با تشدید تحریم های اروپا،فضای انتخاباتی آمریکا و فشار تل آویو
گزینه های اوباما در قبال ایران محدودتر شد
برخی کارشناسان می گویند که غرب در گفت و گو های هسته ای آتی خود با ایران میزان جدیت تهران در دستیابی به توافق را از طریق پیشنهاد تعلیق غنی سازی 20 درصدی در مقام آزمون قرار خواهد داد
دیپلماسی ایرانی : باوجود اینکه رسانه های غربی بر طبل جنگ با ایران می کوبند اما نه باراک اوباما و نه پنتاگون، به حمله به ایران که می تواند فاجعه ای در خاورمیانه ایجاد کند و در بهترین حالت برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی را به تعویق بیاندازد،تمایلی ندارند.
تایم در نوشتاری در این خصوص می نویسد: در حال حاضر باوجود اینکه سرویس های جاسوسی آمریکا بر این باورند که ایران هنوز برای تولید بمب هسته ای تصمیم گیری نکرده است اما در عین حال مقامات تهران نیز باوجود فشار تحریم ها فعالیت های هسته ای مورد نگرانی غرب را متوقف نکرده اند. در سال انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که در آن مخالفان اوباما وی را به کوتاهی در قبال تهدید ایران متهم کرده و از سوی دیگر تهدید احتمال حمله نظامی اسرائیل به ایران نیز وجود دارد، رئیس جمهور آمریکا با گزینه های محدود تری مواجه است. این در حالی است که موافقت رسمی اتحادیه اروپا با تحریم واردات نفت از ایران که روز دوشنبه انجام شد برای ایران جای تردیدی باقی نگذاشته است که غرب به دنبال جنگ اقتصادی با جمهوری اسلامی است. در همین حال به نظر می رسد که بار دیگر دولت آمریکا در جستجوی راهی دیپلماتیک برای بن بست جاری با ایران است.
باید گفت که در حال حاضر مذاکره در پس ذهن هر دو طرف قرار دارد. رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دو روز قبل از تصویب تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا اعلام کرد که اجماع تنها از طریق مذاکرات جدی بر مبنای همکاری ایجاد می شود نه اعمال تحریم ها. اوباما نیز در گفت و گوی اخیر خود با فرید زکریا که در مجله تایم به چاپ رسیده اعلام کرده است که تحریم ها به منظور ترغیب تهران برای انتخاب مسیر دیپلماتیک طراحی شده تا جمهوری اسلامی برنامه های هسته ای تردید آمیز خود را کنار گذاشته و به درخواست های جامعه بین المللی عمل کند.
به این ترتیب هرچند هنوز تاریخی برای مذاکرات جدید هسته ای با ایران تعیین نشده است اما انتظار می رود که در هفته های آینده دور تازه ای از مذاکرات هسته ای بین ایران و اعضای گروه 1+5 انجام شود، گروهی متشکل از آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان است. این مذاکرات که به احتمال زیاد در ترکیه برگزار خواهد شد، هدف یافتن اقداماتی اعتمادساز که ایران و غرب بتوانند روی آن توافق کنند را دنبال می کند.
این در شرایطی است که مقامات ایرانی در هفته گذشته اعلام کردند که دولت اوباما به تهران پیشنهاد مذاکرات مستقیم را داده است. اما مقامات آمریکایی انکار کردند که این پیشنهاد در قالب نامه ای به مقامات ایرانی ارائه شده است. آنها تاکید کردند که این نامه به منظور هشدار به تهران در خصوص بستن تنگه هرمز ارسال شده اما در عین حال خاطرنشان کرده اند که واشینگتن به دنبال تعامل با جمهوری اسلامی برای یافتن راهی دیپلماتیک است.
