امریکا، اوباما و خلع سلاح

در آستانه برگزاری کنفرانس بازنگری ان پی تی در نیویورک قرار داریم اما این کنفرانس تا چه اندازه در چارچوب تلاش‌های امریکا برای کنترل وضعیت هسته‌ای در جهان امروز قرار دارد؟  

گفتاری از دکتر کاظم سجادپور، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل امریکا:  

باید در نظر داشت که هر پنج سال یک بار اعضای امضای کننده معاهده منع گسترش سلاح هسته‌ای ( ان پی تی) گرد هم می‌آیند و وضعیت معاهده را مورد بررسی قرار می‌دهند. کنفرانس امسال از این جهت اهمیت دارد که در دوره ریاست جمهوری اوباما با ماموریتی خاصی او برای خود قائل است، در آستانه برگزاری است.  

باراک اوباما به طور عام نسبت به مسائل امنیت بین المللی و مسائل هسته‌ای بین المللی به طور خاص توجه دارد؛ این توجه در چارچوب نگاه به امنیت ملی ایالات متحده امریکاست و از یک جهت با دوران جرج بوش تفاوت دارد. در واقع بوش نسبت به این نوع ساز و کارهای بین المللی چندان اعتقاد نداشت اما اوباما از ابتدای کار خود نسبت به این مسائل توجه ویژه‌ای داشت.  

زمینه‌های تمرکز و توجه ویژه اوباما به سازو کارهای بین المللی خلع سلاح مانند ان پی تی و سی تی وی تی به شرح زیر است:  

 اول، ایجاد تحول در روابط با روسیه با محوریت امنیت بین المللی. درست از ژانویه 2009 که آقای اوباما به عنوان رئیس جمهور امریکا کار خود را آغاز کرد با روسیه وارد مذاکره شد و به فاصله کوتاهی با همتای روسی خود در حاشیه اجلاس سران گروه بیست در لندن ملاقات کرد و اولین بیانیه مشترک امنیت بین المللی امریکا و روسیه صادر شد. پس از آن در آوریل 2009 در پراگ سخنرانی کرد و دیدگاه های خود را پیرامون امنیت بین المللی با توجه به نقش روسیه بیان کرد. از آن زمان نقش روسیه اهمیت پیدا کرد و بعد امنیت بین المللی روابط امریکا و روسیه برجسته شد که نهایتا به قرارداد استارت جدید و نزدیکی نگرش های امنیتی مسکو و واشنگتن منجر شد.         

دوم، برگزاری کنفرانس امنیت مواد هسته‌ای در سطح سران در امریکا بود؛ این کنفرانس برای اولین بار پس از جنگ دوم جهانی توانست این تعداد از سران کشورها را به دعوت رئیس جمهور امریکا گرد هم آورد. این کنفرانس دو سال دیگر در کره جنوبی برگزار خواهد شد و زمینه‌های سامان بین المللی کنترل مواد هسته‌ای با محوریت امریکا را فراهم ساخت.  

سومین اقدام دولت اوباما بازگشت به نهادهای موجود بین المللی خلع سلاح است؛ یکی از این نهادها کنفرانس خلع سلاح موسوم به CD در ژنو است که هیات نمایندگی امریکا در دوران بوش روند فعالیت این کنفرانس را قفل کرده و مانع از تصویب هر نوع معاهده جدید شد. اما هیات نمایندگی امریکا از زمان آغاز به کار دولت اوباما با نگاه متفاوت به این کنفرانس تحرک بخشید. لازم به یادآوری است که این کنفرانس محل تدوین کنوانسیون‌های خلع سلاح جهانی است.  

چهارمین گام دولت اوباما برای تحرک بخشیدن به مجامع بین المللی خلع سلاح متوجه معاهده ان پی تی است؛ در آستانه کنفرانس بازنگری ان پی تی باید گفت که اهمیت این معاهده حداقل در لفظ برای دولت امریکا برجسته شده است، حتی در اظهارات مقامات دولت امریکا ماده 6 ان پی تی که ناظر بر تعهدات خلع سلاح قدرت‌های هسته‌ای است مورد تاکید قرار می‌گیرد.  

باید تاکید کرد که آقای اوباما یک ماموریت تاریخی برای خود قائل است و قصد دارد به عنوان رئیس جمهوری که اقدامات عمده‌ای انجام داده است، به ثبت برساند. یکی از اقدامات عمده در داخل امریکا تصویب طرح خدمات درمانی بود که نام اوباما را در کنار افراد مهم و سرنوشت ساز در تاریخ امریکا مانند روزولت و جانسون که موفق شدند طرح‌های مشابهی در حوزه خدمات اجتماعی تصویب کنند، به ثبت رساند. اما در حوزه بین المللی اوباما تلاش دارد با همکاری مسائل هسته‌ای جهان را سامان داده و طی دوران فعالیتش معاهده‌ای جدید به ثمر برسد تا شرایط بین المللی از این زاویه دگرگون شود.  

در این عرصه اوباما با چالش‌های مختلفی روبروست و به نظر نمی‌رسد در بعد بین المللی خواسته‌ها و اهداف اوباما به مانند مسائل داخلی به ثمر برسد. عمده چالش های پیش روی اوباما در مسائل خلع سلاح هسته‌ای به این شرح است: اول کل پیشینه و سابقه قدرت‌های هسته‌ای و در راس آن خود امریکا، دوم دوگانگی استاندارها و ضوابط هسته‌ای در رابطه با اسرائیل و دیگران که چالشی جدی برای اوباماست و این سوال را ایجاد می‌کند که آیا او می‌تواند اسرائیل را مجبور به پذیرش ان پی تی کند؟