استارت دو تهديدى همه جانبه براى ايران است
نویسنده خبر:
رحمان قهرمان‌پور
گفتارى از رحمان قهرمان‌پور، کارشناس مسائل بين‌الملل براى ديپلماسى ايراني.
مجلس سناى ايالات متحده امريکا روز پنج‌شنبه لايحه استارت دو را به تصويب رساند. از آن طرف روسيه نيز روز جمعه کليات آن را تصويب کرد. اينکه چگونه اين طرح به تصويب رسيده در حالى که امريکا و روسيه بر سر آن اختلاف هاى شديدى داشتند، براى بسيارى از کارشناسان غامض باقى مانده است.
گفتارى از دکتر رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل بين‌المللی براى ديپلماسى ايرانى: از مجموع شواهد و قراين بر مى‌آيد که اتفاق غير منتظره‌اى رخ داده است. چرا که در گذشته دو سوم سنای امريکا موافق تصویب اين پيمان نبود. مخالفت برخی جمهوری خواهان در سناى امريکا بسيار شديد بود، به گونه‌اى که پيش‌بينى مى‌شد به اين زودى پيمان استارت دو تصويب نشود. اينکه در فاصله يکى دو هفته‌اى که اوباما اعلام کرد در حال تلاش براى اخذ آراى لازم براى تصويب پيمان استارت دو است اين کار انجام شد، به اعتقاد بسيارى از تحليلگران می تواند حاصل اتفاق يا معامله‌اى ميان اوباما و مخالفان باشد. جزئيات اين اتفاق مشخص نيست ولى آنچه با قاطعيت مى‌توان گفت اين است که به هر حال اتفاق ويژه‌اى رخ داده که بايد ديد جزئيات آن چيست. در اين ميان از روسيه نيز دعوت شده تا در استقرار سپر دفاع موشکى حضور داشته باشد. البته هنوز ابعاد و زوایای این دعوت خیلی روشن نیست. معلوم نیست روسیه صرفا مشارکت اطلاعاتی خواهد داشت یا فراتر از آن در استقرار موشک‌های رهگیر هم حضور خواهد داشت. نکته اساسى که بر سر آن اجماع نظر وجود دارد و البته بيشتر از آنکه سياسى باشد فنى است، اين است که از نظر موازنه قوای استراتژيک پيمان استارت دو بيش از آنکه به نفع امريکا باشد به ضرر آن است. چرا که اگر امريکا هم استارت دو را نمى‌پذيرفت به طور طبيعى بخشى از کلاهک‌هاى هسته‌اى استراتژيک روسيه و پرتاب کننده‌های آن در 10 سال آينده به دليل مشکلات مالى اين کشور از رده خارج مى‌شدند. اکنون امريکا پذيرفته است که هم روسيه تعداد کلاهک‌هاى هسته‌اى استراتژيکش را کم کند و هم امريکا. انتقاد سناتورهاى جمهورى‌خواه نيز دقيقا به همين نکته است که امريکا يک امتياز ويژه‌اى به روسيه در اين قضيه داده است. به خاطر همين عده‌اى امتيازدهى امريکا در اين زمينه را براى همراهى روسيه با جهان غرب بر سر پرونده هسته‌اى ايران قلمداد مى‌کنند. لذا نکته‌اى که مورد اجماع همه است اين است که پيمان استارت دو در واقع بيش از آن که به نفع امريکا باشد به نفع روسيه است. حال آيا امضاى اين پيمان با سپر دفاع موشکى ارتباط دارد يا خير بايد به حدس و گمانه‌زنى بپردازيم. چرا که هم‌زمان با امضاى پيمان استارت دو گزارش‌هايى منتشر شد مبنى بر اينکه روسيه به اوباما گفته است که اگر سپر دفاع موشکى امريکا در لهستان و چک مستقر شود، روسيه پيمان استارت دو را تصويب نخواهد کرد. هم‌زمان هم گفته شد که اوباما در قضيه سپر دفاع موشکى به روسيه امتياز داده است. لذا به نظر مى‌رسد بين اين موارد ارتباطى وجود دارد اما نوع اين رابطه هنوز مشخص نيست. آنچه مشخص است اين است که برچيدن سپر دفاع موشکى در لهستان و چک به نفع روسيه است و روسيه توانست حرفش را به کرسى بنشاند. پيمان استارت دو در يک نگاه کلان و استراتژيک به نفع روسيه است. حالا سئوال اين است که در ادامه راه روسيه چه اميتازهايى به اوباما خواهد داد. از سوى