این واقعیت که هر دو طرف به دنبال راهکاری دیپلماتیک هستند، برای چشم انداز دیپلماسی مثبت است اما باید گفت که در این مورد خوش بینی زیادی وجود ندارد. قدرت های غربی بر این باورند که ایران می خواهد دست کم به توانایی تولید سلاح هسته ای دست پیدا کند. آنها به گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص تلاش ایران برای ساخت کلاهک هسته ای اشاره می کنند. در نتیجه این تفکر آمریکا و متحدانش تاکید تهران در خصوص صلح جویانه بودن اهداف هسته ای اش را باور ندارد. اوباما در مصاحبه اخیر با تایم خاطرنشان کرده است که تهران باید برنامه های هسته ای تسلیحاتی را رها کند و در عین حال ذخیره ای از موادی که برای ساخت سلاح کاربرد دارند را در اختیار نداشته باشد.
پیش از اینکه ایران به تکنولوژی غنی سازی دست پیدا کند، دولت بوش، فرانسه و اسرائیل تاکید داشتند که نباید به جمهوری اسلامی اجازه داده شود که در خاک خود غنی سازی انجام دهد و باید سوخت مورد نیاز خود را از خارج تهیه کند. اما در سال 2006 غنی سازی به یک اصل در ایران تبدیل شد و به دنبال آن روند اعمال تحریم های شورای امنیت علیه ایران آغاز شد. در همین حال فرانسه و اسرائیل همچنان تاکید داشتند که غنی سازی نباید در ایران انجام شود اما شماری از تحلیلگران بر این باور بودند که در این صورت احتمال مصالحه بسیار اندک خواهد بود. زمانی که دولت اوباما در آمریکا روی کار آمد، برخی چهره های سیاست خارجی مانند کالین پاول، وزیر امور خارجه سابق آمریکا و رئیس کمیته روابط خارجی سنا در مورد درخواست عدم انجام غنی سازی در ایران ابراز نگرانی کرده و خاطرنشان کردند که این درخواست باید در مسیر تضمین گرفتن از ایران به منظور تولید نکردن مواد لازم برای تولید بمب باشد. با این حال دولت اوباما تحت فشار اسرائیل و کنگره همان مسیر سابق را طی کرد و این در حالی بود که مقامات تندرو سیاست خارجی آمریکا به اوباما در مورد هرگونه مصالحه با ایران بر مبنای ادامه غنی سازی در این کشور هشدار دادند.
تیترا پارسی، تحلیلگر مسائل ایران بر این باور است که آمریکا در این مورد دچار یک اشتباه شد و اشتباه این بود که نه خط قرمز ایران در غنی سازی را پذیرفت و نه آن را رد کرد.
بنابر دیدگاه اسرائیل، اوباما خط قرمز های ایالات متحده را غیر قابل اتکا و انعطاف پذیر کرده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که دولت اوباما از غیر قابل کنترل بودن اقدامات اسرائیل نگران است. این احتمال وجود دارد که اسرائیل از گزینه نظامی علیه ایران استفاده کند و در این صورت آمریکا نیز درگیر جنگ خواهد شد. دولت اوباما در دو سال گذشته همواره سعی کرده است که با سخت تر کردن تحریم ها علیه ایران، اسرائیل را از حمله به جمهوری اسلامی بر حذر دارد و در این بین اولویت دستیابی به مصالحه با ایران از بین رفته است. برای مثال اوباما در دسامبر گذشته قانون تحریم بانک مرکزی ایران را امضاء کرد. در این قانون به رئیس جمهور اجازه داده شده در صورت لزوم برای برخی کشور ها معافیت هایی در نظر بگیرد اما به هر ترتیب به نظر نمی رسد وی بخواهد در سال انتخابات انعطاف پذیری زیادی در مورد این قانون انجام دهد.
از سوی دیگر تمایل تهران برای مصالحه نیز در ابهام قرار دارد. اختلافات داخلی در تهران موجب شد که طرح تبادل سوخت هسته ای که در اکتبر 2009 پیشنهاد شد با وجود چراغ سبز مقدماتی به نتیجه نرسد. علاوه بر این فشار های فزاینده نیز احتمال دستیابی به توافق را کمتر می کنند.
