حزب عدالت و توسعه و سومین پیروزی

کارنامه موفق اقتصادی و سیاسی و نوع تعامل حزب عدالت و توسعه با نظام جهانی، شرایطی بر صحنه سیاسی ترکیه حاکم نموده است که سبب شده بود نتایج کلی انتخابات از پیش تعیین شده گردد. نکته مهم آنکه از پیش مشخص بودن نتایج انتخابات در ترکیه حاصل برگزاری انتخاباتی فرمایشی و یا در نتیجه اعمال نظر کانون‌های قدرت نبود، با این وجود در تحلیل نهائی آن نباید نسبت به تغییرات رخ داده در سطح نظام جهانی و تاثیرات آن بر ترکیه غفلت کرد.

ترکیه در چند سال اخیر در مسیر تغییرات، روند باز تعریفی را طی می‌نماید که این بازتعریفی حاصل ملاحظات داخلی و خارجی است که بطور کلی در موفقیت‌های حزب عدالت و توسعه در صحنه‌های داخلی و بین المللی در سالهای اخیر موثر بوده است.

در ترکیه برای اولین بار در تاریخ جمهوریت یک حزب توانسته است با افزایش آرای خود  برای سومین بار به قدرت برسد. عملکرد موفق حزب عدالت و توسعه در حوزه‌های مختلف، به خصوص در حوزه اقتصادی در تکرار پیروزی حزب در انتخابات اخیر نقش اساسی داشته است. در دو دوره اقتدار این حزب معضل تورم افسار گسیخته ترکیه نه تنها مهار و مدیریت شد، بلکه این کشور به بالاترین رشد اقتصادی تاریخ خود رسید .

تجربه رشد بالای هفت درصدی در چند سال پیاپی سبب گردید اقتصاد ترکیه ششمین اقتصاد بزرگ اروپا شده و رتبه شانزدهم را در میان کشورهای گروه بیست نصیب خود گرداند .

ترکیه در فاصله دوره 2002 تا 2010 با جذب سرمایه بالغ بر هشتاد میلیارد دلار به مرکز و قطب سرمایه جهانی در منطقه تبدیل شده است. صادراتی که در سال 2002 سی و شش میلیارد دلار بوده پیش بینی می‌شود در سال جاری میلادی به 135 میلیارد دلار افزایش یابد. این تحول فارغ از مدیریت و قابلیت‌های حزب عدالت و توسعه، حاصل تعامل ترک‌ها با نظام جهانی بوده است.

در حال حاضر نیز اقتصاد ترکیه پس از چین بالاترین رشد اقتصادی در جهان را دارد. ترک‌ها با ارائه این کارنامه و تابلو موفق، سبب اعتماد سرمایه جهانی نسبت به خود شده اند.

از نگاهی ترکیه با دور شدن از مدل کره شمالی، سال‌هاست مدل کره جنوبی را برای خود الگو قرار داده است.

 در صحنه سیاست بین المللی در دوره حزب عدالت و توسعه آنکارا با شکستن حصارهای گذشته از سیاست بسته به سیاست باز روی آورده و حضوری قوی در صحنه سیاست منطقه‌ای و بین المللی یافته است. در همین راستا ترک‌ها با کسب دبیرکلی سازمان کنفرانس اسلامی برای اولین بار بجای اجماع جمعی در انتخاب دبیرکل، شیوه انتخابات برخاسته از مکانیسم دمکراسی را بر آن حاکم نمودند که این موضوع خود دارای پیامدها و پیام‌های خاصی برای منطقه است. عضویت در شورای امنیت سازمان ملل، ابتکار گفتگوی تمدن‌ها با اسپانیا،(با الگو گیری از گفتگوی تمد‌های ایران) حضور در مناطق بحرانی در قالب ناتو و یا نیروهای سازمان ملل و مواردی از این قبیل، از جمله عواملی بوده که سبب ارتقای نقش ترکیه در سطح بین المللی در دوره حکومت حزب عدالت و توسعه گردیده است.

