پرونده محرمانه

 

دشمنان و رقبای آمریکا اغلب در قابلیت‌ها و توانایی‌های سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) دچار اشتباه و اغراق می‌شوند. هنگامی که هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی وقت آمریکا در سال 1971 به چین سفر کرد، چو ان‌ ـ لائه، نخست‌وزیر وقت چین، از کیسینجر درباره عملیات خرابکارانه سیا پرسید. کیسینجر در پاسخ نخست‌وزیر چین گفت که او تا حد زیادی در میزان توانایی‌های سیا اغراق می‌کند. چو باز هم پافشاری کرد و به کیسینجر گفت: «هر اتفاقی که در هر گوشه‌ای از دنیا می‌افتد، سیا از قبل درباره آن چیزهایی می‌داند.» کیسینجر جواب داد: «این حرف تنها تا حدی درست است و شنیدن آن باعث افتخار مقامات سیا خواهد شد، اما در واقع آن‌ها لایق این همه تعریف نیستند.»

هنگامی که به کارنامه وروند کاری سیا دقیق‌تر بشویم، می‌بینیم که تاریخچه سیا مملو از این اشتباهات، اهمال‌ها و نادانی‌ها است.

 

سیا هیچ‌وقت موفقیتی در چین کمونیست به دست نیاورده است و انقلاب اسلامی ایران را هم نتوانست پیش‌بینی کند. دریادار  استینسفیلد ترنر، از مدیران سابق سیا، در این باره می‌گوید: «هنگام وقوع انقلاب ایران، ما در خواب خرگوشی بودیم.» همچنین انفجار بمب اتمی توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1949، تجاوز به کروه‌جنوبی در سال 1950، شورش‌های مردمی اروپای شرقی در دهه 1950، نصب موشک‌های اتحاد جماهیر شوروی در کوبا در سال 1962، جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1973، تجاوز اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان در سال 1979، فروپاشی شوروی در سال 1989، تجاوز عراق به کویت در سال 1990، انفجار بمب اتمی توسط هند در سال 1998 و... همه و همه در غافلگیری و بی‌خبری کامل سازمان سیا روی داد. ادعای وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق در سال 2003، آخرین نمونه از اشتباهات جبران‌‌ناپذیر سازمان سیا است.

 

کتاب جامع تیم وینر درباره تاریخچه سازمان سیا، به واقع میراثی از خاکستر و گاه‌شماری از خطاها و اشتباهات سازمان سیا طی دهه‌های گذشته است. عملیات و اطلاعات سازمان سیا، از همان نخستین روزها و اعزام صدها مامور به پشت پرده آهنین که همگی بدون استثنا کشته یا شناسایی شدند، تا اطمینانی که جرج تنت رئیس وقت سازمان سیا به جرج بوش در مورد وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق داد، مملو از ناکامی است. با این وجود سال‌های طولانی فعالیت سازمان سیا باعث شده تا این سازمان بودجه‌ای عظیم و تکبری خاص پیدا کند. ال اولمر، رئیس بخش خاور دور سازمان سیا در دهه 1950، می‌گفت: «ما به هر کجای جهان که بخواهیم می‌رویم و هر کاری که بخواهیم می‌کنیم. خیلی خوش می‌گذرد.» اما حتی موفقیت‌های سازمان سیا هم به ناکامی‌هایی جبران‌ناپذیر تبدیل می‌شدند.

 

در سال 1963، سازمان سیا با پشتیبانی از یک کودتا، حرب بعث عراق را سر کار آورد. علی صالح سعدی، وزیر کشور حزب بعث، می‌گوید: «ما سوار بر قطار سیا به قدرت رسیدیم.» اما یکی از مسافران همین قطار صدام حسین جوان بود که بزرگترین مشکلات و درگیری‌های نظامی تاریخ معاصر آمریکا (جنگ اول خلیج فارس و اکنون جنگ عراق) را برای این کشور رقم زد. وینر در کتاب خود به نقل از دونالد گرگ، رئیس دفتر سیا در کره‌جنوبی و مشاور امنیت ملی جرج بوش پدر، می‌نویسد: «کارنامه سیا در اروپا بد بود. کارنامه سیا در آسیا بد بود. کارنامه سیا در نخستین سال‌های فعالیتش فاجعه‌آمیز است... شهرتی افسانه‌ای و کارنامه‌ای وحشتناک.»