برخی کارشناسان می گویند که غرب در گفت و گو های هسته ای آتی خود با ایران میزان جدیت تهران در دستیابی به توافق را از طریق پیشنهاد تعلیق غنی سازی 20 درصدی در بوته آزمون قرار خواهند داد. در مقابل غرب هم از تصویب قطعنامه ای دیگر در شورای امنیت سازمان ملل علیه فعالیت های هسته ای ایران خودداری خواهد کرد. البته از هم اکنون نیز پاسخ منفی تهران قابل پیش بینی است چرا که جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده نمی خواهد چیزی را که غرب درخواست می کند، به آمریکا و متحدانش بدهد. از سوی دیگر در صورت موافقت تهران با این پیشنهاد تنها شانس اعمال تحریم های مضاعف شورای امنیت از بین می رود و تحریم نفت اتحادیه اروپا که اخیرا تصویب شده به قوت خود باقی خواهد ماند.
گفتنی است که استراتژی مذاکره ای هر طرف بر طرف دیگر تاثیرگذار است. برای مثال در صورتی که تهران واقعا تعدیل تحریم ها را حس کند، امکان توافق در زمینه تعلیق اورانیوم 20 درصدی وجود خواهد داشت اما تعدیل تحریم ها برای دولت اوباما بسیار دشوار است چرا که اوباما در سال انتخابات به سر می برد و از سوی دیگر با فشار اسرائیل مواجه است. از آنجایی که احتمال مصالحه در چارچوب مذاکرات 1+5 با ایران اندک است، به نظر می رسد که دولت اوباما در جستجوی راه هایی برای مذاکره مستقیم تر با رهبران ایران است تا از ایجاد درگیری جلوگیری شود. هرچند در محافل عمومی ایرانیان به گزینه هایی نظیر برقراری خط قرمز به منظور ارتباط مستقیم نیروی نظامی بین ایران و آمریکا واکنش سردی نشان می دهند اما این تنها ظاهر ماجراست. گفته می شود که این خط علاوه بر مسائل نظامی، موضوع گفت و گوی ایران و آمریکا در حیطه هسته ای را نیز شامل می شود. اما در سال انتخابات و با توجه به سیاست های داخلی آمریکا و ایران، مقامات دو کشور در محافل علنی همچنان دشمن یکدیگر باقی خواهند ماند. به گفته گری سیک، استاد دانشگاه کولومبیا، در فقدان راه ارتباطی مستقیم بین دولت اوباما و سیاستگذاران کلیدی ایران، همچنان شانس درگیری بین دو کشور زیاد است.
تهیه کننده، تحریریه دیپلماسی ایرانی
تایم در نوشتاری در این خصوص می نویسد: در حال حاضر باوجود اینکه سرویس های جاسوسی آمریکا بر این باورند که ایران هنوز برای تولید بمب هسته ای تصمیم گیری نکرده است اما در عین حال مقامات تهران نیز باوجود فشار تحریم ها فعالیت های هسته ای مورد نگرانی غرب را متوقف نکرده اند. در سال انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که در آن مخالفان اوباما وی را به کوتاهی در قبال تهدید ایران متهم کرده و از سوی دیگر تهدید احتمال حمله نظامی اسرائیل به ایران نیز وجود دارد، رئیس جمهور آمریکا با گزینه های محدود تری مواجه است. این در حالی است که موافقت رسمی اتحادیه اروپا با تحریم واردات نفت از ایران که روز دوشنبه انجام شد برای ایران جای تردیدی باقی نگذاشته است که غرب به دنبال جنگ اقتصادی با جمهوری اسلامی است. در همین حال به نظر می رسد که بار دیگر دولت آمریکا در جستجوی راهی دیپلماتیک برای بن بست جاری با ایران است.
باید گفت که در حال حاضر مذاکره در پس ذهن هر دو طرف قرار دارد. رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دو روز قبل از تصویب تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا اعلام کرد که اجماع تنها از طریق مذاکرات جدی بر مبنای همکاری ایجاد می شود نه اعمال تحریم ها. اوباما نیز در گفت و گوی اخیر خود با فرید زکریا که در مجله تایم به چاپ رسیده اعلام کرده است که تحریم ها به منظور ترغیب تهران برای انتخاب مسیر دیپلماتیک طراحی شده تا جمهوری اسلامی برنامه های هسته ای تردید آمیز خود را کنار گذاشته و به درخواست های جامعه بین المللی عمل کند.
