امریکا و فعال سازی فضای چندجانبه گرایی در مقابل ایران

آقای اوباما در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی بی اس انزوای جهانی ایران را رو به افزایش دانسته و گفت که کشورش در پی کمک گرفتن از"یک جامعه بین المللی متحد" برای مقابله با برنامه اتمی این کشور است. او در پیام نوروزی خود خطاب به مقام‌های ایران نیز گفته بود که" از شکایت‌های گذشته شما آگاهیم، ما هم شکایت‌هایی داریم، اما برای حرکت به سوی جلو آماده‌ایم. ما می‌دانیم که شما با چه چیزی مخالفید، حال بگویید که با چه چیزی موافقید."

 

 

سیاست امریکا طی دوران ریاست جمهوری اوباما در قالب گزینه‌های موازی پیگیری و تداوم پیدا کرده است، حتی در سال گذشته که اوباما برای اولین بار به ملت و دولت ایران پیام تبریک سال جدید ارسال کرد جلوه‌هایی از گزینه همکاری و دیپلماسی را به نمایش گذاشت اما به موازات آن اقدامات دیگری برای محدودسازی توانایی و قابلیت‌های راهبردی ایران به کار گرفت.

 

در سال جاری نیز چنین وضعیتی ادامه پیدا کرده و این فرایند را باید به عنوان الگوی رفتار راهبردی امریکا در برخورد با ایران دانست. این الگو دارای دو وجه کاملا متفاوت از یکدیگر بوده در حالی که کارکرد این دو بخش باید زمینه ساز اتخاذ تصمیمات راهبردی از سوی امریکا شود.

 

بخش اول مربوط به حوزه سیاست اعلامی امریکاست؛ این سیاست ماهیت همکاری جویانه و دوستانه داشته و بر الگوهای دیپلماتیک تاکید دارد. ادبیات دیپلماتیک اوباما و مقام‌های مسئول در ساختار قدرت امریکا طی سال گذشته تا کنون کاملا ماهیت غیر خصمانه داشته است.

 

اما بعد دوم رفتار امریکا مبتنی بر سیاست قدرت و اعمال فشار برای محدودسازی بازیگرانی است که از دیدگاه امریکا دارای نقش چالش‌گر در سیاست بین الملل و در برابر راهبردهای امنیتی امریکا هستند.

 

در این شرایط امریکاییان می‌توانند در گزینه‌هایی چون اقدام نظامی، تحریم و دیپلماسی چندجانبه بهره بگیرند. الگوی مورد پیگیری اوباما حذف گزینه نظامی در قالب گزینه نظامی مستقیم و غیر مستقیم است.

 

در عین حال او اعتقاد دارد که ایران تهدید امنیتی گسترده‌ای برای امریکا در شرایط موجود نیست اما از آنجا که ایران نیروی چالشگری در سیاست بین الملل و در برابر اهداف امریکا تلقی می‌شود در نتیجه باید محدودیت‌هایی در قالب چندجانبه گرایی راهبردی علیه این کشور اعمال شود.

 

در دوران گذشته چین و روسیه محدودیت‌هایی را در برابر سیاست فشار امریکا اعمال می‌کردند، در وضعیت موجود نیز چنین راهبردی ادامه پیدا کرده ضمن آنکه روابط چین و امریکا نیز طی شش ماه گذشته با مخاطرات بیشتری روبرو شده است.

 

به طور کلی هرگاه دموکرات‌ها به قدرت برسند از آنجایی که آنها بر گزینه‌هایی چون دموکراسی، حقوق بشر و حقوق اقلیت‌های قومی و سیاسی تاکید دارند، روابط آنها با کشورهایی همانند چین با مشکل مواجه می‌شود.

 

بر همین اساس چینی‌ها در فضای موجود ترجیح می‌دهند که به راحتی در برابر انتظارات و خواسته‌های امریکا تعامل همکاری جویانه نداشته باشند و واقعیت‌های موجود بیانگر این موضوع است که چین سیاست فشار و محدویت امریکا، انگلیس و فرانسه علیه ایران را کندتر خواهد کرد اما این امر به معنای نادیده گرفتن سیاست‌های راهبردی امریکا محسوب نمی‌شود.

 

از سوی دیگر امریکا در دوران گذشته به خصوص در سال های 2007 و 2008 توانست قطع نامه‌هایی را علیه ایران به تصویب برساند که مبتنی بر اجماع تمامی کشورهای عضو دائم و غیر دائم شورای امنیت بود. در حالی که بافت اعضای غیر دائمی شورا در وضعیت موجود به گونه‌ای است که احتمال تصویب قطع نامه جدید به صورت اجماع برای امریکا کار دشواری است اما امریکاییان می‌توانند چین و روسیه را در یک فضای چندجانبه گرایی راهبردی با خود و با اهداف امنیتی واشنگتن در طولانی مدت هماهنگ کنند.