آیا ایران می تواند بازار ترکیه را حفظ کند؟

ترکیه تنها بازار صادراتی گاز ایران است. این کشور در هر روز 20 تا 22 میلیون متر مکعب از گاز طبیعی ایران را جذب می کند و درآمد کلانی را برای ایران ایجاد می کند. اما ترکیه اهمیت دیگری هم برای ایران دارد. 

 

این کشور واسطه ایران با کشورهای اروپایی است و قرار بر این بود تا ترانزیت گاز طبیعی ایران به کشورهای قاره اروپا از طریق خط لوله نوباکو انجام شود که از کشور ترکیه عبور می کند.

 

اما شرایط ایجاد شده در ایران در اثر کاهش شدید دمای هوا و قطع صادرات گاز ترکمنستان سبب شد تا ایران برای مدت بیست روز صادرات خود را به ترکیه قطع کند و در روز بیست و هفتم ژانویه سال جاری با صادرات تنها 3میلیون متر مکعب گاز طبیعی در هر روز صادرات را از سر گیرد.

 

قرار بر این بود تا صادرات گاز ایران به ترکیه به تدریج افزایش یابد تا اینکه به سطح پیشین و حتی به تعبیر بسیاری از دست اندرکاران صنعت گاز ایران به سطحی بیش از سطح گذشته برسد ولی پیش از اینکه هیچ یک از این پیش بینی ها اتفاق بیفتد وزیر انرژی کشور ترکیه اعلام کرد که صادرات ایران دوباره قطع شده است.

 

وی در مصاحبه با یکی از خبر گزاری های ترک اعلام کرد:" ایران صادرات خود را به ترکیه قطع کرد ولی این بار بر خلاف دفعه گذشته پیش از قطع صادرات به ما خبر نداد و هم اکنون نیز در مورد دلیل توقف و مدتی که این توقف صادرات ادامه می یابد مساله ای را مطرح نکرده است."

 

هیلمی گولر، وزیر انرژی ترکیه، با اعلام این مطلب که صادرات از روز جمعه هشتم فوریه دوباره متوقف شده است گفت:" در عرض یک ماه و چند روزی که از سال جاری میلادی گذشته است ایران دوبار صادرات خود را به ترکیه متوقف کرد. در دوره قبلی ما سهم زیادی از نیازمان را از طریق روسیه که بزرگترین تامین کننده گاز ترکیه است جبران کردیم و در صورتیکه این روند ادامه یابد مجبور خواهیم شد دوباره واردات گاز از کشور روسیه را افزایش دهیم."

 

وی ا دامه داد:" ما انتظار داریم بعد از ساخت خط لوله ای که ایران را به ترکیه وصل می کند در صادرات گاز اختلالی ایجاد نشود. بنابراین ما از ساخت این خط لوله استقبال می کنیم و حاضریم سرمایه گذاری مشترکی را در این حوزه با ایران انجام دهیم."

 

هزینه ساخت این خط لوله 5 میلیارد یورو برآورد شده است که در شرایط فعلی صرفه اقتصادی ندارد. قرار بر این بود که این خط لوله در فاصله سالهای 2009تا 2012میلادی ساخته شود و به بهره برداری برسد.

 

طبق مفاد قرارداد این خط لوله ظرفیت انتقال 5/8 تا 10میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را خواهد داشت ولی با توجه به اینکه آغاز این پروژه بسیار زمان بر بوده است و بیشتر از انتظار به طول انجامید انتظار می رود بهره برداری از آن در فاصله سالهای 2014 تا 2015میلادی انجام شود.

انتظار می رود در هفته های پیش رو ترکیه و ایران قرارداد سرمایه گذاری گازی امضا کنند. این در حالیست که آمریکا بارها خواستار کاهش روابط اقتصادی ترکیه با ایران بوده است و انزوای اقتصادی این سرزمین را تنها راه حل معضل هسته ای این کشور با جامعه جهانی می داند.

