چه کسى وستروله را به تهران آورد؟

ديپلماسى ايرانى: در شبى که برلين شاهد درو کردن جوايز جشنواره سينمايى برلين توسط يک فيلمساز ايرانى بود و به يک فيلمساز غايب ايرانى نيز اداى احترام مى کرد، وزير خارجه آلمان در سفرى غيرمنتظره به تهران آمد و دو تبعه آلمانى را که چهار ماه بازداشت بودند با خود برد.

سفر گيدو وستروله آنقدر غيرمنتظره و باعجله صورت گرفت که رئيس جمهور را از بازديد روستاييان در کيش به تهران کشاند. گيدو دو ملاقات مهم با او و وزير خارجه کشورمان انجام داد و دو شهروند آلمانى آزاد شده از زندان را همراه خود به آلمان برد.

ناگهانى بودن اين سفر آن اندازه مشهود بود که محمود احمدى نژاد در ملاقات با وستروله ادامه همان سخنانى را بر زبان آورد که در کيش ايراد کرده بود. البته همايشى که احمدى نژاد در آن سخنرانى داشت بى ارتباط با تعاملات جهانى نبود و همين مساله به گفتگوهاى او با وستروله سروشکلى شايسته داد. نظم حاکم بر جهان، چشم انداز آينده، بهبود شرايط جهانى، لزوم نقش آفرينى ايران در نظم جديد جهان، توانايى ايران و آلمان در همکارى مشترک براى اصلاح جهان و مطالبى از اين دست، از جنس سخنانى بود که او در همايش "نقش فناورى هاى نوين" در کيش هم ايراد کرده بود.

سفر وستروله به ايران را بى ترديد بايد شاهکار على اکبر صالحى وزير خارجه جديد دولت دانست. او دو روز پيش نيز توانست مشاجرات پديد آمده ميان دستگاه هاى ديپلماسى ايران و اسپانيا را به خاطر بازداشت چند ساعته کنسول اسپاينا در روز 25 بهمن حل و فصل کند و نسبت به بى اطلاعى ارگان هاى امنيتى از جايگاه آن مقام ديپلماتيک توضيحاتى به طرف اروپايى ارائه کند. صالحى در ماجراى بازگشت سفير سنگال و سفر عبدالله گل به تهران هم نقش فعالى داشت و شايد اگر زودتر وارد عرصه رسمى ديپلماسى شده بود، از قطع رابطه ديپلماتيک ايران و هلند نيز جلوگيرى مى کرد.

معلوم نيست دولت در اعلام رای دادگاه انقلاب براى دو تبعه آلمانی چقدر موثر بوده است اما بى شک اراده معطوف به کاستن از پيامدهاى سياسى اين قضايا که طى دو سال گذشته بيش از قبل بر مناسبات تهران با اروپا و امريکا اثرگذار بوده، در تبديل 20 ماه حبس متهمان آلمانى به جزاى نقدى 50 ميليون تومانى بى تاثير نبوده است.  

دو تبعه آلمانی که متهم بودند به بهانه گفتگو با خانواده یکی از محکومان به اعدام (سکینه آشتیانی) وارد کشور شده و قصد اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملى ایران را داشته اند، از زير بار اتهام جستند و مستحق تخفيف در مجازات و برخورداری از رأفت اسلامی شناخته شدند. اين خبر در شرايطى که وستروله براى انجام ماموريت هاى اروپايى اش به شمال آفريقا و مصر رفته بود، بلافاصله منتشر شد تا او سوار بر هواپيماى اختصاصى اش راهى تهران شود و در مطبوعات آلمان فرشته نجات دو خبرنگار آلمانى لقب بگيرد.

مقدمات سفر وستروله را به تهران کسى جز صالحى فراهم نکرد. به نظر مى رسد در حالى که دولت ايران طى دو سال گذشته ظرفيت هاى بسيارى را در امور ديپلماتيک از دست داده و حتى از رهگذر بازداشتى هاى خارجى نيز موفق به اخذ امتياز و نزديکى هايى اين چنين نشده است، على اکبر صالحى سعى دارد از تمام ظرفيت هاى موجود براى بهبود و ساماندهى اوضاع ديپلماسى کشورمان بهره بگيرد. هرچند هنوز اين واقعيت وجود دارد که ظرفيت هاى وزارت خارجه در دولت محمود احمدى نژاد، حداقلى و محدود تعريف شده است.

با اين حال نشست خبرى مشترک دو وزير خارجه و ديدار وستروله با رئيس دولت، اين اميد را زنده مى کند که شخصيت فردى صالحى بتواند فراتر از ساختارهاى موجود و چارچوب هاى تنگ تعريف شده، روزنه هايى را در ديوار بلند و قطور ميان ايران و غرب ايجاد کند.  

صالحى بيش از هر چيز قصد دارد از اين ميهمانى سرزده و يک شبه استفاده کند تا زمينه ديد و بازديدهاى بعدى را فراهم کند. وستروله نيز اذعان کرده است که در اين سفر مسائل کلان مورد بحث قرار نگرفته و او با نقشى اروپايى به تهران نيامده است. وستروله تاکيد کرده که در اين سفر صرفا نماينده آلمان بوده و ملاقات هايى که داشته در چارچوب روابط دوجانبه انجام شده است. از سوى ديگر وزیر خارجه ایران نسبت به همکاری های دو جانبه با برلين ابراز امیدواری کرده و گفته است: در آینده ملاقات های بیشتری با وزیر خارجه آلمان خواهیم داشت.

وستروله تعبير جالبى براى اين سفر يک شبه بکار برده است: "امروز روز بحث های بزرگ نبود بلکه فرصتی بود تا شخصا یکدیگر را بهتر بشناسیم." بنابراين بيراه نيست اگر بگوييم دستاوردهاى مادى و معنوى اين سفر به آينده بستگى دارد و بخش عمده اين دستاوردها مرهون ذکاوت آقاى صالحى است.

البته از گذشت دستگاه قضا نيز در تبديل حکم سنگين حبس به جزاى نقدى 50 ميليونى و شکل گيرى يک ديپلماسى غيرمنتظره و نويدبخش براى دولت، نبايد به راحتى گذشت. پيشتر نيز ميانه ايران با فرانسه و امريکا و هلند و کانادا بواسطه دستگيرى هاى مشابه اتباع خارجى برهم خورده و مناسبات دوجانبه و چندجانبه را دستخوش چالش کرده بود. اما اين بار قوه قضائيه و قوه مجريه با درک شرايط سياسى ايران، زمينه اى ساختند تا پاى وزير خارجه يکى از مهم ترين کشورهاى اروپايى و از طرف هاى گفتگو در مذاکرات هسته اى ايران و غرب به تهران باز شود.

اگرچه هواپيماى گيدو وستروله بيش از هر چيز با انگيزه بردن دو تبعه آلمانى به کشورش، تغيير مسير داد و به تهران آمد اما نکته جالب توجه بهره بردارى مناسب دولت از اين حضور و ترتيب دادن دو ملاقات با وزير خارجه و رئيس جمهور بود که مى تواند گوشه اى از يخ ها را آب کند و به قول صالحى ديدارهاى بعدى را سهل تر سازد؛ تا جايى که ديگر نيازى به انگيزه اى فرعى براى ملاقات هايى از اين دست نباشد.