به این ترتیب هرچند هنوز تاریخی برای مذاکرات جدید هسته ای با ایران تعیین نشده است اما انتظار می رود که در هفته های آینده دور تازه ای از مذاکرات هسته ای بین ایران و اعضای گروه 1+5 انجام شود، گروهی متشکل از آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان است. این مذاکرات که به احتمال زیاد در ترکیه برگزار خواهد شد، هدف یافتن اقداماتی اعتمادساز که ایران و غرب بتوانند روی آن توافق کنند را دنبال می کند.
این در شرایطی است که مقامات ایرانی در هفته گذشته اعلام کردند که دولت اوباما به تهران پیشنهاد مذاکرات مستقیم را داده است. اما مقامات آمریکایی انکار کردند که این پیشنهاد در قالب نامه ای به مقامات ایرانی ارائه شده است. آنها تاکید کردند که این نامه به منظور هشدار به تهران در خصوص بستن تنگه هرمز ارسال شده اما در عین حال خاطرنشان کرده اند که واشینگتن به دنبال تعامل با جمهوری اسلامی برای یافتن راهی دیپلماتیک است.
این واقعیت که هر دو طرف به دنبال راهکاری دیپلماتیک هستند، برای چشم انداز دیپلماسی مثبت است اما باید گفت که در این مورد خوش بینی زیادی وجود ندارد. قدرت های غربی بر این باورند که ایران می خواهد دست کم به توانایی تولید سلاح هسته ای دست پیدا کند. آنها به گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص تلاش ایران برای ساخت کلاهک هسته ای اشاره می کنند. در نتیجه این تفکر آمریکا و متحدانش تاکید تهران در خصوص صلح جویانه بودن اهداف هسته ای اش را باور ندارد. اوباما در مصاحبه اخیر با تایم خاطرنشان کرده است که تهران باید برنامه های هسته ای تسلیحاتی را رها کند و در عین حال ذخیره ای از موادی که برای ساخت سلاح کاربرد دارند را در اختیار نداشته باشد.
پیش از اینکه ایران به تکنولوژی غنی سازی دست پیدا کند، دولت بوش، فرانسه و اسرائیل تاکید داشتند که نباید به جمهوری اسلامی اجازه داده شود که در خاک خود غنی سازی انجام دهد و باید سوخت مورد نیاز خود را از خارج تهیه کند. اما در سال 2006 غنی سازی به یک اصل در ایران تبدیل شد و به دنبال آن روند اعمال تحریم های شورای امنیت علیه ایران آغاز شد. در همین حال فرانسه و اسرائیل همچنان تاکید داشتند که غنی سازی نباید در ایران انجام شود اما شماری از تحلیلگران بر این باور بودند که در این صورت احتمال مصالحه بسیار اندک خواهد بود. زمانی که دولت اوباما در آمریکا روی کار آمد، برخی چهره های سیاست خارجی مانند کالین پاول، وزیر امور خارجه سابق آمریکا و رئیس کمیته روابط خارجی سنا در مورد درخواست عدم انجام غنی سازی در ایران ابراز نگرانی کرده و خاطرنشان کردند که این درخواست باید در مسیر تضمین گرفتن از ایران به منظور تولید نکردن مواد لازم برای تولید بمب باشد. با این حال دولت اوباما تحت فشار اسرائیل و کنگره همان مسیر سابق را طی کرد و این در حالی بود که مقامات تندرو سیاست خارجی آمریکا به اوباما در مورد هرگونه مصالحه با ایران بر مبنای ادامه غنی سازی در این کشور هشدار دادند.
تیترا پارسی، تحلیلگر مسائل ایران بر این باور است که آمریکا در این مورد دچار یک اشتباه شد و اشتباه این بود که نه خط قرمز ایران در غنی سازی را پذیرفت و نه آن را رد کرد.