ديگر روسيه مخالفت قاطع خود را با پيوستن اوکراين و گرجستان به پيمان ناتو ابراز داشته و شرط همکارى خود را در پيمان استارت دو همين موضوع قرار داده است. معلوم نيست آيا در اين زمينه ميان روسيه و ايالات متحده معامله اى صورت گرفته يا خير. پاسخ دادن به اين سئوال مستلزم وجود يک سرى اطلاعات دست اول است. ولى اگر بخواهيم تحليل کنيم بايد ببينيم ارزش رابطه استراتژيک روسيه با اوکراين و گرجستان در چيست. به نظر مى‌رسد اين رابطه بسيار مهم باشد. هم اوکراین و هم بلاروس براى روسيه ارزش استراتژیک دارند. بلاروس در حال حاضر دچار يک سرى تحولات و بى‌ثباتى‌هايى است که گفته مى‌شود امريکايى‌ها در حال برنامه‌ريزى براى استفاده از اين شرايطند. اما وضعيت اوکراين بيش از آن که به نفع امريکا باشد به نفع روسيه است. چرا که نامزد طرفدار روسيه بر سر کار است و طرفداران انقلاب رنگى مقدارى از مشروعيت و اعتبار خود را از دست داده‌اند. در گرجستان هم زمان به ضرر ساکاشويلى سپرى مى‌شود. از اين رو بعيد مى‌دانم روس‌ها بر سر اين قضيه بخواهند امتيازهاى زيادى به امريکا بدهند. چرا که دليل زياد و قانع‌کننده‌اى براى امتياز دادن ندارند. مگر اين که از امريکا بخواهند تمامى اقداماتش در اين کشورها ذیل عنوان دموکراتيزاسيون را متوقف کند. که اين هم با محاسبات جارى هماهنگ نيست. در اين ميان يک سئوال اساسى براى ما وجود دارد و آن اينکه پيمان استارت دو تا چه اندازه بر ايران اثر مي گذارد و آيا اصولا به نفع ايران است يا به ضرر آن. اين تاثير از چند زاويه قابل تحليل است. اول از همه از لحاظ خود پيمان استارت دو است. زمانى که اوباما بر سر کار آمد و سخنرانى معروفى در پراگ انجام داد گفت امريکا دنبال خلع سلاح است و پس از آن نيز پيمان استارت دو امضا شد. از اين رو در عرصه افکار عمومى و جنگ تبليغاتى نفس تصويب پيمان استارت دو به نفع سياست‌هاى اوباما است و او مى‌تواند ادعا کند امريکا به سمت خلع سلاح حرکت کرده و اين مى‌تواند از لحاظ تبليغاتى ايران را تحت فشار بگذارد. اما در بعد سپر دفاع موشکى به نظر من به رغم اينکه ابعادش مشخص نيست تهديد کمى بيشتر و عینی تر است. آنچه امريکايى‌ها به دنبال آن هستند متصل کردن سپر موشکى در ناتو، خليج فارس و اسرائيل به امريکا است. يعنى ايجاد سپر موشکى بسيار فراگير که از امريکا تا خليج فارس را در بر بگيرد. اگر در اين راستا حرکت بکنند به طبع به ضرر ماست. چرا که ما در قلب اين سپر دفاع موشکى قرار مى‌گيريم و از جهات مختلف جغرافيايى در معرض تهديديم. اما آن چه مبهم و غير شفاف است اين است که امکان عملى شدن چنين سپر دفاع موشکى‌اى که امريکا از آن سخن مى‌گويد تا چه اندازه است. آنچه الآن مورد بحث است اين است که روسيه يک علائم اوليه‌اى مبنى بر تمايلش براى مشارکت در سپر دفاع موشکى اروپا فرستاده است. ترکيه هنوز مواضع مبهمى دارد و شرط را بر اين گذاشته که ايران از فهرست تهديدها خارج شود. اما خود موضوع در حال حاضر در حال بررسى است و هنوز زوايا و ابعادش مشخص نيست. حالا بايد منتظر باشيم و ببينيم که آيا مشارکت روسيه در اين سپر موشکى جدى خواهد بود و علاوه بر آن جزئيات آن و رادارهايى که منتقل مى‌شود، نوع موشک‌هاى ره‌گيرى و مکان استقرار آنها و اين که آيا زيردريايى‌هايى هم به اين سپر موشکى خواهند پيوست تا چه اندازه خواهد بود، مجموعه اين اطلاعات مى‌تواند به ما کمک بکند تا تهديداتى که از استقرار سپر دفاع موشکى متوجه ما است را بهتر بررسى کنيم.
