یادبود دیپلماسی احمدی در دوران دیپلماسی صالحی

دیپلماسی ایرانی: از روزی که علی اکبر صالحی سکان وزارت خارجه ایران را برعهده گرفت و منوچهر متکی تجربه های دیپلماتیک خود را به قالب سخنرانی و مصاحبه تقلیل داد، این وزارتخانه مهم کشورمان مسیری متفاوت را طی کرده و فعال تر و یکدست تر از گذشته عمل کرده است.

یکی از فاکتورهای مهمی که موجب افزون شدن فعالیت ها و ذکاوت در دیپلماسی وزارت خارجه طی یک سال اخیر شده است، مرتفع شدن دوگانگی ها و دوپارگی های پیشین در این دستگاه و همسویی بیشتر آن با شورای عالی امنیت ملی و منویات رهبری بوده است. البته زمانی که علی اکبر صالحی سکان دار وزارت خارجه شد، هم موقعیت داخلی ایران و هم شرایط منطقه کاملا متفاوت از دوران پیش از آن بود.

صالحی پس از آن بر صندلی وزارت خارجه نشست که اختلاف های متکی و احمدی نژاد بالا گرفته و وزیر محترم خارجه به طرز مبتکرانه ای از سوی احمدی نژاد برکنار شده بود. صالحی در این میان گزینه ای مناسب برای وزارت خارجه در جهت عملکرد مساعدتر و قوی تر این نهاد در راستای منویات رهبر انقلاب بود تا در جریان تغییرات بزرگی که در خاورمیانه درحال وقوع بود، مدیریتی متفاوت از جانب ایران اعمال کند و دوره سیاست خارجی "متکی - احمدی نژاد" در انظار و اذهان بین المللی و منطقه ای به فراموشی سپرده شود.

طی حدود پنج سالی که احمدی نژاد با دست باز و سینه سپر و زبان سرخ، در زمینی فراخ و نامحدود و با تعریف و تمجیدهای بی پایان، مسئولیت اصلی حرکت سیاست خارجی ایران را برعهده داشت، فشارها و تحریم های غرب، اجماع غرب و شرق علیه ایران و صدور قطعنامه ها و بیانیه های ضد ایرانی در سازمان ملل و حاشیه خلیج فارس و... روندی رو به قله داشت و سیاست موسوم به "تهاجمی" دولت، تنها برسازنده و نموددهنده سیمای بیرونی ایران به حساب می آمد.

به وضوح قابل مشاهده است که از زمان سرپرستی و وزارت صالحی در وزارت خارجه، سیاست تهاجمی پیشین کنار گذاشته شده و احترام و اعتقاد به دیپلماسی، چانه زنی و هوش و فراست سیاسی جایگزین رویکرد سابق شده است.

یکی از دلایل این امر، کوتاه شدن دست احمدی نژاد و نگرش های وی از پاره ای مسئولیت ها و وظایف بین المللی بوده است. او در دو سال گذشته و به خصوص پس از بروز اختلافات با نهادهای فرادستی اش، بیشتر هم و غم خود را بر مسائل داخلی متمرکز کرده و خواسته و ناخواسته به مسئولیت های داخلی خود بیش از وظایف بین المللی توجه کرده است. درواقع می توان گفت وزارت خارجه کنونی بویی از مشی سیاسی و نظرگاه های دولت احمدی نبرده و در وادی دیگری سیر می کند.

اگرچه تلاش های صالحی برای بهبود روابط با اعراب، روسیه، ترکیه و حتی برخی قدرت های اروپایی مثال زدنی و قابل توجه بوده است، ولی حضور موانعی بزرگ در این میان مانع از آن شده است تا کوشش و کیاستی که ظرف یک سال و اندی پیش با هدف تنش زدایی و تلطیف فضای ضد ایرانی به کار گرفته شده، به نتیجه منجر شود.

طی هفته گذشته نشست هایی میان روسای نمایندگی های سیاسی و سفیران خارجی ایران در تهران برگزار شد که هدف از آن، القای همسویی بیشتر میان سفارتخانه ها و نمایندگی ها و نیز ابلاغ سیاست ها و راهبردهای کلان نظام در قبال هجمه ها و ائتلاف های منطقه ای و بین المللی علیه ایران بوده است. یکی دیگر از اهداف این اجلاس تلاش در جهت احیای روابط دیپلماتیک و ارتقای سطح مبادلات با سایر کشورها در زمینه های اقتصادی و سیاسی بوده است.

بدون شک دیپلماسی ایران ظرف دو سه سال گذشته، بدترین روزهای خود را در تاریخ حیات جمهوری اسلامی پشت سر گذاشته و سطح آن را حتی پایین تر از دوران آغاز انقلاب و جنگ هشت ساله عنوان می کنند. از دلایل این نزول، یکی بدرفتاری های اغیار در قبال پیشرفت های تسلیحاتی و هسته ای ایران و دیگر، بداخلاقی ها و بی تدبیری های رایج در عرصه سیاست ایران طی چند سال گذشته بوده است.

حالا در این میان، تصمیمات تازه ای برای تسهیل اجرای ماموریت های نمایندگی های خارجی کشورمان و اوامر و راهکارهایی برای بهبود روابط با دیگر کشورها – جز رژیم صهیونیستی – در اختیار نمایندگان و سفرا گذاشته شده و اینان می بایست در چارچوب دوره تازه ای که در دستگاه دیپلماسی کشورمان آغاز شده و نگاه تنش زدایانه و خنثی سازنده را جایگزین نگاه تهاجمی کرده است، بکوشند تا شرایط موجود را تا حد ممکن تغییر دهند.