بنابر دیدگاه اسرائیل، اوباما خط قرمز های ایالات متحده را غیر قابل اتکا و انعطاف پذیر کرده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که دولت اوباما از غیر قابل کنترل بودن اقدامات اسرائیل نگران است. این احتمال وجود دارد که اسرائیل از گزینه نظامی علیه ایران استفاده کند و در این صورت آمریکا نیز درگیر جنگ خواهد شد. دولت اوباما در دو سال گذشته همواره سعی کرده است که با سخت تر کردن تحریم ها علیه ایران، اسرائیل را از حمله به جمهوری اسلامی بر حذر دارد و در این بین اولویت دستیابی به مصالحه با ایران از بین رفته است. برای مثال اوباما در دسامبر گذشته قانون تحریم بانک مرکزی ایران را امضاء کرد. در این قانون به رئیس جمهور اجازه داده شده در صورت لزوم برای برخی کشور ها معافیت هایی در نظر بگیرد اما به هر ترتیب به نظر نمی رسد وی بخواهد در سال انتخابات انعطاف پذیری زیادی در مورد این قانون انجام دهد.
از سوی دیگر تمایل تهران برای مصالحه نیز در ابهام قرار دارد. اختلافات داخلی در تهران موجب شد که طرح تبادل سوخت هسته ای که در اکتبر 2009 پیشنهاد شد با وجود چراغ سبز مقدماتی به نتیجه نرسد. علاوه بر این فشار های فزاینده نیز احتمال دستیابی به توافق را کمتر می کنند.
برخی کارشناسان می گویند که غرب در گفت و گو های هسته ای آتی خود با ایران میزان جدیت تهران در دستیابی به توافق را از طریق پیشنهاد تعلیق غنی سازی 20 درصدی در بوته آزمون قرار خواهند داد. در مقابل غرب هم از تصویب قطعنامه ای دیگر در شورای امنیت سازمان ملل علیه فعالیت های هسته ای ایران خودداری خواهد کرد. البته از هم اکنون نیز پاسخ منفی تهران قابل پیش بینی است چرا که جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده نمی خواهد چیزی را که غرب درخواست می کند، به آمریکا و متحدانش بدهد. از سوی دیگر در صورت موافقت تهران با این پیشنهاد تنها شانس اعمال تحریم های مضاعف شورای امنیت از بین می رود و تحریم نفت اتحادیه اروپا که اخیرا تصویب شده به قوت خود باقی خواهد ماند.
گفتنی است که استراتژی مذاکره ای هر طرف بر طرف دیگر تاثیرگذار است. برای مثال در صورتی که تهران واقعا تعدیل تحریم ها را حس کند، امکان توافق در زمینه تعلیق اورانیوم 20 درصدی وجود خواهد داشت اما تعدیل تحریم ها برای دولت اوباما بسیار دشوار است چرا که اوباما در سال انتخابات به سر می برد و از سوی دیگر با فشار اسرائیل مواجه است. از آنجایی که احتمال مصالحه در چارچوب مذاکرات 1+5 با ایران اندک است، به نظر می رسد که دولت اوباما در جستجوی راه هایی برای مذاکره مستقیم تر با رهبران ایران است تا از ایجاد درگیری جلوگیری شود. هرچند در محافل عمومی ایرانیان به گزینه هایی نظیر برقراری خط قرمز به منظور ارتباط مستقیم نیروی نظامی بین ایران و آمریکا واکنش سردی نشان می دهند اما این تنها ظاهر ماجراست. گفته می شود که این خط علاوه بر مسائل نظامی، موضوع گفت و گوی ایران و آمریکا در حیطه هسته ای را نیز شامل می شود. اما در سال انتخابات و با توجه به سیاست های داخلی آمریکا و ایران، مقامات دو کشور در محافل علنی همچنان دشمن یکدیگر باقی خواهند ماند. به گفته گری سیک، استاد دانشگاه کولومبیا، در فقدان راه ارتباطی مستقیم بین دولت اوباما و سیاستگذاران کلیدی ایران، همچنان شانس درگیری بین دو کشور زیاد است.
تهیه کننده، تحریریه دیپلماسی ایرانی
نظر شما :