بازی نخوریم

دیپلماسی ایرانی: تنش میان ایران و عربستان، داستان تازه ای نیست. اختلافات ایران و اعراب ریشه‌های تاریخی دارد و هر از چند گاهی دیده می‌شود این اختلافات خود را نشان می‌دهد و گاه به صورت یک موقعیت بحرانی خود را بروز می‌دهد. با این وجود آنچه مسلم است این است که بر اساس دیدگاه عقلانی در تصمیم گیری در سیاست خارجی در جایی که میان دو کشور تضاد منافع به وجود می‌آید، باید بر اساس شناخت دقیق و عینی شرایط محیط راجع به آن منازعه و بحران تصمیم گرفت. به عبارت دیگر برای یافتن راه حل در منازعات نباید عجولانه عمل کرد و نبایستی بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های عینی به اتخاذ یک راهکار اقدام کرد.

در زمانی که مردم تمام خاورمیانه و شمال آفریقا، از مغرب و الجزایر گرفته تا یمن و بحرین و سوریه ندای آزادیخواهانه سر داده اند و از این حیث صحنه خاورمیانه یک دست شده است و همه مردم خاورمیانه برای دستیابی به آزادی قیام کردند، به نظر می‌رسد برخی به این فکر افتاندند که صورت مسئله را عوض کنند. لذا مشاهده می‌کنیم که در حال حاضر در منطقه مسائلی به طور مصنوعی موضوعیت پیدا می‌کند که قبلا به هیچ وجه مطرح نبوده است. پر رنگ کردن اختلافاتی که سالها بود موضوعیت خود را از دست داده بود، رویکردی است که در منطقه دیده می‌شود. این رویکرد چیزی جز فرافکنی و تغییر صورت مسئله برای تغییر جهت گیری مردم نیست. این نگاه به دنبال این است که اذهان عمومی ‌مردم از خواست دموکراسی و آزادی و مبارزه با دیکتاتورهای مسلط بر این کشورها، به سمت موضوع دیگری سوق پیدا کند.

دست زدن به یک اقدام در راستای این که اذهان مردم از هدف و خواسته اصلی منحرف شود، شیوه قدیمی ‌است که در طول تاریخ به کرات اتفاق افتاده و الان هم شاید در خاورمیانه در حال تکرار است. در هر دوره ای موضوعی که برای انحراف افکار عمومی ‌از سوژه اصلی انتخاب شده متفاوت بوده است. نزدیک به سه دهه قبل، در جنگ ایران و عراق موضوع عرب_عجم به همین صورت مطرح شد. یعنی در آن زمان نیز عربیت در مقابل عجمیت مطرح شد.

در آن مقطع زمانی به دلیل وقوع انقلاب اسلامی ‌و رویکردهای انقلابی ایران، روابط ایران با اکثر کشورهای غربی از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و ... رو به وخامت بود و تقریبا این روابط به شکل خصمانه بود. این کشورها که در منطقه خلیج فارس دارای نفوذ بودند، زمینه سازی چنین دوگانگی را ایجاد کردند و با تحریک اعراب علیه ایران، کشورهای عرب حوزه خلیج فارس پشت سر عراق قرار گرفتند. بر اساس همین نگاه آنها در جنگ با ایران از عراق حمایت کردند، هرچند بعدها وقتی که صدام به کویت حمله کرد اشتباه بودن این نگاه را دریافتند. در حال حاضر نیز هم هدف همانند آن دوره است، ممکن است سناریو و موضوع عوض شده باشد ولی هدف همانند گذشته این است که با انحراف افکاری عمومی ‌اذهان مردمی‌که خواستار آزادی و دموکراسی هستند را منحرف کنند و موضوعات دیگری را در فضای منطقه مطرح کنند.

اگر چنین نگاهی درست باشد، کشور ما در وهله اول با شناخت این موضوع و این که طرح این موضوع با چه اهدافی صورت می‌گیرد، نباید در چنین بازی بیفتد. علاوه بر این در واکنش به این اتفاقات و رویکردی که توسط کشورهای عربی اتخاذ شده نباید احساساتی پاسخ داد، بلکه باید با درک شرایط موجود به واکنش عقلانی در مقابل این جریان اقدام کرد. باید تحلیل کرد که چه شرایطی منجر به طرح چنین موضوعی شده است و با توجه به این تحلیل، ایران باید تلاش کند که فضا را آرام کند. اگر فضا آرام شود، مردم بحرین، عربستان، یمن، لیبی، سوریه و دیگر کشور‌ها که به دنبال خواست‌ها و مطالبات آزادی خواهانه خود هستند می‌توانند به مبارزه خود برای دستیابی به حقوق تاریخی خود ادامه دهند.

ولی اگر ما خواسته یا ناخواسته در این بازی بیفتیم و وارد این منازعه شویم و درگیری سیاسی و حتی نظامی‌ در منطقه شکل گیرد، نتیجه قطعا به نفع مردم منطقه نیست. جمهوری اسلامی ‌ایران معتقد است که مردم این کشورها به مبارزه علیه دیکتاتوری‌های حاکم بر کشورهایشان مشغول هستند. اگر این گونه است در این صورت نباید راهی را انتخاب کنیم که به شکست این جنبش‌ها و در نهایت ضرر مردم خاورمیانه منجر شود. به این دلیل است که باید بیش از پیش تلاش کرد که اوضاع کنترل شود و مهار جریان از دست خارج نشود.