از بحران در اروپا تا ذکاوت ایران در دور زدن تحریم ها

 دیپلماسی ایرانی:  اقتصاد دنیا تحول را در حوزه های متفاوت از دلار تا یورو تجربه می کند. کشورهای اروپایی کوچکی همچون یونان و اسپانیا که در معرض ورشکستگی شدید اقتصادی قرار دارند،‌تنها به دنبال راه‌حلی برای برون داد از این بحران هستند. کشورهای قدرتمند اقتصاد اروپا همچون آلمان با فر انسه هم به دنبال بازگرداندن ثبات به حوزه یورو هستند. در روزهایی که اروپا و آمریکا هرکدام بحران اقتصادی را تجربه می کنند، تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران نیز هر روز ابتکار جدیدی را از سوی دولت های مایل به رابطه با تهران منجر می شود. چین و هند دو کشوری هستند که با وجود فشارهای همزمان غرب و آمریکا اصرار بر حفظ رابطه تجاری خود با تهران دارند.
دیپلماسی ایرانی با سعید لیلاز، کارشناس مسایل اقتصادی، درباره روند بحران یورو در اروپای امروز در کنار تلاش های اقتصادی ایران و شرکای بین المللی اش  گفتگویی داشت که در زیر می‌خوانید:

بحران یورو در دوره‌ای به اوج خود رسیده بود، در شرایط امروز اروپا این بحران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

در ابتدا برای درک مفهوم بحران یورو باید مقدمات آن را توضیح داد. این بحران بدان معناست که یورو امروزه در موقعیت بحرانی‌ است به دلیل آنکه سیاست‌های پولی تحت کنترل مرکزیت اتحادیه اروپا درآمده و این در حالیست که سیاست‌های مالی آن درنیامده بود. به عبارت روشن‌تر در سایر حوزه‌های اقتصادی روند به این شکل است،دولتی که چاپ پول را در دست داشته، به طور قطع بودجه هم در اختیار دارد. به عنوان مثال زمانی که ایران دچار کمبود پول شود، دستور چاپ پول را می‌دهد. بدین معنا زمانی‌که در حوزه مالی دچار کمبود می‌شود، در حوزه پولی، دست به چاپ پول می‌زند، استقراض می‌کند و در نهایت نقدینگی ایجاد کرده و مشکل را حل می‌کند. اما به دلیل آنکه چاپ پول و افزایش نقدینگی یورو دست بانک مرکزی اروپا بوده است، دولت‌های محلی و منطقه‌ای می‌توانستند در حوزه مالی تعهداتی ایجاد کرده و خود را بدهکار کنند،اما در حوزه سیاست‌های پولی اختیاری نداشتند، در نتیجه بحران یورو پدید آمده است.

امروزه این کشورها به مرحله‌ای رسیده‌اند که یا باید ورشکسته شوند و یا باید پول چاپ کرده و کسری بودجه خود را جبران کنند. اما به دلیل آنکه چاپ پول دست مرکزیت اروپاست این بحران پدید آمده است. بنابراین در ابتدا باید بدانیم ماهیت این بحران، ماهیت پیچیده‌ای نیست، درحقیقت این بحرانی است که باید بر سر ماهیتی با عنوان حوزه یورو پدید می‌آمد و حل می‌شد. به باور من اروپا و یورو از این مرحله عبور خواهند کرد و شاید بتوان گفت که حتی حوزه یورو از مرحله تلخ و سخت خود نیز عبور کرده است. به معنای دیگر این وضعیت درحال بدتر شدن نیست بلکه در حال بهبود است.

