علی لاریجانی، سعید جلیلی، چهره های سال دیپلماسی ایرانی

سا ل 86 به لحاظ تحولات متعدد و حائز اهمیت در پرونده هسته ای ایران در طول دورانی که این موضوع در صدر اولویت های دستگاه دیپلماسی کشور قرار دارد، جایگاهی ویژه داشت.

 

استعفای علی لاریجانی، مذاکره کننده ارشد ایران در موضوع هسته ای، این اهمیت را دو چندان کرد. وی که جانشین حسن روحانی، دبیر شورای امنیت ملی، در ابتدای کار دولت اصول گرای نهم شد و با شیوه ای خاص دبیری شورای عالی امنیت ملی ایران را به رکنی مهم در سیاست خارجی ایران تبدیل کرد، اکنون در مسیری دیگر گام گذاشته و نمایندگی مردم قم در مجلس هشتم شورای اسلامی را برعهده گرفته است.

 

از علی لاریجانی می توان به عنوان شخصیتی خبرساز در طول سال1386 در موضوع هسته ای ایران برد. در این مقال تلاش دادریم به ابعاد مختلف زندگی شخصی، علمی، اجرایی و سیاسی علی لاریجانی بپردازیم، چرا که او به واقع طی سال 1386 فرد اول در مذاکرات و تیترهای خبری و تحلیلی در موضوع هسته ای ایران بود.

 

علی اردشیر لاریجانی، فرزند حاج میرزا هاشم آملی سال 1336 در نجف چشم به جهان گشود. او در 15 سالگی با صبیه آیت الله مرتضی مطهری ازدواج کرد. برادرانش هر یک به راهی افتادند. محمد جواد در رشته ریاضیات تحصیل کرد و رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی شد ومدیریت پژوهشگاه دانش های بنیادی را به عهده گرفت. صادق که سالها تحصیل در حوزه را توشه دارد استاد حوزه علمیه قم، عضو شورای نگهبان و مجلس خبرگان شد. باقر هم پزشکی خواند و رئیس دانشگاه علوم پژشکی دانشگاه تهران شد.

 

اما علی مدرک کارشناسی ریاضیات را در دانشگاه صنعتی شریف و کارشناسی ارشد و دکترای فلسفه را در دانشگاه تهران کسب کرده است. او در کنار فعالیت های اجرایی و سیاسی اش در دانشگاه تدریس می کند.

 

علی لاریجانی، اولین مسئولیت اجرایی را در صدا و سیما با مدیریت کل برون مرزی واحد مرکزی خبر صدا و سیما تجربه کرد. در فاصله سال های 1361 تا 1370 وی معاون وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و پست و تلگراف و تلفن و همچنین سپاه شد. پس از آن او جانشینی ستاد کل سپاه پاسداران را به عهده گرفت.

 

در سال 1370، در کابینه اکبر هاشمی رفسنجانی، او مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را پس از استعفای محمد خاتمی به عهده گرفت. علی لاریجانی سال 1373 با حکم مقام رهبری، به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد. ریاست ده ساله لاریجانی بر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تا کاندیداتوریش در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری ایران طول کشید.

 

لاریجانی پس از اتمام فعالیتش در صدا و سیما، در جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی شرکت می کرد تا اینکه در سال 1383 با حکم رهبری، نماینده رهبر در شورای عالی امنیت ملی شد. اندکی بعد او دبیری این شورا را به عهده گرفت.

 

در مسیر پر فراز و نشیب  پرونده هسته ای ایران، علی لاریجانی، دبیری شورای عالی امنیت ملی، به عنوان مذاکره کننده ارشد ایران، وظیفه خطیر مذاکره با اتحادیه اروپا را در سال های 85 و 86 بر عهده داشت. در این مدت او تأثیرگذاریش را با ابداع طرح مدالیته هسته ای به نمایش گذاشت. لاریجانی منکر فی البداهه بودن این طرح است و معتقد است برای ارئه این طرح مطالعات بسیاری انجام شده است.

