پايگاه دائمى در افغانستان يا محلى براى مناقشه

ديپلماسى ايرانى: هفته پيش عبدالرحیم وردک وزیر دفاع افغانستان از ایجاد پایگاه‌های دائمی امریکا در کشورشان استقبال کرد و گفت این اقدام می‌تواند در درازمدت به ثبات در کشور منجر شود. وى همچنين بر اين باور است که تاسيس چنين پايگاهى می‌تواند تضمینی برای امنیت منطقه نيز باشد.

اخیرا حامد کرزی رئیس‌جمهوری افغانستان تائید کرد که گفتگوها در مورد ايجاد این پایگاه در افغانستان، میان مقام‌های افغان و امریکایی جریان دارد و هنوز توافقى کلى در اين باره صورت نگرفته است. از سوى ديگر وزير دفاع اعلام کرده که هرگونه تصمیم‌گیری در مورد ایجاد پایگاه‌ خارجى باید با توافق نهادهای قانونی و مردم کشور صورت گیرد.

اکنون اين پرسش وجود دارد که‌ آيا ايجاد پايگاه امريکايى می‌تواند امنیت افغانستان را در درازمدت تضمین کند؟ شايد پاسخ به اين پرسش خيلى دشوار نباشد. اما اگر پرسيده شود که پايگاه مذکور قادر به تامين امنيت منطقه نيز هست يا خير، جواب تا اندازه زيادى نزديک به "خير" است. به قول روس ها حتى حرف زدن در اين باره محل مناقشه و برهم زننده روند صلح مى تواند باشد.

امریکا قصد دارد تا سال 2014 به ماموریت نظامی خود در افغانستان پایان دهد اما همواره اين نکته مطرح بوده که همکاری‌ها میان دو کشور در بلندمدت ادامه داشته باشد و اين پايگاه، تضمين لازم را هم به امريکايى ها و هم افغانى ها مى دهد. اين ضمانت يعنى تضمين نگرانى دائمى براى کشورهايى نظير ايران و روسيه. ايران از همان آغاز لشکرکشى غرب به خاورميانه و افغانستان مخالفت خود را با دخالت هاى فرامنطقه اى بروز داده و همه تلاشش را براى خروج يا نااميدى نيروهاى خارجى به کار گرفته است اما اين بار روسيه نيز در جايگاه قدرت بالانشين منطقه، نگرانى خود را اعلام کرده و از اين موضوع به عنوان تهديدى براى صلح ياد کرده است.

آنچه در جريان کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام شد و حامد کرزى نيز بر آن تاکيد کرد، اين بود که پروسه انتقال مسئوليت هاى امنيتى در اين کشور از بهار آينده آغاز مى شود و به اين ترتيب تمام مسئوليت ها تا سال 2014 از نيروهاى بى المللى ستانده مى شود. اما حامد کرزى اعلام کرد در ملاقات‌هایی که با برخی از مقام‌های غربی در حاشیه نشست مونیخ داشته، موضوع امضای یک قرارداد استراتژیک با ایالات متحده نیز مطرح شده است. کرزى گفت: قرارداد استراتژیک افغانستان با امریکا براساس منافع ملی کشور به امضا خواهد رسید و در آن مساله ایجاد پایگاه‌های دائمی نظامی امریکا در افغانستان هم مطرح است.

با عمومى شدن موضوع پایگاه یا پایگاه‌های دائمی امریکا در خاک افغانستان، دو تحلیل مبنی بر رد مطلق یا تایید مطلق آن در رسانه‌ها مطرح شده است. در این میان کمتر دیده شده که این موضوع با درنظر گرفتن جوانبى ‌که در معاهده مربوطه قابل طرح‌ است، بررسى شود.

مخالفان بر این باورند که ایجاد چنین پایگاهى با حساسیت‌های منطقه‌ای و گرایش‌های دینی مردم ناسازگار است. حساسيت هاى منطقه اى بيشتر با درنظر داشتن واکنش هاى ايران و روسيه و ناسازگارى با گرايش هاى دينى ناظر بر عکس العمل هاى داخلى ناشى از زيست دائمى غربى ها در افغانستان است. البته نبايد فراموش کرد که در برخی کشورهای مهم اسلامی نظير عربستان، بحرين و امارات هم چنین پایگاهی وجود دارد و با مخالفت این کشورها مواجه نشده و حساسيت هاى مذهبى و اجتماعى را برنيانگيخته است. اما حساسیت‌های منطقه‌ای از جنس ديگرى است. افغانستان داراى نظام سياسى نوپا و جوانى است که هنوز روى پاى خود مستقر نشده و همسايگان منتظرند تا با چهره بالغ و مستقل آن مواجه شوند.

بدون شک سکونت دائمى يا بلندمدت امريکايى ها در افغانستان، تنها از بعد داخلى اهميت ندارد و نمى توان آن را موضوعى صرفا محلى و مرتبط با منافع ملى افغانستان دانست. ضمنا مقام هاى افغانستان بدون لحاظ کردن مصالح منطقه و تفاوت استراتژيک کشورها نمى توانند زمينه سازى براى حضور دائمى خارجى ها را مايه ثبات و امنيت منطقه بدانند.

روى همين اصل روسيه ديروز ضمن اعلام مخالفت با احداث پايگاه امريکايى در افغانستان، از ايالات متحده خواست اين فکر را از سرش بيرون کند و حتى حرفش را هم بر زبان نياورد. وزارت خارجه روسیه اعلام کرد حتی بحث کردن در این مورد تلاش های صلح را متضرر و کشورهای همسایه افغانستان را خشمگین خواهد کرد.

روسيه اين سوال را پرسيده است که در صورت از بین رفتن تروریسم در افغانستان، امریکا چه نيازى به پایگاه نظامی در این کشور دارد؟ هنوز پاسخى به اين پرسش داده نشده است. به نظر مى رسد مناقشاتى تازه در راه باشد. بايد ديد اگر امريکا و افغانستان همچنان طالب ادامه گفتگو بر سر اين موضوع باشند، عکس العمل بعدى روس ها و ساير کشورهاى منطقه چه خواهد بود.