امروزه با تغییرات سیاسی در برخی از کشورهای اروپایی اوضاع کنونی این بحران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بحران‌های سیاسی که در اروپا شاهد هستیم، در فرانسه،‌ایتالیا،‌اسپانیا و یونان نشان دهنده این است که این دولت‌ها سیاست‌های ریاضت‌مندانه اقتصادی در پیش گرفتند. راه حل این بحران تنها انضباط مالی است، به عبارت دیگر دو راه حل بیشتر برای گذر از این بحران وجود ندارد:

1.     یونان از حوزه یورو خارج شود، شروع به چاپ پول ملی خودش کند و کسری بودجه خود را تامین کند. که در این صورت ممکن است به یکباره درآمد سرانه یونان نصف و یا حتی کمتر از نصف شود. یعنی یونان راهی به جز مسیری که هم اکنون طی می‌کند،‌ندارد. به دلیل آنکه اگر قصد آن داشته باشد تا دوباره از بانک‌ها وام بگیرد،‌ نمی‌تواند. چرکه اوراق قرضه‌ای که دیروز یونان فروخته با بهره 4 درصد بوده است، بنابراین اگر بخواهد دوباره وام بگیرد،‌ در نگاه اول دیگر به کشوری با این بدهکاری وام نمی‌دهد و در مرحله بعد اگر هم داده شود با بهره بسیار بالاست. اگر دولت یونان پول ملی چاپ کند، باید از حوزه  یورو خارج شود. مساله مهمی که باید یادآوری کرد این است که اگر یونان از حوزه یورو خارج شود، حوزه یورو مجروح می‌شود،‌اما یونان می‌میرد.به دلیل آنکه اقتصاد یونان به سبب کسری بودجه‌هایی که دارد، بسیار شکننده شده است.

2.     اروپا سعی می‌کند تا با دولت‌های سوسیالیستی مشکل را حل کند، دولت‌های سوسیالیستی هم معنایی ندارند جز آنکه از مردم مرفه مالیات بیشتری گرفته تا فشار کمتری به طبقات محروم  وارد شود. این راه حل منجر به کاهش رشد اقتصادی کشورها خواهد شد و در این زمان عارضه جدیدی ایجاد خواهد کرد. به باور من ظهور سوسیالیست‌ها در صحنه سیاسی اروپا کوتاه‌مدت خواهد بود، به دلیل آنکه سوسیالیست‌ها هیچ راه‌حل جدی برای حل بحران ندارند و به نظر می‌رسد که این بحران موجود نیز تا اندازه‌ای معلول نظریات سوسیالیستی در اروپا بوده است. بنابراین کسانی که این بحران را ایجاد کردند، قادر نخواهند بود آن را حل کنند. مردم نیز در اثر واکنش‌های لحظه‌ای به آنها رای می‌دهند، اما عمر آنها طولانی نخواهد بود. به عنوان مثال طرح‌های فرانسوا اولاند، رئیس جمهور جدید فرانسه، سبب کاهش رشد اقتصادی در فرانسه خواهد شد و این امر بحران حوزه یورو را واقعی‌تر می‌کند. چراکه پشتوانه پول‌ها چیزی جز تولید کشورها نیست.
 

آیا امروز که یورو را بحران فرض می‌کنیم، در بازار اقتصاد جهانی به نسبت دیگر ارزها از موقعیت ضعیف‌تری برخوردار است؟

شاید نتوان امروز دیگر نام بحران بر آن گذاشت، چرا که امروزی که ما از بحران یورو صحبت می‌کنیم، قمیت یورو 1.3 قیمت دلار بوده که این میزان بسیار خوب است. اروپایی‌ها به هیچ‌وجه علاقه ندارند که این میزان افزایش پیدا کند. در حقیقت میان امریکا، اروپا، چین و ژاپن بر سر کاهش ارزش پول ملی خود نزاع است. اروپا امروزه به راه‌حلی‌های امریکایی برای افزایش صاردات خود رو آورده است. به عنوان مثال شاهد هستیم اثرات کاهش ارزش یورو بر صادرات آلمان شگفت‌انگیز بوده است.
 

کشور آلمان همچنان بر قله اقتصادی اروپا قرار دارد و یا بحران بر اقتصاد این کشور هم تاثیرگذار بوده است؟

برآوردی که هم اکنون وجود دارد این است که اوضاع اقتصادی آلمان همچنان بسیار خوب است. آخرین پیش‌بینی‌ها این بود که در سال 2012 و 2013 رشد اقتصادی اروپا و امریکا  یک دهم درصد افزایش پیدا کرده است. در حقیقت پیش‌بینی‌ها تا اندازه‌ای خوشبینانه‌تر شده است.