گفتارى از دکتر رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل بين‌المللی براى ديپلماسى ايرانى: از مجموع شواهد و قراين بر مى‌آيد که اتفاق غير منتظره‌اى رخ داده است. چرا که در گذشته دو سوم سنای امريکا موافق تصویب اين پيمان نبود. مخالفت برخی جمهوری خواهان در سناى امريکا بسيار شديد بود، به گونه‌اى که پيش‌بينى مى‌شد به اين زودى پيمان استارت دو تصويب نشود. اينکه در فاصله يکى دو هفته‌اى که اوباما اعلام کرد در حال تلاش براى اخذ آراى لازم براى تصويب پيمان استارت دو است اين کار انجام شد، به اعتقاد بسيارى از تحليلگران می تواند حاصل اتفاق يا معامله‌اى ميان اوباما و مخالفان باشد. جزئيات اين اتفاق مشخص نيست ولى آنچه با قاطعيت مى‌توان گفت اين است که به هر حال اتفاق ويژه‌اى رخ داده که بايد ديد جزئيات آن چيست. در اين ميان از روسيه نيز دعوت شده تا در استقرار سپر دفاع موشکى حضور داشته باشد. البته هنوز ابعاد و زوایای این دعوت خیلی روشن نیست. معلوم نیست روسیه صرفا مشارکت اطلاعاتی خواهد داشت یا فراتر از آن در استقرار موشک‌های رهگیر هم حضور خواهد داشت. نکته اساسى که بر سر آن اجماع نظر وجود دارد و البته بيشتر از آنکه سياسى باشد فنى است، اين است که از نظر موازنه قوای استراتژيک پيمان استارت دو بيش از آنکه به نفع امريکا باشد به ضرر آن است. چرا که اگر امريکا هم استارت دو را نمى‌پذيرفت به طور طبيعى بخشى از کلاهک‌هاى هسته‌اى استراتژيک روسيه و پرتاب کننده‌های آن در 10 سال آينده به دليل مشکلات مالى اين کشور از رده خارج مى‌شدند. اکنون امريکا پذيرفته است که هم روسيه تعداد کلاهک‌هاى هسته‌اى استراتژيکش را کم کند و هم امريکا. انتقاد سناتورهاى جمهورى‌خواه نيز دقيقا به همين نکته است که امريکا يک امتياز ويژه‌اى به روسيه در اين قضيه داده است. به خاطر همين عده‌اى امتيازدهى امريکا در اين زمينه را براى همراهى روسيه با جهان غرب بر سر پرونده هسته‌اى ايران قلمداد مى‌کنند. لذا نکته‌اى که مورد اجماع همه است اين است که پيمان استارت دو در واقع بيش از آن که به نفع امريکا باشد به نفع روسيه است. حال آيا امضاى اين پيمان با سپر دفاع موشکى ارتباط دارد يا خير بايد به حدس و گمانه‌زنى بپردازيم. چرا که هم‌زمان با امضاى پيمان استارت دو گزارش‌هايى منتشر شد مبنى بر اينکه روسيه به اوباما گفته است که اگر سپر دفاع موشکى امريکا در لهستان و چک مستقر شود، روسيه پيمان استارت دو را تصويب نخواهد کرد. هم‌زمان هم گفته شد که اوباما در قضيه سپر دفاع موشکى به روسيه امتياز داده است. لذا به نظر مى‌رسد بين اين موارد ارتباطى وجود دارد اما نوع اين رابطه هنوز مشخص نيست. آنچه مشخص است اين است که برچيدن سپر دفاع موشکى در لهستان و چک به نفع روسيه است و روسيه توانست حرفش را به کرسى بنشاند. پيمان استارت دو در يک نگاه کلان و استراتژيک به نفع روسيه است. حالا سئوال اين است که در ادامه راه روسيه چه اميتازهايى به اوباما خواهد داد. از سوى ديگر روسيه مخالفت قاطع خود را با پيوستن اوکراين و گرجستان به پيمان ناتو ابراز داشته و شرط همکارى خود را در پيمان استارت دو همين موضوع قرار داده است. معلوم نيست آيا در اين زمينه ميان روسيه و ايالات متحده معامله