نوروز در عراق ؛ رئیس جمهور طالبانی پای سفره هفت سین

عراق یکی دیگر از کشورهای منطقه است که عید نوروز را جشن می­گیرد. دولت به مناسبت عید نوروز پنج روز تعطیل رسمی اعلام کرده و بیشتر مقام­های عالی کشور بویژه کردها مراسم ویژه نوروز برگزار می­کنند.

 

درباره سابقه عید نوروز در عراق باید گفت از نخستین روز تاسیس حکومت عراق، در این کشور نوروز تعطیل رسمی بوده و یکی از اعیاد و روزهای مهم عراق محسوب می­شده است.

 

در زمان حکومت صدام حسین با وجود این که وی دشمنی سرسختانه­ای با کردها داشت، مراسم عید نوروز برگزار می­شد و حتی در برخی سال­ها ( البته عمدتا قبل از دشمنی علنی با کردها که منجر به نسل کشی حلبچه شد ) وی پیام تبریک به کردهای عراقی و ملت عراق می­داد.

 

با سقوط رژیم بعث و تاسیس نظام جدید و نوپای فعلی در عراق که عمر آن چهار سال بیشتر نیست، نوروز اهمیت ویژه­ای در این کشور پیدا کرد. به گونه­ای که در نخستین روز بهار که مصادف با اول فرودین سال خورشیدی می­شود، نوری مالکی، نخست­وزیر عراق، محمود المشهدانی، رئیس پارلمان این کشور، سید عبدالعزیز حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق، ایاد علاوی، رهبر جبهه العراقیه و نخست­وزیر اسبق این کشور، رهبران احزاب سنی و جبهه توافق العراقیه از جمله عدنان الدلیمی و طارق الهاشمی، معاون رئیس جمهوری عراق، به جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق، مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، عید نوروز را تبریک گفته و به ملت کرد و عراق نیز پیام تبریک می­فرستند.

 

جلال طالبانی حتی در این روز شخصا از روی آتش می­پرد و آیین نوروزی را در محل اقامت خود رسما برگزار می­کند. مسعود بارزانی نیز مراسمی بسیار مجلل با حضور دیگر مقام­های عالی­رتبه عراقی و اقلیم کردستان برگزار می­کند که بسیار مفصل و دیدنی است. وی نیز به همراه حاضران به مناسبت نوروز از روی آتش می­پرد.

 

کردهای عراق در نوروز رسم جالب دیگری نیز دارند. و آن این است که اگر کسی در طول سال عزیزش را از دست داده باشد، در خانه خود می­ماند و اقوام و دوستانش برای به اصطلاح ابلاغ جای خالی عزیز از دست رفته­اش به دیدن وی می­آیند.

 

مردم کرد عراق جشن نوروز را با شکوه تمام برگزار می کنند. همان طور که گفته شد، نوروز از اهمیت بسیار ویژه­ای برای کردها برخوردار است. اما در میان کردهای عراق اقوام دیگری نیز وجود دارند که همانند کردها نوروز را برگزار می­کنند. این قوم از لحاظ فرهنگ اجتماعی نزدیکی­ها بسیاری با کردهای عراق دارند اما بطور کلی با کردها متفاوتند.

 

این قوم ایزدی­ها یا یزیدی­ها هستند که عموما در شمال عراق زندگی می­کنند و شیوه زندگیشان به گونه­ای است که به دلیل در اقلیت بودن تمایل چندانی برای ارتباط با اقوام و مذاهب دیگر ندارند و عموما در انزوای اجتماعی زندگی می­کنند. در عراق برخی اقوام به دلیل برخی عقاید به خصوصشان آنها را شیطان­پرست نیز می­نامند.

 

آمار دقیقی از جمعیت ایزدی­ها که بیشتر آنها با لهجه کرمانچی صحبت می کنند در دستنیست. گفته می شود حدود ۵۰۰ هزار ایزدی در عراق زندگی می کنند. همچنین عده ای از آنها در کشورهای سوریه، ترکیه، ارمنستان و گرجستان پراکنده­اند.