 

با این حال تصویری افسانه‌ای از سازمان سیا به مثابه سازمانی همه‌چیزدان و دارای قدرت مطلق، تا سال‌ها در ذهن دشمنان آمریکا و نیز عده‌کثیری از مردم این کشور تثبیت شده بود. در میان کسانی که فریب این تصویر افسانه‌ای از سازمان سیا را خورده‌اند، می‌توان نام اکثر روسای جمهور معاصر آمریکا را مشاهده کرد؛ روسای جمهوری که با تصور وجودی سازمان اطلاعاتی قدرتمندی وارد کاخ سفید می‌شدند که دشمنان آمریکا را زیر ذره‌بین دارد و با حرکت انگشت می‌توان در هر نقطه‌ای از جهان کودتا به پا کند.

 

هنگام که روسای جمهور آمریکا در نهایت با تصویر و عملکرد واقعی سازمان سیا روبرو می‌شدند، شگفت‌زده و خشمگین می‌شدند. دوایت آیزنهاور، هنگامی که در پایان دو دوره ریاست جمهوری‌اش مشغول مرور پرونده کاری سازمان سیا بود، به آلن دالز، رئیس وقت سیا، گفت: «کارنامه سیا طی این هشت سال یک شکست کامل بوده است و من میراثی از خاکستر را در این سازمان برای جانشین خود به جای می‌گذارم.» جان اف. کندی، از طرفداران پر و پا قرص داستان‌های جاسوسی یان فلمینگ، هنگامی که با مردی ملاقات کرد که از سوی مقامات عالیرتبه سیا «جیمز باند آمریکا» معرفی می‌شد، دچار حیرت و شگفتی شد: ویلیام هاروی، ماموری چاق، الکلی و حواس‌پرت که طرح‌ریزی کودتایی ناکام علیه فیدل کاسترو با استفاده از قدرت و نفوذ مافیا را در کارنامه خود داشت.

 

هنگامی که رونالد ریگان به خواسته ویلیام کیسی، رئیس وقت سازمان سیا، تن داد تا دست این سازمان را برای بازگشت به روزهای طلایی‌اش بازبگذارد، کل کارنامه خود را تحت تأثیر رسوایی ایران ـ کنترا قرار داد.

 

تصویری که در کتاب وینر از روسای سازمان سیا ارائه می‌شود، تصویر مردانی ضعیف النفس است که نمی‌توانند در بربر وسوسه گفتن همان چیزی که روسای جمهور آمریکا مشتاق شنیدن آن هستند، مقاومت کنند. این نقطه ضعف حتی در میان آن دسته از روسای سازمان سیا که کارنامه بهتری نیز دارند، به چشم می‌خورند: روسایی مانند ریچارد هلم که برای خوشامد ریچارد نیکسون، گزارش این سازمان درباره توانایی‌های هسته‌ای شوروی را دست‌کاری کرد.

 

در نسخه اول این گزارش، تحلیل‌گران سیا در مورد توانایی شوروی برای دست زدن به حمله اتمی علیه آمریکا اظهار تردید کرده بودند، اما هلم با حذف این عبارت جنجالی، همان گزارشی را تحویل نیکسون داد که او دوست داشت ببیند. به این ترتیب اغراق در مورد توانایی‌های نظامی اتحاد جماهیر شوروی به سنتی در سازمان سیا تبدیل شد که تا زمان فروپاشی این کشور ادامه داشت.

 

Legacy of Ashes: The History of the CIA
by Tim Weiner

Hardcover: 702 pages

(Publisher: Doubleday (June 28, 2007

Language: English

ISBN-10: 038551445X