قطر در جستجوی نقشی مستقل در منطقه

روابط قطر با ایران نیز نمونه ای دیگر از این موضع مستقل بوده است. در حالی که کشورهای دیگر شورای همکاری خلیج فارس تحت تاثیر عربستان روابط خود را با ایران محدود کرده اند قطر کوشیده است این روابط را در سطح مناسبی نگه دارد.

سفر اخیر امیر قطر به ایران را نیز باید در راستای این دیپلماسی منطقه ای مستقل و فعال ارزیابی کرد. هر چند جزئیات دیدار شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی با محمود احمدی نژاد منتشر نشده است اما از گفته‌های او در این دیدار و پس از این سفر به نظر می‌آید موضوع سوریه یکی از مهم ترین مسائل دغدغه‌های این روزهای امیر قطر است. او در دیدار با احمدی نژاد گفت که کسانی که نتوانند نسبت به مطالبات مردم خود پاسخگو باشند منطقه را به سمت ناامنی سوق می‌دهند. او ساعاتی پس از ترک تهران نیز به شدت از رژیم سوریه انتقاد کرد و رویکرد خشونت بار رژیم سوریه را «بی ثمر» توصیف کرد.

وقتی به موضع گیری‌های قطر در ماههای اخیر نگاه کنیم در می‌یابیم که این کشور تاکنون از جنبش‌های مردمی‌در کشورهای مختلف حمایت کرده است. بسیاری از کشورهای عربی نیز قطر را به دلیل فعالیت‌های خبری شبکه الجزیره، به تحریک مردم کشورهای عربی به قیام علیه دولت‌هایشان متهم می‌کنند. بنابراین موضع این کشور در قبال تحولات کشورهای عربی از جمله مصر، تونس و . .. روشن بوده است. این موضع گیری‌ها نیز متفاوت از مواضع دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بوده است که عموما از تحولات در کشورهای عربی خشنود نبودند.

بنابراین قطر در راستای همین موضع گیری مستقل خود، با دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس در مورد مسائل سوریه همراهی نکرد.عربستان، کویت و بحرین در اعتراض به کشتار مردم سوریه توسط حکومت این کشور سفرای خود را از این کشور فراخواندند و این خشونت‌ها را تقبیح کردند. با توجه به این مسائل و مواضع امیر قطر در هنگام سفر و پس از سفر به تهران به نظر می‌رسد قطر تلاش کرده است با ایران در مورد مسائل سوریه رایزنی‌هایی داشته باشد.

نزدیکی ایران به سوریه موجب می‌شود که کشورها به رایزنی با ایران در مورد مسائل سوریه بپردازند تا شاید بتوانند ایران را با مواضع خود همراه کنند. چنانچه ترکیه نیز دست به چنین اقدامی‌زد. وزیر امور خارجه ایران پیش از سفر به سوریه به ایران آمد و با مقامات ایران رایزنی کرد. ترکیه قصد داشت که به مقامات سوریه هشدارهای جدی در مورد روند جاری در این کشور بدهد. وقتی ایران از همراهی با موضع ترکیه سرباز زد داود اوغلو با سفر به سوریه به تنهایی موضع خود را اعلام کردند و پس از آن به اقداماتی در مقابله با حکومت سوریه از جمله برگزاری نشست مخالفان بشار اسد در این کشور دست زده اند. این نشست که با حضور نزدیک به چهارصد نفر از مخالفان بشار اسد از جمله ادیب شیشکلی صورت گرفت در راستای ایجاد آلترناتیوی برای حکومت بشار اسد انجام شد. این نشان دهنده نقش فعال ترکیه در قبال بحران سوریه است. ترکیه در ابتدا تلاش کرد بین بشار اسد و مخالفان میانجی گری کند ولی وقتی بشار اسد توجهی به این موضوع نکرد پس از اعلام هشدار نهایی به اقداماتی از این دست روی آورد. پیش از این نیز ترکیه در قبال بحران لیبی نقش مهمی‌بازی کرد و گروه تماس لیبی در ترکیه تشکیل جلسه دادند. این نشان دهنده این است که ترکیه تلاش می‌کند با استفاده از جنبش‌های مردمی‌در کشورهای عربی نقش خود را در منطقه افزایش دهد. این اقدامات ترکیه و حمایت از جنبش‌های مردمی‌موجب می‌شود که این کشور در آینده روابط خوبی با دولت‌های جدید در این کشورها برقرار کند و بتواند از مزایای اقتصادی این روابط استفاده کند.

قطر نیز تلاش می‌کند نقشی همانند ترکیه بازی کند. قطر نیز به مانند ترکیه از جنبش‌های مردمی‌در کشورهای عربی حمایت کرده است. در مورد سوریه نیز قطر تلاش می‌کند موضع یکسانی اتخاذ کند و از جنبش مردمی‌در این کشور حمایت کند. به این دلیل به نظر می‌رسد همانطور که ایران و ترکیه در موضوع سوریه دچار اختلاف نظر شدند، ایران و قطر نیز در این مورد چندان اشتراک نظر نداشته باشند.

مجموعه تحولات داخلی سوریه و بین المللی مربوط به سوریه نشان می‌دهد بشار اسد چندان شانسی برای بقا ندارد. عدم درایت بشار اسد در مواجهه با اعتراضات مردمی‌راه بازگشت کمی‌برای او گذاشته است و مخالفان او که ابتدا خواستار اصلاحات بودند در حال حاضر به جز کنار رفتن او به چیزی نمی‌اندیشند. در صحنه بین المللی نیز تحولات به ضرر بشار اسد رقم می‌خورد. در حالی که تا چند ماه پیش بیشتر قدرت‌های منطقه ای و بین المللی و حتی آمریکا و اسرائیل از تغییر رژیم بشار اسد حمایت نمی‌کردند و او را بر دیگر گروههای محتمل ترجیح می‌دادند، الان فشارهای بین المللی برای کناره گیری اسد بسیار افزایش یافته است و پرونده او در شورای امنیت مطرح شده و کشورهای غربی در تلاش برای تصویب قطعنامه علیه حکومت این کشور هستند. مجموعه شرایط نشان می‌دهد که بشار اسد دیر یا زود مجبور خواهد شد صحنه را ترک کند و قطر نیز به خوبی به این نکته پی برده است که شرط بندی بر اسب بازنده اشتباه است.