلاف نظر وجود دارد اما در عین حال زمینه های مشترکی نیز مشاهده شده است.

هدف کلی مذاکرات گروه 1+5 ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) با ایران، راضی کردن تهران برای محدود کردن برنامه های غنی سازی اورانیوم به صورتی شفاف و قابل تصدیق عنوان شده که نشان دهد اهداف هسته ای جمهوری اسلامی صلح آمیز است. اما اولویت تهران پایان دادن به تحریم هایی است که پیامدهای مخربی برای اقتصاد ایران به همراه داشته است. اما مایکل من، سخنگوی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به روشنی اعلام کرده است که بحث تعدیل تحریم ها در نشست بغداد مطرح نیست چرا که تحریم ها قانونی هستند که باید در زمان خود اجرا شوند. از سوی دیگر مقامات آمریکایی نیز اعلام کرده اند که فعلا برای تصمیم گیری در این خصوص که آیا ایران می تواند غنی سازی 5 درصدی را در خاک خود انجام دهد یا خیر، زود است. بحث ادامه عملیات غنی سازی 5 درصدی در ایران در صورت توقف غنی سازی 20 درصدی موضوعی بود که از سوی برخی رسانه ها پیش از مذاکرات بغداد مطرح شده بود.

مایکل من اعلام کرده است که پیشنهاد محوری گروه 1+5 به ایران تعلیق غنی سازی 20 درصدی در  مقابل دریافت ایزوتوپ های دارویی ، برخی همکاری ها در بخش امنیت هسته ای و دریافت قطعات یدکی برای هواپیماهای مسافربری است. غنی سازی با درصد متوسط یکی از عمده ترین نگرانی های غرب در مورد فعالیت های هسته ای ایران است چرا که می توان با انجام برخی عملیات درصد خلوص اورانیوم 20 درصد غنی شده را به 90 درصد رساند و از آن در تولید سلاح هسته ای استفاده کرد.

برخی دیپلمات ها بر این باورند که ایران تا حدودی در مورد این پیشنهاد انعطاف نشان داده اما بعید به نظر می رسد در صورتی که تحریم ها همچنان به قوت خود باقی باشند، جمهوری اسلامی در جهت متوقف کردن برنامه های غنی سازی 20 درصدی اقدام کند.

در مقابل رسانه های نزدیک به دولت ایران نیز گزارش داده اند که سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و عضو ارشد مذاکرات هسته ای ایران ، بسته ای 5 ماده ای از پیشنهاد ها به 6 قدرت جهانی ارائه داده است که طیفی از موضوعات هسته ای و غیر هسته ای را شامل می شود. اما دیپلمات های اروپایی هنوز در خصوص محتویات این بسته اظهار نظر نکرده و خاطرنشان کرده اند که به جزئیات بیشتری برای بررسی نیاز دارند.

دوئل بر سر بسته های پیشنهادی

اما خبرگزاری آسوشیتدپرس در تحلیل فضای مذاکرات روز چهارشنبه می نویسد که این مذاکرات فضای چندان مثبتی نداشت چرا که اختلاف نظر هایی بر سر پیشنهاد هایی که دو طرف ارائه دادند، وجود داشت.

بنا بر این گزارش مذاکرات بغداد در روز چهارشنبه ساعاتی زیادی از روز را به خود اختصاص داد و برای توصیف آن می توان از عبارت یک گام رو به جلو و یک گام رو به عقب استفاده کرد. تمرکز اصلی این گفت و گو ها بر این نکته بود که آیا سطح کنونی غنی سازی اورانیوم در ایران ، برای آمریکا و دیگر قدرت های جهانی خط قرمزی است که نمی توانند از آن عبور کنند یا خیر.

مذاکره روی لبه تیغ

شماری از تحلیلگران بر این باورند که به همان اندازه که شانی موفقیت برای مذاکرات وجود دارد، در صورت عملکرد نامطلوب طرفین، شکست مذاکرات نیز محتمل است. در فضای کنونی مذاکرات دو طرف تنها می کوشند از اینکه به عنوان عامل شکست مذاکرات معرفی شوند بپرهیزند و به همین دلیل بسیار محتاطانه عمل می کنند.

ادامه اختلافات در نشست بغداد می تواند تهدیدی برای امید های ایجاد شده به منظور حل مساله هسته ای ایران پس از حدود یک دهه مذاکره بدون نتیجه باشد.

یک مقام آمریکایی بامداد روز پنجشنبه به آسوشیتدپرس گفت،این جامعه بین المللی نیست که تردید در مورد برنامه های هسته ای اش ایجاد کرده بلکه ایران این اقدام را انجام داده و آنها طرفی هستند که باید برای تعدیل نگرانی های بین المللی اقدام کنند. به گفته وی احتمال شکست مذاکراتی که در واقع روی لبه تیغ انجام ی شود، وجود دارد.

توافق نسبی با آژانس

هرچند جمهوری اسلامی در فاصله دو روز مانده به مذاکرات بغداد اعلام کرد که به طور مقدماتی با درخواست آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر بازرسی از سایت نظامی پارچین موافقت کرده است اما هنوز راه زیادی تا عمل به آن باقی مانده و برخی بر این باورند که تهران از این توافق به منظور اهرمی در مذاکرات بغداد استفاده می کند. تعدادی از تحلیلگران نیز می گویند ایران این توافق مقدماتی را انجام داده تا از اعمال تحریم های نفتی و مالی اتحادیه اروپا جلو گیری کند که قرار است 11 تیرماه اجرا شوند. اما دیپلمات های غربی می گویند این تحریم ها به تعویق نمی افتند، اما احتمال لغو برخی محدودیت ها وجود دارد.

پیشرفت اندک و بسته شدن پنجره دیپلماسی

هرچند از مذاکرات استانبول که پس از وقفه ای 15 ماهه در ماه آوریل در این شهر برگزار شده حدود 4 روز می گذرد و در این زمان گروه های کارشناسی ایران و گروه 1+5 با یکدیگر ملاقات هایی داشته اند اما به نظر می رسد که نشست بغداد پیشرفت اندکی داشته است. این پیشرفت اندک می تواند ریسک شعله ور شدن آتش جنگ افروزی از سوی اسرائیل را به همراه داشته باشد که در ماه های اخیر همواره تهدید گزینه نظامی علیه ایران را مطرح کرده و از روند مذاکرات راضی به نظر نمی رسد. از سوی دیگر سناتور های تندروی آمریکایی نیز از مذاکره کنندگان هسته ای خواسته اند که موضع تندی در قبال ایران اتحاد کنند تا هر گونه تردید در مورد بسته شدن پنجره دیپلماسی در مورد ایران را از بین ببرد. سناتور جان مک کین ، لیندسی گراهام و جو لیبرمن در مقاله ای در روزنامه وال استریت ژورنال تاکید کرده اند که سابقه عملکرد ایران تردید ها را در مورد تمایل تهران به مذاکره با حسن نیت، افزایش داده است و آمریکا باید آماده باشد که در صورت لزوم از اقدام نظامی برای متوقف کردن برنامه های هسته ای نگران کننده ایران استفاده کند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10