اى صورت گرفته يا خير. پاسخ دادن به اين سئوال مستلزم وجود يک سرى اطلاعات دست اول است. ولى اگر بخواهيم تحليل کنيم بايد ببينيم ارزش رابطه استراتژيک روسيه با اوکراين و گرجستان در چيست. به نظر مى‌رسد اين رابطه بسيار مهم باشد. هم اوکراین و هم بلاروس براى روسيه ارزش استراتژیک دارند. بلاروس در حال حاضر دچار يک سرى تحولات و بى‌ثباتى‌هايى است که گفته مى‌شود امريکايى‌ها در حال برنامه‌ريزى براى استفاده از اين شرايطند. اما وضعيت اوکراين بيش از آن که به نفع امريکا باشد به نفع روسيه است. چرا که نامزد طرفدار روسيه بر سر کار است و طرفداران انقلاب رنگى مقدارى از مشروعيت و اعتبار خود را از دست داده‌اند. در گرجستان هم زمان به ضرر ساکاشويلى سپرى مى‌شود. از اين رو بعيد مى‌دانم روس‌ها بر سر اين قضيه بخواهند امتيازهاى زيادى به امريکا بدهند. چرا که دليل زياد و قانع‌کننده‌اى براى امتياز دادن ندارند. مگر اين که از امريکا بخواهند تمامى اقداماتش در اين کشورها ذیل عنوان دموکراتيزاسيون را متوقف کند. که اين هم با محاسبات جارى هماهنگ نيست. در اين ميان يک سئوال اساسى براى ما وجود دارد و آن اينکه پيمان استارت دو تا چه اندازه بر ايران اثر مي گذارد و آيا اصولا به نفع ايران است يا به ضرر آن. اين تاثير از چند زاويه قابل تحليل است. اول از همه از لحاظ خود پيمان استارت دو است. زمانى که اوباما بر سر کار آمد و سخنرانى معروفى در پراگ انجام داد گفت امريکا دنبال خلع سلاح است و پس از آن نيز پيمان استارت دو امضا شد. از اين رو در عرصه افکار عمومى و جنگ تبليغاتى نفس تصويب پيمان استارت دو به نفع سياست‌هاى اوباما است و او مى‌تواند ادعا کند امريکا به سمت خلع سلاح حرکت کرده و اين مى‌تواند از لحاظ تبليغاتى ايران را تحت فشار بگذارد. اما در بعد سپر دفاع موشکى به نظر من به رغم اينکه ابعادش مشخص نيست تهديد کمى بيشتر و عینی تر است. آنچه امريکايى‌ها به دنبال آن هستند متصل کردن سپر موشکى در ناتو، خليج فارس و اسرائيل به امريکا است. يعنى ايجاد سپر موشکى بسيار فراگير که از امريکا تا خليج فارس را در بر بگيرد. اگر در اين راستا حرکت بکنند به طبع به ضرر ماست. چرا که ما در قلب اين سپر دفاع موشکى قرار مى‌گيريم و از جهات مختلف جغرافيايى در معرض تهديديم. اما آن چه مبهم و غير شفاف است اين است که امکان عملى شدن چنين سپر دفاع موشکى‌اى که امريکا از آن سخن مى‌گويد تا چه اندازه است. آنچه الآن مورد بحث است اين است که روسيه يک علائم اوليه‌اى مبنى بر تمايلش براى مشارکت در سپر دفاع موشکى اروپا فرستاده است. ترکيه هنوز مواضع مبهمى دارد و شرط را بر اين گذاشته که ايران از فهرست تهديدها خارج شود. اما خود موضوع در حال حاضر در حال بررسى است و هنوز زوايا و ابعادش مشخص نيست. حالا بايد منتظر باشيم و ببينيم که آيا مشارکت روسيه در اين سپر موشکى جدى خواهد بود و علاوه بر آن جزئيات آن و رادارهايى که منتقل مى‌شود، نوع موشک‌هاى ره‌گيرى و مکان استقرار آنها و اين که آيا زيردريايى‌هايى هم به اين سپر موشکى خواهند پيوست تا چه اندازه خواهد بود، مجموعه اين اطلاعات مى‌تواند به ما کمک بکند تا تهديداتى که از استقرار سپر دفاع موشکى متوجه ما است را بهتر بررسى کنيم.
نظر شما :