 

ایزدی ها به فرشته ای به نام ملک طاووس باور دارند که به زندگی و حیات آنها درروی زمین نظارت می کند و گاهی نیز از آسمان به زمین می آید. درباره منشاء ایزدی­هانظرات مختلفی وجود دارد. برخی آنها را به سبب نامشان به یزید بن معاویه نسبت میدهند، بعضی می گویند که اصل آنها از یزد بوده و نامشان با ایزد زرتشتی ارتباط داردو بدین ترتیب ریشه زرتشتی دارند. بعضی دیگر ایزدی را یکی از قدیمی ترین ادیان بابلو سومر می خوانند.

 

دکتر خلیل جندی رشو،استاد دانشگاه گوتینگن آلمان، که خود نیز از شیخ­های ایزدی است،‌ درباره جشن سال نوایزدی ها می گوید:« جشن چهارشنبه سوری در واقع جشن اول سال ایزدی­هاست که در بینملت­های دیگر مثل ایرانیان نوروز خوانده می شود. ولی ایزیدی­ها این جشن را سر سالهچهارشنبه سور یا چهارشنبه سرخ می نامند. این جشن در شب اولین چهارشنبه ماه آوریل که ایزدی­ها بر اساس نام­ ماه­های سریانی « نیسان » می گویند، برپا می شود. ایزدی ها باور دارند که در این روزفرشته ای که او را ملک طاووس می نامند، از آسمان به زمین می آید و با خود خیر وبرکت می آورد. به همین جهت این روز را گاهی جشن ملک طاووس نیز می نامند.»

 

جشن چهارشنبهسور که چند هفته بعد از نوروز انجام می شود با آئین ها و سنت های مختلفی همراه استکه بعضی از آنها با سنن نوروزی دیگر کشورها فرق دارد. یکی از تفاوت ها این است که دراین ماه ازدواج برای ایزیدی ها ممنوع است چون می گویند ماه نیسان که آن را « بوکهیوانه » می نامند عروس همه ماه­ها یا عروس سال است و مقدس است. در این ماه کسیاجازه ندارد زمین را بکند به این دلیل که در این ماه همه نباتات، درخت ها و گل­هااز زمین آشکار می شوند.

سنت دیگر این جشن این است که تخم مرغ رنگ می کنند،چرا که شکل تخم مرغ شبیه زمین است و رنگ کردن آن به این معنی است که می خواهند دنیابه این رنگ ها باشد و باعث سبزی دشت و صحرا شود.

رسم جالب دیگر ایزدی­هااین است که صبح زود سال نو به دشت ها می روند و دست و روی خود را با قطرات شبنم مسحمی کنند و باور دارند که اگر کسی مریض باشد با این عمل بیماری­اش شفا می یابد.

 

آرد نیز در جشن سر سال ایزدی ها نقش مهمی دارد. آنها در شب جشن به دشت می روندو با آردی که با خود برده­اند خمیر درست می کنند. بعد دسته گلی در وسط این خمیر فروکرده و آن را بالای در خانه هاشان آویزان می کنند. بدین معنا که بهار به خانه شان آمدهاست.

 

همچنین زنان نانی به نام سوک می پزند که مانند خیرات به گورستان می­برند. ایزدی ها نیز مانند برخی از اقوام کرد آئینی را به جا می­آورند که به آن « طواف » و گاهی نیز « جمی » میگویند.

 

نخستین طواف در یک ده ایزدی به نام « باشِک وبخرانه » در روز جمعه پس ازچارشنبه سور شروع می شود و پس از آن تقریبا در همه روستاهای یزیدی­ها نیز آغاز می شود. هرطواف کننده یک فرشته دارد که تنها ویژه ایزدی هاست. این طواف­ها تا آخر ماه ششم میلادی کهایزدی ها به آن « هزیران » [حریزان] می گویند ادامه پیدا می کند و این نشان نوروز دربین ایزدی­هاست.

 

ایزدی­ها در هر فصل سال جشنی دارند اما ویژگی جشن سر ساله کهدر اولین چهارشنبه ماه نیسان یعنی آوریل برگزار می شود، این است که مردم پس ازسیزده روز دوباره جشن می گیرند که با سیزده بدر ایران قابل مقایسه است.

­پس از سقوط رژیم بعث مدتی است که ایزدی­ها به عنوان اقوام مهم و باستانی عراق مطرح شده و از اهمیت ویژه­ای برخوردار شده­اند. به گونه­ای که دولت عراق این قوم را جزو میراث معنوی خود می­داند و برای حفظ و رعایت حال آنها مراقبت­های ویژه­ای برای آنها در نظر گرفته است.