 

طرح مدالیته هسته ای، طرحی بود که بر مبنای آن باید موارد ادعایی گذشته در پرونده هسته ای ایران بر اساس زمانبندی پیش می رفت. این طرح در جلسات متعدد و فشرده با خاویرسولانا، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، پذیرفته شد.

 

در هنگام تدوین این طرح توافق شد مبنای کار ایران با آژانس و طرف های مذاکره کننده، مسائلی باشد که در همان زمان پیرامون مسئله هسته ای ایران مطرح بود. بر اساس این توافق مقرر شد این موضوع بر اثر دخالت های آمریکا تا مدتها ادامه دار نباشد.

 

علی لاریجانی در خصوص این طرح و زمان در میان گذاشتن آن با خاویر سولانا چنین گفته است:« در لیسبون، پایتخت پرتغال، در جلسه ای خصوصی این طرح را با خاویر سولانا مطرح کردم تا بحث هسته ای ایران به سه بخش تقسیم شود. بخش اول، مربوط به مسائل و ادعاهای گذشته، بخش دوم، مربوط به ادعاهایی که هم اکنون مطرح است و بخش سوم، مربوط به آینده. در ابتدا سولانا تردید داشت اما با توضیحاتی که داده شد، توافق صورت گرفت و اعلام شد.»

 

علی لاریجانی علاوه بر مذاکره با طرف اروپایی به ایده پردازی و طراحی پرداخت و از فرصت بدست آمده در مذاکرات برای نهایی و نهادینه شدن ایده هایش بهره گرفت.

 

علی لاریجانی که در سمت مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران جایگاه مناسبی کرده بود، با استعفایش از دبیری شورای عالی امنیت ملی و پذیرش آن پس از سفر ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به تهران، برای شرکت در اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر و ملاقاتش با مقام رهبری، بحثی حاشیه دار را سبب شد.

پس از استعفای علی لاریجانی، سعید جلیلی  جایگزین او شد و مذاکره کننده با طرف های اروپایی و اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی را ادامه داد.

 

سعید جلیلی سال 1344در مشهد چشم به جهان گشود و تحصیلاتش را در مقطع دکترای علوم سیاسی در دانشگاه امام صادق به پایان رساند. او  30 ساله بود که به ریاست اداره بازرسی وزارت خارجه رسید. در دوران سید محمد خاتمی به معاونت اول این وزارت خانه ارتقا یافت. سپس مدیر بررسی های جاری دفتر رهبری شد. اما با شروع ریاست جمهوری احمدی نژاد دوباره به وزارت خارجه بازگشت و معاونت اروپا و آمریکا را اداره کرد و پس از استعفای لاریجانی به دبیری شورای عالی امنیت ملی رسید. در فهرست فعالیت جلیلی این مسئولیت ها دیده می شود:

 

سید محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران، در جلسه ای که خبر استعفای علی لاریجانی و جانشینی سعید جلیلی را بطور رسمی اعلام کرد، گفت:" حرکت در مسیر هسته ای ایران با این تغییر دچار تحول نخواهد شد و سیاست ها به شیوه گذشته ادامه خواهد یافت."

 

با وجود این تأکید، خبرگزاریها و رسانه های داخلی و خارجی تفاسیر مختلفی در خصوص تغییر یا عدم تغییر روش ها و سیاست های هسته ای ایران پس از جانشینی جلیلی داشتند. بعنوان مثال خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت:" سعید جلیلی جانشین علی لاریجانی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران، ممکن است موضع سخت تری را در قبال غرب اتخاذ کند."

 

 

لاریجانی پس از مذاکرات رُم در جمع خبرنگاران از جانشین خود حمایت و اعلام کرد:« امروز هم از دکتر احمدی نژاد، رئیس جمهور، و علی جلیلی که فرد جلیلی است، حمایت می کنم».