رفراندوم مردمی در افغانستان

دیپلماسی ایرانی: جریان سوزاندن قرآن و کتب مقدس در پایگاه بگرام،‌ آتش اعتراضی را در میان مردم افغانستان به پا کرده  که دامنه به کشورهای مجاور نیز کشیده شده است. نخستین بار نیست که نیروهای فرامنطقه ای چه از روی بی اطلاعی و چه به عمد، مقدسات مردم افغانستان را نادیده می گیرند. این بار مجموعه ای از حوادث داخلی و بی کفایتی های خارجی دست به دست هم داد تا دامنه اعتراض های عمومی گسترده تر شده و نیروهای فرامنطقه ای حاضر در افغانستان به چشم نارضایتی شهروندان این کشور از خود را ببینند. دیپلماسی ایرانی ابعاد این مسئله را در گفت و گو با ابراهیم طاهریان، سفیر سابق ایران در افغانستان بررسی کرد که متن این گفتگو را در زیر می خوانید.

پیش از این هم شاهد بی احترامی کشورهای فرامنطقه ای نسبت به مقدسات مردم افغانستان بوده ایم. چه زمینه هایی وجود دارد که باعث شده این بار واکنش مردم تا این اندازه جدی باشد؟

امسال بعد از گذشت ده سال از حضور نیروهای بیگانه در افغانستان، شرایط بسیار سختی از نظر اقتصادی بر این کشور حاکم است. به طوری که هم در پایتخت و هم در ولایات مرکزی و شمالی که بارش برف سنگین بوده و مردم با سرمای بی سابقه ای مواجه شده اند و در حقیقت می توان گفت که از این وضعیت غافلگیر شده اند. به طوری که در ولایات شمالی بر اساس اخباری که واصل شده، ده ها کودک جان خود را از دست داده اند. این به معنای آن است که جامعه بین الملل و حاکمیت به تعهدات خود به طور حداقلی نیز عمل نکرده اند.

در کنار آن کشمکش سیاسی بین پارلمان یعنی قوه مقننه و قوه مجریه از ابتدای شروع کار ولسی جرگه وجود داشته است. موضوع مذاکره با جریان افراط از طرف حاکمیت و کشورهای فرامنطقه ای علی الخصوص امریکایی ها در جریان است. یعنی بدون این که به نهادهای قانونی مثل ولسی جرگه و یا مشرانو جرگه توجه شود، تحولاتی در جریان است که بیانگر راه مجزا و متفاوت کشورهای فرامنطقه ای نسبت به خواسته های واقعی مردم افغانستان است. این امر یعنی تکرار اشتباهات وسیع و مکرر کشورهای فرامنطقه ای کاسه صبر مردم افغانستان را لبریز کرده و با توجه به اقدام غیرقابل توجیهی که در بگرام صورت گرفت و منجر به قرآن سوزی و سوختن کتاب های دینی پایگاه بگرام شده، فضایی را فراهم کرد که مردم افغانستان خصوصا در مناطق مرکزی،‌شمالی و غرب و جنوب در بیش از ده استان پرجمعیت واکنش نشان دهند. این واکنش ها به منزله نارضایتی از کلیت روندی است که طی شده و برجسته ترین آن بی احترامی به باورهای مردم افغانستان است. مابقی موضوعات زمینه ای را فراهم کرده که در یک اتفاق غیر قابل قبول و غیر قابل باور از طرف مردم افغانستان، با وجود این که این اولین بار نیست که نیروهای فرامنطقه ای به دلیل ناآشنایی با باورهای مردم افغانستان، به آن توهین می کنند، با چنین واکنشی مواجه شود.

به نظر می رسد که دولت و حاکمیت به جز ولسی جرگه که نمایندگان مردم در روزهای اول اعلام موضع کردند، نسبت به این روند توجه کافی ندارد. اگر از ابتدای امر دولت نسبت به توهین به اعتقادات و‌ سنت های فرهنگی عکس العمل مناسب نشان می داد، کار به این جا نمی رسید. به نظر می رسد این اتفاق نوعی رفراندوم است که از طرف مردم صورت می گیرد و از ادامه حضور کشورهای فرامنطقه ای انزجار خود را اعلام می کند. البته ناکارآمدی دولت در حوزه سیاست، فرهنگ و اقتصاد باعث شده است که نارضایتی مردم تشدید شود.

به نظر شما این اتفاق تا چه حد می تواند مورد استفاده جریان افراط قرار بگیرد؟

حتما تاکنون این اتفاق افتاده است. الان نشانه هایی دیده می شود که جریان افراط از این موضوع سوء استفاده کرده است. اصلا نوع اقداماتی که در ده سال گذشته توسط جامعه بین المللی در افغانستان انجام داده باعث رشد جریان افراط شده است. ناکارآمدی دولت در کنار نوع اقدامات نسنجیده و غیر موثری که جامعه بین الملل انجام می دهد منجر شده است که جریان افراط تقویت شود. اگر به نقشه سیاسی افغانستان در ده سال پیش نگاه کندی، می بینید که هیچ جایی برای جریان افراط وجود نداشت. در حالی که الان جریان افراط به عنوان یک طرف قرار گرفته است. طبیعی است که جریان افراط از این اتفاقات بیشترین بهره را ببرد.

شما اشاره کردید که این اقدامات کشورهای فرامنطقه ای بوده است که در نهایت باعث رشد جریان افراط شده است. کشورهای فرامنطقه ای نمی دانند که این گونه اقدامات می تواند مورد بهره برداری عناصر افراطی قرار بگیرد؟

اصلا مهم نیست که کشورهای فرامنطقه ای که در افغانستان نیرو دارند و حتی امریکایی ها می دانند یا خیر. کارکرد آن ها باعث وضع موجود شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اصولا جریان افراط و کشورهای فرامنطقه ای به یکدیگر سرویس متقابل داده اند. کشورهای فرامنطقه ای حضور جریان افراط در افغانستان را بهانه حضور خود قرار داده اند و جریان افراط هم حضور کشورهای فرامنطقه ای را بهانه قرار داده و سرباز گیری کرده است. این مهم نیست که آن ها می دانند یا نمی دانند و استراتژی آن ها چیست؟ کارکرد آن ها منجر به وضع موجود شده و به نظر می رسد دولت هم اقدامات موثری در کنترل وضع انجام نداده و طلایی ترین زمان ها را برای امنیت و توسعه در افغانستان از دست داده است.