اروپا نقطه اوج بحران را سپری کرده است و در اینجا باید به نکته مهمی اشاره کنم و آن این است که نباید کشور 10 میلیونی یونان را به کل اروپا تعمیم داده شود، درحالیکه اقتصاد آلمان به تنهایی ازمجموعه یونان، اسپانیا،پرتغال،ایرلند، ایسلند و ایتالیا بزرگ‌تر است. به عبارت دیگر مجموع اقتصاد کشورهای نامبرده اقتصاد کوچک‌تری از آلمان دارند. به عنوان مثال حجم اقتصاد کشوری همچون ایسلند به اندازه یکی ازشهرهای آلمان است و یا حجم اقتصادی یونان به طور قطع کمتر از یکی از شهرهای آلمان خواهد بود.
 

باتوجه به این پیش‌بینی آیا شما هم بر این باور هستید که اروپا از این بحران گذر کرده و اوضاع اقتصادی‌ رو به بهبود است؟  

برآوردها نشان می‌دهد که رشد اقتصادی اروپا اندکی در حال بهتر شدن است. تظاهرات‌هایی که در خیابان‌ها شاهد آن هستیم نشان دهنده این است که این سیاست‌ها به شدت در حال اعمال است. این مساله همانند آن است که دولتی در ایران بر سر کار بیاید و یارانه‌ها را قطع کند و یا اضافه پرداخت یارانه‌ها را که از محل تورم به مردم داده می‌شود را قطع کند. این روند خوبی خواهد بود اما مسلما مردم اعتراض خواهند کرد.
 

همزمان با بالاگرفتن بحث در خصوص بحران یورو در اروپا، ایران موافقت خود را با دریافت یوان از چین به جای دلار در معادلات اعلام کرده است.  پیش از این توافقی مشابه با هند برای دریافت روپیه نیز داشتیم . تاثیر این تغییر ارز در معادلات بین المللی بر اقتصاد ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

یوان و روپیه اقتصاد‌هایی هستند که برای ایران خوب است. اما این مساله که ایران در شرایط تحریم و اضطرار به سراغ این ارزها برود تبعات خودش را خواهد داشت. اگر اقتصاد ایران روزی باز و تحریم‌ها برداشته شود باز هم از چین و هند رویگردان نخواهد  شد. به دلیل آنکه این دو اقتصادهای بزرگی شدند و نیازهای تکنولوژیکی ایران را می‌توانند به خوبی تامین کنند.

این موضوع را باید یادآوری کرد که اگر حتی اجلاس بغداد هم نتایج بسیار خوبی داشته باشد، سال‌ها طول خواهد کشید تا ایران و غرب به اعتماد متقابل در زمینه مبادله تکنولوژی برسند. به همین دلیل ایران باید تا چشم‌انداز آتی نگاهش به کشورهایی همچون چین، هند، برزیل و روسیه باشد.
اگر شرایط تحریم باشد، سبب خواهد شد که طرف‌های مقابل با توجه به اضطرار ایران یک کالا را بسیار گرانتر به ایران بفروشند. این عیب این مبادله است. اما به جز این مورد هیچ مشکلی دیگری وجود ندارد، به دلیل آنکه یوان و روپیه هر دو در معرض قوی‌تر شدن هستند و نه در معرض ضعیف شدن که نگران این توافق باشیم. عیب بزرگ این مساله تنها این است که قدرت تنوع خرید به شدت کاهش یافته و زمانی‌که قدرت خرید کاهش پیدا می‌کند، ممکن است طرف مقابل کالا را گران‌تر بفروشد. بنابراین اگر ایران نفت خود را به دلار بفروشد و از هند کالا به روپیه وارد کند، هیچ مشکلی وجود ندارد.

مساله مهمی دیگری که باید در اینجا یادآوری کرد این است که در اقتصاد چین تنوع بسیار زیادی وجود دارد و نیازهای ایران برآورده خواهد شد.
 

تهیه‌کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/14