ترکیه و کمکی که ایران انتظار دارد

ديپلماسى ايرانى: ترکیه این روزها در صدر تحلیل‌های بین المللی قرار دارد‌. آنچه در خاورمیانه جاری است بیش از همه نقش ترکیه را پر رنگ کرده است‌. ترکیه ای که با ایران رابطه حسنه ای دارد و البته برخی آن را به تلاش برای احیای قدرت عثمانی هم متهم می‌کنند.

روزنامه الحریت چاپ ترکیه در این خصوص می‌نویسد: در سایه تحولات در خاورمیانه اکنون موجی از مسئولیت‌ها بر گردن ترکیه افتاده است‌. اکنون آن نقشی که ترکیه برای خود قائل است اندک اندک پر رنگ‌تر از قبل می‌شود. نخبگان سیاسی در ترکیه خود را برای نوعی تحول انقلابی مهیا می‌کنند. اکنون ترک‌ها که به استراتژیست‌های خاورمیانه شهرت دارند خود را برای تبین و تعریف الگویی جدید مهیا می‌کنند. ترک‌ها به راهکارهای پیش روی فکر می‌کنند و آنچه که می‌توانند انجام دهند.

رابطه ایران – ترکیه

ترک‌ها برخلاف کشورهای غربی اذعان می‌کنند که ایران کشوری است در خور توجه در منطقه و البته در معادلات بین المللی. در چند سال اخیر رقم مراوده‌های تجاری میان ایران و ترکیه رشد فزاینده ای داشته است‌. از 2002 تا 2009 میلادی حجم این ارقام از 300 میلیون دلار به 2 میلیارد دلار رسیده است‌. غالب توریست‌های ترکیه از خاورمیانه را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند. در سال 2009 میلادی به تنهایی بیش از یک میلیون ایرانی به ترکیه سفر کردند. ترکیه برای ایرانی‌ها سرزمین ترکیب مدرنیته و اسلام است.

روزنامه الحریت ادعا می‌کند که این ترک‌ها هستند که بر ایران و فضای سیاسی این کشور تاثیر می‌گذارند و نه ایرانی‌ها. ایرانی‌ها در قبال ترکیه هیچ‌گاه در موضع دفاعی فرونرفته‌اند. همواره در ادبیات دیپلماتیک ایرانی‌ها خطاب به ترکیه نوعی دوستی و مسئولیت پذیری مشهود بوده است‌. امروزه روز، ایران حقیقتی در منطقه است و قابل اغماض هم نیست‌. ایران کشوری قابل پیش بینی نیست‌. پرونده هسته ای این کشور در سطح بین المللی هیاهوی بسیاری به راه انداخته است‌. دلیل این هیاهو هم نقش ژئوپولتیکی است که تهران در منطقه دارد‌. حضور ترکیه در معادلات خاورمیانه برای ایران مایه دلگرمی‌ است‌. ایران به مدد ترک‌ها از حس انزوایی که غرب به دنبال گرفتار کردن تهران به آن بود رهایی یافته است‌. شاید تلاش‌های ترکیه در بحث پرونده هسته‌ای ایران و امضا توافقنامه تبادل سوخت میان دو کشور چندان به کار نیامد و عملا در پیشبرد برنامه ایران نقشی نداشت اما نمی‌توان نقش ترکیه در مهار بحران جدی‌تر میان تهران و غرب را نادیده گرفت.

الحریت در ادامه می‌نویسد: بر هیچ‌کس پوشیده نیست که ترک‌ها با دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای بسیار مخالف هستند. اما نباید با ابهام به این مساله نگاه کرد. ترک‌ها سرسختانه تاکید دارند که ایران هسته‌ای می‌تواند تمام معادلات در خاورمیانه را بر هم زده و البته منجر به تحریک اعراب سنی هم شود‌. ایران هسته ای می‌تواند پایانی باشد بر خلع سلاح هسته‌ای منطقه و دور نگاه داشتن خاورمیانه از تسلیحات کشتار جمعی. با این همه ترک‌ها همواره تاکید کرده اند که دلیلی برای اثبات اینکه ایران به دنبال تسلیحات هسته ای است وجود ندارد‌. این روزنامه ترک در این خصوص می‌نویسد: ایران در مقام انتخاب قرار دارد؛ تبدیل شدن به کره شمالی دیگر یا ژاپن.

ترکیه و خاورمیانه ای جدید

ترکیه به سمتی می‌رود که بتواند در میانه مسیر منافع امنیتی و اقتصادی خود را هم تامین کند. استانبول خواهان عادی سازی روابط با تمامی‌ کشورهای منطقه است‌. احمد داوداغلو وزیر امور خارجه ترکیه در تازه‌ترین موضع‌گیری‌های خود تاکید کرده است که کشورهای حاضر در منطقه باید به آینده ای مشترک بیندیشند. برای کشورهایی مانند لبنان و عراق که تحت تاثیر قدرت‌های خارجی قرار دارند، ثبات به همکاری‌های بیشتر منطقه‌ای و کاهش تنش با همسایگان بستگی دارد‌. سوریه در کنار هم قرار گرفتن ترکیه، ایران و جهان عرب منافع بسیاری را می‌بیند. باید بپذیریم که اسرائیل در منطقه وجود دارد و خاورمیانه برای مهار آن باید متحدتر از پیش باشد‌. ترکیه رابطه حسنه ای با اسرائیل دارد و می‌تواند از همین رابطه برای کاهش تنش میان تل‌آویو و تهران استفاده کند. ترکیه در روزهای رابطه حسنه با تل‌آویو می‌توانست این رژیم را مقابل کشورهای اسلامی‌ نظیر ایران قرار ندهد‌.

ایران و ترکیه با قدمتی چندین ساله در رابطه

استانبول و تهران دو همسایه ای هستند که سابقه دوستی آنها به چندین دهه پیش باز می‌گردد. اختلاف میان دو کشور در طول این مسیر تاریخی چیزی نیست که قابل کتمان باشد اما در برآیندی کلی می‌توانیم تاکید کنیم که این دو همسایه بیشتر روزهای خوش را کنار هم تجربه کرده اند تا تنش را. از 1963 مرز مشترک میان ایران و ترکیه اندک تفاوتی نکرده است‌. در رابطه میان ترکیه و روسیه که ریز بشویم می‌بینیم که نوعی از منافع مشترک در این رابطه حرف نخست را می‌زند، ایران و ترکیه هم می‌توانند اینچنین رویکردی را در رابطه مشترک خود عملی کنند. ترکیه با اعراب رابطه حسنه ای دارد و می‌تواند از این رابطه برای آشتی دادن جدی اعراب با ایرانی‌ها کمال استفاده را کند.

ترک‌ها می‌توانند نقش خود را در خاورمیانه تقویت کنند اما بی‌شک نمی‌توانند رویای بازگشت عثمانی‌ها را در سر بپرورانند. کشورهایی که در خاورمیانه نفش می‌کشند و یا آنها که در جهان عرب حرفی برای گفتن دارند به هیچ وجه تمایلی به بازگشت امپراطوری عثمانی ندارند. ترک‌ها امپراطوری عثمانی را افتخاری برای خود می‌دانند و این در حالیست که در جهان عرب از این دوره با عنوان روزگار سیاه نام برده می‌شود‌.