مقتل‌الحسین
حجت الله جودکی برای اینکه ارزش کتاب «مقتل‌الحسین» را بیشتر نمایان کند، مدخلی در مورد مقتل‌نگاری و دسته‌بندی تاریخی آنها نگاشته است، سپس تعدادی از مقاتل مشهور و رایج موجود بررسی و معرفی کرده تا خوانندگان بتوانند با قیاس میان این مقاتل، نگاه واقع بینانه‌تری نسبت به منابع تاریخی قیام امام حسین[1] (خداوند، حق و باطل را چنین مثل میزند! امّا کفها به بیرون پرتاب میشوند، ولی آنچه به مردم سود میرساند، در زمین میماند) و این رمز جاودانگی است.
در زیر بخشی از مدخل این کتاب در مورد «مقتل نگاری» را می خوانید:
تاریخ نگاری در میان مسلمانان با سیره نویسی آغاز شد و با نگارش کتب مغازی، مقاتل، فتوح، مسالک و ممالک، خراج، حدیث، رجال، کلام و.. تکامل یافت[2]. مورخان بر اساس تمایل عقیدتی ـ سیاسی خویش مقتل مشاهیر مورد وثوق خود را تحریر کردند و اخبار و احادیث پیرامون زندگی، کیفیت، زمان و مکان قتل یا شهادت آنها را گرد آوری نمودند. در نتیجه مقاتل مختلف و متنوعی نگاشته شد که نام آنها گرایش مذهبی ـ سیاسی مولف، و نام مولف تا اندازه ای درجه اعتبار گفته‌هایش را تعیین می‌کند. کتبی که تحت عنوان مقتل علی[3] و در این خیالبافی آنقدر پیش رفتند که نوشتند امام تا بدان حد از سپاه دشمن کشت که خون رکابش را گرفت، بعد برای توجیه این سخن نا به جا حدیث تراشیدند که خداوند جبرئیل[4].
به لحاظ محتوائی مقاتل را می‌توان به سه دوره زمانی تقیسم کرد، نخست مقاتلی که تا قرن پنجم هجری نگاشته شده است. این مقاتل به دلیل نزدیکی زمانی با حادثه عاشورا[5]
دوم مقاتلی که تا دوره تیموریان نوشته شده‌اند که میکروب تحریف در آنها به وفور رسوخ کرده است. تحریف، جابجائی، کاستی، فزونی‌ها و دگرگونی متون به جا مانده را شامل می‌شود. در این مقاتل نویسندگان تلاش کرده‌اند بهترین‌ها را برای خود و بدترین‌ها را برای دشمن بنویسند. معجزات و کرامات غیر واقعی به سپاهیان امام نسبت داده‌اند و مطالب خلاف عقل و عرف در آنها فراوان است.[6]
نسل سوم مقاتل با نگارش کتاب روضة الشهداء[7]به عنوان مثال در این مقاتل تکیه فراوانی بر مشکل بی‌آبی در کربلا می‌شود و مطالب سخیف و نادرستی در این خصوص بیان می‌گردد. در مقاتل نخستین آمده است که امام و یارانش در صبح عاشورا خیمه مخصوص بر پا داشتند که افراد در آنجا به نوره کشی می‌پرداختند.[8] روضه‌خوانا[9]، شیخ عباس قمی[10] و برخی دیگر از آثارش، علامه محسن امین[11]، شهید مطهری[12] و بسیاری از بزرگان دیگر که ذکر اسامی آنها موجب اطاله کلام می‌شود.
این بزرگان داستان‌های مجعولی همچون عروسی قاسم[13]، شهادت رقیه[14]، اسبی به نام ذوالجناح[15]، تقاضای ملتمسانه امام از سپاه دشمن برای جرعه ای آب، پیشنهاد سه گانه ای که عمر بن سعد[16]، مسئله اربعین[17]، داستان زعفر جنی[18]، داستان منصور ملک[19]، داستان مسلم گچ‌کا[20]، سفر امام در روز عاشورا[21]، خون چکیدن از درختان و آسمان در روز عاشورا[22]، داستان دو طفل مسلم بن عقیل[23]، افزودن بر شهدای کربلا و تعداد کشته‌های دشمن، اشعار و مراثی توهین‌آمیز، آمدن حضرت زهرا[24] و بسیاری مطالب کذب دیگر را با صراحت رد کرده و تاکید نموده‌اند که باید از بیان این دروغ‌ها هر چند که موجبات گریستن را فراهم می‌کنند، خودداری کرد.
[1]. قرآن[2]. این موارد شاخه‌های کمکی علم تاریخ هستند.
[3]. نخستین مقتل مکتوب، تعداد سپاهیان دشمن را پنج هزار نفر و کشته‌های آنان را هشتاد و هشت نفر ذکر می‌کند. رک به: قیام جاوید[4]. ترجمه و شرح نهج البلاغه[5]. از میان نسل اول مقاتل می‌توان کتابهای زیر را نام برد: تاریخ طبری[6]. از میان نسل دوم کتب مقاتل می‌توان کتابهای زیر را نام برد: مقتل‌الحسین خوارزمی[7]. از میان نسل سوم مقاتل به ذکر سه کتاب زیر بسنده می‌شود: روضة الشهداء[8]. قیام جاوید[9]. محدث نوری[10]. نفس المهموم[11]. عزاداری‌های نامشرو[12]. مطهری[13]. داستان عروسی قاسم[14]. شهادت رقیه[15]. نام ذو الجناح را نخستین بار روضة الشهداء[16]. رک به: مقدمه قیام جاوید[17]. این مسئله را نخستین بار ابن‌طاوو[18]. داستان زعفر جنی[19]. فرهنگ عاشورا[20]. منتهی الآمال[21]. جوهری[22]. همان/ وی مطالب دیگری را هم نقل می‌کند، مثل: خون چکیدن از نخل زرآباد قزوین[23]. رک به: بر شطی از حماسه و حضور[24]. رک به: مقدمه قیام جاوید
نظر شما :