آنکارا در سیاست خارجی خود در کنار پیگیری پیوستن به اتحادیه اروپا با اتخاذ سیاست صفر نمودن مشکلات با همسایگان، در گام دوم سعی داشته است با انعقاد قراردادهای راهبردی با کشورهای منطقه، آنان را در قالب یک اتحادیه اقتصادی- سیاسی گرد هم آورد. ترک‌ها در صحنه داخلی نیز با رویکرد دمکراتیک سعی داشته و دارند با انجام رفرم‌های وسیع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در ترکیه تحولی وسیع و بنیادی ایجاد نمایند. تلاش برای حل معضل کردی، احقاق حقوق علویان و ... از جمله اهداف این رویکرد اصلاحی است.

تجربه دمکراسی، وجود ساختار و سیستم سیاسی چون احزاب و گروه‌های مدنی، بستر اجتماعی ترکیه را به سطحی از بلوغ سیاسی رسانده است که در سایه افزایش آستانه تحمل پذیری، تغییراتی که در بسیاری از جوامع دشوار و پرهزینه است در ترکیه با هزینه کمتر و با اعمال کنترل در حال انجام و یا پیگیری است. این موضوع خود از دلایلی است که سبب شده ترکیه با تحولاتی از نوع تحولات خاورمیانه مواجه نگردد. تظاهرات رخ داده در ترکیه نیز از جنسی فارغ از تظاهرات رخ داده در منطقه بوده و بیشتر شکل مدنی دارد. البته تضمینی بر همشیگی بودن این روند نیز وجود ندارد و در این موضوع ملاحظات زیادی مداخله داشته و مطرح است.

اینها تنها بخشی از مواردی است که حزب عدالت و توسعه توانسته با اتکای به آنها پیروزی خود را در انتخابات 22 خرداد تضمین کرده و پیروز از آن خارج گردد.

 یکی از نکاتی که در رفتار حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر قابل دقت بود، آن بود که در دو دوره گذشته این حزب سعی داشت با شرایط سیاسی حاکم بر فضای ترکیه مبارزه کرده و آن را تغییر دهد، ولی در انتخابات اخیر، 9 سال حاکمیت سیاسی سبب شد جایگاه این حزب تا حدودی از موقعیت حزبی که در صدد ایجاد تغییر است به عامل حفظ موقعیت فعلی تبدیل شود. این همان تحولی است که اکثر جریانات انقلابی و در ارتباط با ترکیه در ارتباط با جریان اصلاحی حزب عدالت و توسعه در حال رخ دادن است. به نظر می‌رسد اگر روند اصلاحات با تدوین قانون اساسی جدید در ترکیه شتاب بیشتری نگیرد، نهادینه شدن قدرت حزب عدالت و توسعه، می‌تواند در دوره سوم به موقعیت این حزب به عنوان حزب پیشرو اصلاحات در ترکیه صدمه زده و جایگاه آن را به جایگاه مدافع سیستمی که با آن مبارزه نمود تغییر دهد.

همچنین عواملی چون سکته یا وقفه در توفیقات اقتصادی، کند شدن روند اصلاحات سیاسی، فرهنگی، اختلاف با نظام جهانی و... از جمله خطراتی است که می‌تواند در مسیر حزب عدالت و توسعه مانع ایجاد نموده و سبب تغییر شرایط در ترکیه گردد.

نکته آنکه اردوغان اعلام داشته است دوره جدید دوره عملکرد حرفه‌ای وی و حزبش خواهد بود. اردوغان تاکنون فارغ از کاریزمای تاثیرگذاری که بر صحنه سیاسی و اجتماعی ترکیه داشته است، با کار سیستمی توانسته است تاثیرات خرد جمعی را در مدیریت و کشورداری اثبات نماید. همانگونه که اردوغان اعلام داشته است توقع آن است که اردوغان و حزبش در دوره سوم قدرت حزب عدالت و توسعه، با یک مدیریت بهتر، کارنامه موفق‌تر از دو دوره ارائه دهد. گذشت زمان بهترین داور در این زمینه خواهد بود.