 

طبق این قرارداد ترکیه 5/3 میلیارد دلار در حوزه گازی پارس جنوبی سرمایه گذاری می کند. معاون سابق وزارت انرژی ترکیه در مورد دلیل این تصمیم گیری می گوید:" ایران مالک سهم زیادی از ذخایر گازی جهان است که تا به حال به دلیل سرمایه گذاری اندک، حجم زیادی از آنها کشف و استخراج نشده است."

 

وی ادامه داد:" ما در نظر داریم در پروژه ساخت خط لوله انتقال گاز از ایران به ترکیه سرمایه گذاری کنیم ولی تا زمانیکه حوزه های گازی کشف و استخراج نشده باشد ایران نمی تواند گازی را وارد این خط لوله نماید."

 

مقاما ت ترک اجرای این قرارداد را این طور تفسیر می کنند:" تا زمانیکه حوزه گازی پارس جنوبی به بهره برداری برسد ترکیه نیاز گازی خود را از ترکمستان برآورده خواهد کرد." 

 

آنها اعلام کردند که در نظر دارند با ترکمنستان و آذربایجان در مورد تامین نیاز گاز خود تا زمان تکمیل پروژه گازی پارس جنوبی بر سر میز مذاکره بنشینند. این یعنی رقیبی تازه برای ایران. رقیبی که می تواند بازار را از تصاحب ایران خارج کند.

 

طبق آمارهای موجود در سال گذشته میلادی روسیه 70 درصد از نیاز مصرفی ترکیه را تامین می کرده است. این کشور در عرض یک سال مورد برسی هیچ گاه صادرات خود را به ترکیه قطع نکرد و تنها یک بار و آن هم برای مدت کوتاهی از میزان صادرات کاست.

 

این در حالیست که ایران - تامین کننده 20 درصد از نیاز مصرفی ترکیه- در عرض یک سال مورد بررسی حداقل دو بار صادرات خود را به ترکیه متوقف کرده است.

 

اولین بار در ژانویه سال جاری بود که به دلیل قطع صادرات ترکمنستان و سرمای شدید هوا صادرات به ترکیه قطع شد و این قطعی صادرات 20روز به طول انجامید و دومین بار درروز هشتم فوریه سال جاری است که صادرات گاز به تنها بازار صادراتی ایران قطع شد.

 

حال این سوال پیش می آید که آیا ترکها همچنان به برقراری مبادله تجاری با ایران ادامه می دهند یا گاز مورد نیازشان را از کشورهای دیگر تامین می کند؟

 

شاید بتوان پاسخ این سوال را از جمله ای که گلر در مصاحبه خود با خبر گزاریهای ترک گفته است یافت. وی اعلام کرد:" در صورتیکه صادرات گاز ایران در فاصله کوتاهی از سر گرفته نشود ترکیه مجبور خواهد شد برای تامین نیاز مصرفی خود واردات گاز طبیعی را از کشور روسیه افزایش دهد."

 

این هشداری است به ایران که در حال از دست دادن تنها بازار صادراتی گاز خود است. البته ترکها که تحت فشارهای زیاد از طرف آمریکا قرارداد گازی خود را با ایران امضا کردند بارها اعلام کردند که رابطه اقتصادی آنها با ایران بسیار خوب است و این رابطه ادامه خواهد یافت. 

 

آنها حتی در جشنی که به مناسبت پیروی انقلاب اسلامی در آنکارا برگزار شده بود به این مساله اشاره کردند و از سرمایه گذاریهای کلان در پروژه های نفت و گاز ایران و ساخت خط لوله انتقال گاز از تبریز به ترکیه سخن گفتند.

 

اما کدام جنبه سخنان آنها راباید پذیرفت. مثبت ارزیابی کردن رابطه گاز با ایران یا احتمال مذاکره با ترکمنستان، آذربایجان و روسیه؟