طالبان در خانه کرزی چه می خواهند؟

دیپلماسی ایرانی: خبر ترور برادر رئیس جمهور افغانستان در منزلش و به دست محافظش، خبری بود که در میان خبرهای عملیات تروریستی هر روزه در افغانستان برای تحلیل گران از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. فارغ از این که انگیزه این ترور مسائل مواد مخدر بوده باشد یا پول شویی یا ایجاد خلل در روند مذاکرات آشتی ملی درافغانستان، شیوه ای که توسط طالبان برای این ترور به کار رفته بود با شیوه دیگر عملیات های این گروه تفاوت فاحشی داشت. دکتر هومن دولتی، کارشناس مسائل افغانستان، زمینه ها، اهداف و انگیزه های این ترور را برای خوانندگان دیپلماسی ایرانی شرح داده است:

ترور برادر رئیس جمهور افغانستان از نظر فرم ترور با سایر رفتارهای تروریستی طالبان متفاوت است. به این ترتیب که معمولا طالبان با ایجاد انفجارهای انتحاری و کور عملیات خود را دنبال می کردند. اگر دقت کنیم این ترور توسط یکی از محافظین برادر آقای کرزی و در داخل منزل ایشان صورت گرفته است. در این ترور مستقیما شخص ایشان مورد هدف قرار گرفته و ضارت هم کشته شده است.

اگر به مدل های حقیقت یاب ترور مانند مدل یاکوب سون نگاه کنیم و از آن استفاده کنیم برای بررسی این ترور، می بینیم که عنصر اصلی این عملیات یا کسی که این پیام را فرستاده است یکی از محافظین ایشان بوده است. یعنی کسی که توانسته به داخل مجموعه امنیتی آقای کرزی نفوذ کند و طبق گفته فردی از طالبان که این مسئولیت را به عهده گرفته، بعد از جلب اعتماد به جرگه محافظین درآمده و این ترور را انجام داده است.

از طرف دیگر نحوه ترور هم دیگر انفجار نیست. بلکه ترور با شلیک گلوله انجام شده است. پیامی که این ترور دارد این است که طالبان می خواهند نشان دهند که توانسته اند در داخل مجموعه های عناصر اصلی دولت نفوذ کنند و در آن جا این عملیات را انجام دهند.

به نظر نمی رسد طالبان به تنهایی بتوانند چنین برنامه ریزی ای داشته باشند و احتمالا آی اس آی پاکستان در این مسئله دخالت داشته است. خصوصا با توجه به مسائل مختلفی که اخیرا میان افغانستان و پاکستان و در مرزهای دو کشور در جریان است، احتمال دست داشتن آی اس آی پاکستان در این ترور بسیار زیاد است و این ترور با همکاری مستقیم آی اس آی صورت گرفته است.

دلیل این امر هم این است که طالبان تصور می کردند که ممکن است با انجام این ترور می توانند آقای کرزی را تحت فشار قرار دهند تا تئوری ای که آقای کرزی چندین سال است پیگیری می کند و آن مذاکره با طالبان است را با شکست مواجه کنند. یعنی اعضای قبیله ای که آقای کرزی به عنوان عضوی از آن به ریاست جمهوری رسیده است، به خونخواهی برادر آقای کرزی که عضوی از آن قوم و قبیله است بر می خیزند و مدعی خواهند شد که مذاکره و صلح با طالبان غیر ممکن است.

از طرف دیگر باید دید آی اس آی و پاکستان چه چیزی را دنبال می کند؟ پاکستان اصولا یک افغانستان متشنج را دوست دارد. چون اهداف خود را در اوضاع به هم ریخته افغانستان بهتر قابل حصول می داند. البته این دلایل مختلفی دارد؛ از جنبه های امنیتی گرفته تا جنبه های اقتصادی و در رده های مختلف این به نفع پاکستان است. بنابراین پاکستان هم از این ترور نفع می برد و با استفاده از این قضیه می تواند بر روند مذاکرات صلح با طالبان تاثیر گذارد و آن را خدشه دار کند.

در این میان این مسئله قابل توجه است که طالبان به تنهایی مورد مذاکره دولت نیستند. بلکه طالبان یکی از بخش هایی هستند که دولت سعی دارد با آن ها مذاکره کند. مثلا دولت سعی دارد با شبکه حقانی، حزب اسلامی آقای حکمتیار و بخش هایی از طالبان ارتباط برقرار کند. این مسئله باعت تزلزل دولت در ارتباط با مذاکره با طالبان خواهد شد. اما به نظر می رسد با روحیه ای که از آقای کرزی سراغ دارم این مسئله ضمن این که بحث عشیره ای و قبیله ای در افغانستان بسیار مهم است و علقه های قومیتی میان اعضای خانواده بسیار شدید است، اما باز هم آقای کرزی روند مذاکره را ادامه می دهد و هر چند این ترور قصد دارد که آقای کرزی و قسمتی از پشتون ها که موافق با این مذاکره هستند را تحت فشار قرار دهد و به عنوان یک سد و مانع برای مذاکره عمل کند، اما چندان تاثیری نخواهد داشت. آقای کرزی و سیستمی که چندین سال است مذاکره با طالبان را پیگیری می کند، مذاکرات را دنبال خواهد کرد و این هم یکی از اهدافی بوده است که طالبان سعی کرده با کمک آی اس آی دنبال کند تا شاید بتوانند جلوی این مذاکره را بگیرند.

بنابراین ارتباط این ترور و مسائل مواد مخدر منتفی به نظر می رسد. چون اساسا واقعیت این که آیا او در مسائل مربوط به مواد مخدر دخیل بوده است یا نه در هیچ دادگاهی ثابت نشده است و تنها مبتنی بر برخی گزارش ها است. به نظر نمی رسد مسئله پولشویی نیز در این ترور موثر بوده باشد. این ها نمی توانند عامل قتل او باشند.

همان طور که طالبان مسئولیت این ترور را به عهده گرفته است، هدف فقط و فقط تحت فشار قرار دادن آقای کرزی برای توقف در روند مذاکرات صلح با طالبان بوده است. البته این ترور همان طور که اشاره شد خللی در روند مذاکرات ایجاد نمی کند، بلکه عزم مذاکره کنندگان را جزم می کند. چون اعضای دولت و افرادی که از طرف دولت مامور مذاکره با طالبان هستند می بینند که امکان از بین رفتن و ترور آن ها در داخل خانه هم وجود دارد. پس سال ها مبارزه و جنگ های مختلف نتوانسته است بر معضل نا امنی و دهشت افکنی در افغانستان غلبه کند. بهترین گزینه در حال حاضر هنوز هم مذاکره، کنار آمدن و با استفاده از همین روش ایجاد اختلاف در بدنه طالبان است.

البته به نظر می رسد پاکستان هم در این مسئله مسیر اشتباهی را انتخاب کرده است و هر چند ممکن است در کوتاه مدت به این کشور کمک کند و آشفتگی در افغانستان بتواند پاکستان را چند صباحی یاری دهد، اما در دراز مدت، آشفتگی در افغانستان شمشیر دولبه ای است که در نهایت به سمت خود پاکستان بر خواهد گشت.