علل ظهور و قدرت‌گيرى حزب عدالت و توسعه ترکيه
ديپلماسى ايرانى: ميرمحمود موسوى سخنان خود را با اين پرسش شروع کرد که "وقتى از ترکيه جديد صحبت مى کنيم، مرادمان از نو و جديد چيست و تغييرات ظاهرى ترکيه از چه عمقى برخوردار است؟" وى در اين باره گفت: يکى از اصلى ترين موضوعات اين است که آنچه درترکيه مى گذرد اگرچه جريانى جديد به حساب مى آيد اما نمى توان قسم خورد که اين جريان به همين نحو باقى خواهد ماند.
وى در تشريح شاخص هاى تحولات ترکيه گفت: ما تا يک ماه پيش ترکيه اى داشتيم که در فضايى ديگر تنفس مى کرد و در يک ماه اخير در فضايى متفاوت. همين طور که ما ايرانى ها نيز وضعيت داخلى مان متاثر از وضعيت اطراف در خاورميانه و شرق آسيا و کشورهاى آفريقايى و... است.
مديرکل پيشين آسياى غربى وزارت خارجه اضافه کرد: وقتى به عرصه سياسى ترکيه نگاه مى کنيم، چه گرايش هايى را مى توانيم مشاهده کنيم که زنده و فعال باشند؟ نبايد لباس دوخته شده اى را بر تن اين گرايش ها کنيم. چنانکه وقتى در ايران از ليبراليسم حرف مى زنيم نبايد همان تعبير نهضت آزادى را مدنظر قرار دهيم. بنابراين زمانى که از حزب اسلام گرا در ترکيه سخن مى رانيم بايد ببينيم از چه الگويى حرف مى زنيم؟
وى در ادامه به ويژگى هاى جريان ملى گرايى در ترکيه اشاره کرد و افزود: در ترکيه با يک جريان قوى ملى گرايى مواجهيم که متکى بر سوابق تاريخى است و در زمان آتاتورک موج عظيمى با خود آورد که مى خواست چشمش را بر گذشته ببندد. اما مى بينيم که آن گذشته هيچ وقت فراموش نشد.
موسوى ادامه داد: جريان دوم در ترکيه جريانى غربگراست که مختصات خودش را دارد و آن را هم نمى توان با غربگرايى در ايران شبيه دانست. غربگرايى در ترکيه متفاوت از موج غربى سازى در ايران زمان پهلوى بود و شدت عمل بيشترى داشت. اسلام ستيزى دوره آتاتورک بسيار بيش از ايران بود و در تغيير خط و... خودش را نشان داد. اين جريان غربگرا همچنان براى رسيدن به ارزش هاى مختص خود تلاش مى کند.
وى جريان سوم را پان ترکيسم ناميد و در اين باره گفت: پان ترکيسم توجه به زبان و قوميت و سابقه ترکى را مدنظر دارد و معتقد است تمام ترک هاى دنيا از يک ريشه اند و بايد متحد شوند. اين جريان شايد در نگاهى بلندپروازانه به دنبال يک امپراتورى باشد. اين نحله فکرى که خاستگاهش را پان ترکيسم قرار مى دهد، داراى ادبيات و رسانه ها و نهادهاى اجتماعى خاص خودش است.
گرايش چهارمى که ميرمحمود موسوى از آن صحبت کرد، اسلام گرايى است. او در اين باره گفت: گرايش اسلام گرايى در داخل خود زيرمجموعه هاى متنوعى دارد. اين جريان بعد از هجمه عظيم آتاتورک، فشارها و محدوديت هاى سختى را متحمل شد و نهادهايش به شدت تضعيف گشت ولى به حيات خود ادامه داد و در دهه 50 و سپس دهه هاى 70 و 90 سير نزولى و صعودى را از سر گذراند و سرانجام در انتهاى قرن 20 خود را به عنوان جريانى جديد معرفى کرد. اين جريان کاملا نهادينه شده و در خارج از ترکيه نيز به حيات خود ادامه مى دهد؛ مثل آلمان.
موسوى تاکيد کرد: تصور نمى کنم جز عده اى متوهم ، بتوان کسى را پيدا کرد که آرزوى زنده شدن امپراتورى عثمانى را داشته باشد. ما در ايران هم کسانى را داريم که خواب امپراتورى کهن ايران را مى بينند. البته اين مساله نافى ميل به توسعه و گسترش مرزها نزد ترک ها نيست اما واقعيت جهان امروز اجازه ظهور چنين قدرت هايى را نمى دهد. برخى از اين گرايشات زاييده احساسات تحقير شده اى است که در ايران نيز نظيرش يافت مى شود.
سفير پيشين ايران در پاکستان و هند به اوج گيرى حزب عدالت و توسعه در جامعه ترکيه اشاره کرد و افزود: در وهله اول بايد ببينيم اين حزب چگونه وارد صحنه شد؟ ما در دهه هاى 70 و 90 حزبى به اين نام نداريم. احزاب مختلفى با اسامى گوناگون درست مى شود و منحل مى شود و با امواج سهمگين ضد اسلامى روبرو مى شود. اما آقاى اردوغان در سمت شهردار استانبول بسيار موفق بود و اين عملکرد مطلوب در اوج گيرى او تاثير فراوانى داشت. دومين علت موفقيت اردوغان، پاک بودن اوست. مجموعه وى به عنوان مجموعه اى پاک و سالم وارد صحنه شد و دست به عمل زد و به هيچ ترتيب نتوانستند او را زير سوال ببرند. سومين نکته اى که باعث ظهور حزب عدالت و توسعه شد، ضعف ساير جريان ها و افرادى مثل اجويت و دميرل بود که امتحانشان را پس داده بودند و در عرصه هاى اجتماعى و اقتصادى موفق نبودند. در آن دوران، سوءمديريت ها و فساد ادارى و دخالت هاى ارتش، لطمه هاى شديدى به جامعه وارد کرد و تورم را افزايش داد؛ سفره هاى مردم کوچک شد و وضع اقتصادى به شدت رو به وخامت گذاشت.
ميرمحمد موسوى به دوران بعد از روى کار آمدن حزب عدالت و توسعه پرداخت و گفت: وقتى اين حزب به قدرت رسيد، اعلام کرد به سکولاريسم ترکيه مقيد است و نبايد از اين بابت واهمه اى به دل راه داد. اين حزب ارتش را هم بلافاصله تحديد نکرد ولى به تدريج محدوديت و کاستن از دخالت آن را آغاز کرد و راه خودش را پيش گرفت. اين دولت موفق شده است از نوامبر 2002 تاکنون رشد قابل ملاحظه اى عايد ترکيه کند و تورم دو رقمى را به هفت درصد (آخرين رقم اعلام شده) برساند. درآمدها و صادرات به شدت بالا رفته و اشتغال و ساير شاخص ها رو به رشد بوده است. ترکيه در قياس با گذشته خود و نيز با درنظر گرفتن آمارهاى اروپايى، موفق ترين کشور اروپايى بوده است.
وى در پايان تصريح کرد: در حوزه هاى اجتماعى و فرهنگى و دينى، بايد بگوييم که با وجود غلبه جمعيتى مسلمان ها، آزادى ها در ترکيه برقرار است. مجموع سياست هاى حزب عدالت و توسعه به آنجا رسيده است که فقط طى دوماه گذشته توانسته محبوبيت خود را از 41 به 49.6 درصد برساند. اين رقم البته متعلق به امروز است و بايد ديد تا خردادماه که زمان برگزارى انتخابات است چه روندى طى مى شود.
نظر شما :