ناظران یا ضامن‌هایی برای آتش‌بس

روسیه و چین همه تلاش خود را مصروف داشتند تا طرح صلح کوفی عنان مورد توافق طرفین درگیر قرار بگیرد تا مانع تندتر شدن مواضع شورای امنیت و جامعه بین الملل علیه بشار اسد شود. عنان نیز با پیگیری یک دیپلماسی چند سویه و ملاقات با نمایندگان و حامیان جناح های درگیر در سوریه، طرحی شش ماده ای را پیش برد و سرانجام آتش بس را در این کشور برقرار کرد.

کمتر از یک هفته از اعلام آتش بس و خروج ادوات و سلاح های سنگین ارتش از شهرها و مناطق مسکونی می گذرد و جز چند درگیری پراکنده که مصداق نقض آتش بس از سوی دو طرف بوده، خشونت دولت و گروه های معارض علیه یکدیگر کاهش یافته و دو طرف منتظر اجرای مراحل بعدی طرح کوفی عنان هستند.

ایران، روسیه و چین نیز اعلام کرده اند که با حمایت از این طرح به برقراری دموکراسی و اصلاحات در این کشور کمک می کنند تا ملت و دولت سوریه هم از توطئه های خارجی و هم از خشونت های داخلی به سلامت عبور کنند. البته در این میان گروه های اپوزیسیون که هویت و تفکر واحدی ندارند و صرفا در مخالفت با بشار اسد همسو و هم مسیر هستند، انتظار تحقق وعده هایی را می کشند که کشورهای غربی، عربی و نیز نماینده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب با آنها در میان گذاشته اند.

می توان گفت تاخیر در اجرای طرح یکی از مهم ترین عواملی است که احتمال دارد بر روند آتش بس تاثیر منفی بگذارد و بازهم گروه های مخالف را برای پیگیری مطالبات شان وارد درگیری با نظام حاکم کند. کوفی عنان نیز گفته بود که آتش بس در سوریه شکننده است و دو طرف باید مراقب رفتار و واکنش های خود باشند تا آن را نقض نکنند. از همین رو، امریکا در شورای امنیت تلاش کرد تا بلافاصله بندی دیگر از طرح صلح پیشنهادی فورا به اجرا دربیاید و ناظران بین المللی عازم سوریه شوند. (می گویند دلیل تعجیل در اعزام ناظران، ادامه حمله ارتش به برخی شهرها از جمله حمص عنوان شده است.)

امریکا با وجود انتقادهای روسیه توانست نظر اعضای شورای امنیت را درباره اعزام هرچه زودتر ناظران بین المللی به سوریه جلب کند و تاخیر و خلائی در این میان ایجاد نشود. قطعنامه پیشنهادی امریکا نخستین قطعنامه ای بود که شورای امنیت در قبال حوادث سوریه تصویب کرد و از سوی منتقدانش وتو نشد.

کارشناسان می گویند مخالفت روسیه با اعزام ناظران سازمان ملل به سوریه چندان وجاهت و توجیه بین المللی نداشته و این کشور ناگزیر از دادن رای موافق به آن بوده است. بنابراین پنج کشور عضو دائم و 10 عضو غیر دائم شورای امنیت با قطعنامه پیشنهادی واشنگتن موافقت کردند تا بلافاصله نیروهایی تحت عنوان ناظر به سوریه اعزام شوند و اوضاع این کشور و نحوه اجرای تعهدات طرفین را زیرنظر بگیرند و به شورای امنیت گزارش دهند.

احمد فوزی سخنگوی کوفی عنان ضمن تاکید بر اعزام زودهنگام ناظران به سوریه اعلام کرده بود که تعداد ناظران اعزامی 250 تن خواهد بود. او همچنین تاکید کرد که دیگر بند‌های طرح کوفی عنان نیز باید به همین ترتیب اجرا شود. آزادی زندانیان سیاسی، ایجاد گذرگاه هایی امن برای ارسال کمک های بشردوستانه به مناطق جنگ زده و نیز رسیدگی به اوضاع پناهجویان از دیگر مواردی است که می بایست در دستور کار قرار گیرد.

طبق آنچه در خبرها آمده بود، کوفی عنان قرار است بار دیگر در روزهای آینده به سوریه سفر کند و زمینه اجرای بندهای طرح صلح و چگونگی حضور ناظران را در این کشور فراهم کند.  

حالا همه منتظرند که با کلید خوردن طرح سازمان ملل، تنش ها در این کشور فرو بنشیند و راهکارهای سیاسی برای حل بحران سوریه جایگزین روش های نظامی و اعمال زور شود. از روزی که آتش بس میان حکومت و گروه های مخالف اعلام شده، خشونت ها در سوریه کاهش یافته و تظاهرات مسالمت آمیز مردمی جای برخوردهای خشونت بار را گرفته است. با وجودی که نسبت به تداوم برگزاری راهپیمایی هایی از این دست نیز نگرانی هایی وجود دارد، اما حضور ناظران بین المللی می تواند سدی برای جلوگیری از برداشتن مجدد اسلحه و سهولتی برای دسترسی به روش های صلح آمیز ایجاد کند.

چین، روسیه و ایران امیدوارند با پایان ناآرامی‌ها بتوان مساله سوریه را از راه های سیاسی حل و فصل کرد و دست کشورهای عربی چون عربستان و قطر و حامیان شان برای کمک تسلیحاتی به معارضین و تقویت جناح مخالف در سوریه بسته شود.