آيا ايران در حال بررسى پيشنهاد تبادل سوخت است؟

ديپلماسى ايرانى: ماه گذشته ايران و گروه 5+1 بعد از نشست ژنو، اين بار در استانبول دور هم جمع شدند تا سعيد جليلى و کاترين اشتون، نمايندگان دو طرف درباره موضوعات و علايق مشترک، از جمله مسئله هسته‌اى ايران گفت‌وگو کنند. گرچه در پايان اين نشست رسانه‌ها از شکست مذاکرات سخن گفتند، اما به نظر مى‌رسد با توجه به مباحثى که در اين نشست مطرح شده و تاکنون پيگيرى مى‌شود، سخن گفتن از شکست کامل درباره نتيجه مذاکرات چندان درست نباشد.

اما مسئله‌اى که در نشست استانبول مطرح شده و باعث اظهارنظر‌هاى رسانه‌اى مقامات دو طرف درباره ادامه مذاکرات و بررسى پيشنهادات شده، چيست و نگرش ايران و گروه 1+5 نسبت به آن چگونه است؟

بعد از نشست استانبول زمزمه‌هايى از پيشنهادات جديد اتحاديه اروپا براى تبادل سوخت به ايران به گوش مى‌رسيد که با گذشت زمان تبديل به صداهايى شد که اکنون همگان مى‌توانند به روشنى آن را بشنوند. سخنان اخير کاترين اشتون در مصاحبه با خبرنگار واحد مرکزى خبر و هم‌چنين واکنش رامين مهمانپرست به اين سخنان مى‌تواند نمودى از اين صدا باشد.

کاترين اشتون بعد از جلسه صبح سه شنبه شوراى امنيت سازمان ملل در پاسخ به خبرنگار واحد مرکزى خبر گفت: در گفت و گويى که با دکتر جلیلی در استانبول داشتیم، چند پیشنهاد مطرح کردیم که توسط گروه 1+5 با آن موافقت شده بود، دو راه حل داشتیم. نخست راهکار بازنگری به پیشنهاد ارائه شده درباره راکتور تحقیقاتی تهران بود و اقدام دوم، ارائه چند پیشنهاد به ایران بود که به اعتقاد ما می‌تواند به شفاف سازی و اعتمادسازی کمک کند. پیشنهاد ما هنوز روی میز است و من واقعا امیدوارم ایران پیشنهاد را جدی بگیرد و به میز مذاکره بازگردد.

رامين مهمان پرست، سخنگوى وزارت امور خارجه ايران در واکنش به اين سخنان در جلسه هفتگى با خبرنگاران گفت: چارچوب مواضع ما در مورد تبادل سوخت کاملا روشن است هر زمان آمادگى در طرف مقابل براى تبادل سوخت به وجود بيايد براساس بيانيه تهران مى‌توانيم مذاکرات خود را دنبال کنيم ما همواره اين آمادگى را داريم. معتقدم اين که مرتب مى‌گويند اين موضوع روى ميز است يا زير ميز قرار دارد هيچ کدام تاثير جدى‌اى ندارد اگر آمادگى براى تبادل سوخت دارند ما هم آماده‌ايم.

چندى پيش هم الکساندر لوکاشويچ، معاون وزير امور خارجه روسيه به رويترز گفته بود که روسيه منتظر پاسخ ايران به پيشنهاد اصلاح شده‌اى است که در استانبول ارائه شده است، اين پيشنهاد مى‌تواند فضايى از اعتماد ايجاد کند که براى گفت و گو‌هاى سازنده بيشتر مورد نياز است.

گرچه بعد از نشست استانبول کاترين اشتون با نااميدى به نيويورک تايمز گفت که سعيد جليلى هيچ قولى نداد که حتى پيشنهاد‌ها را در تهران مطح کند و نتيجه را به ما گزارش دهد، اما به نظر مى‌رسد با مرور زمان و با توجه به سخنان مقامات ايرانى، پيشنهاد جديد در حال بررسى است.

اما پيشنهادى که درباره مبادله سوخت براى رآکتور اتمى‌ تهران در ترکيه به ايران ارائه شده چيست؟ خبرگزارى رويترز به نقل از ديپلمات‌هاى حاضر در نشست استانبول اين پيشنهاد را چنين توضيح داده است: از ايران خواسته شده تا دو هزار و هشتصد کيلوگرم از اورانيوم کمتر غنى شده و چهل کيلوگرم اورانيوم بيشتر غنى شده خود را به روسيه منتقل کند و در ازاى آن سوخت مورد نياز رآکتور اتمى‌ تهران را دريافت کند و مابقى آن در روسيه تبديل به سوخت مورد نياز نيروگاه بوشهر شود. مجله نيشن هم با تکرار خبر رويترز اين را اضافه مى‌کند که بنابراين پيشنهاد، ايران مى‌تواند به غنى سازى اورانيوم در سطح 3.5 درصد ادامه دهد و در عين حال غرب مطمئن خواهد بود که ايران هيچ گاه آن مقدار اورانيوم که براى ساخت بمب اتمى‌ نياز است در اختيار ندارد.

پيشنهاد ارائه شده از طرف غرب در نشست استانبول، خواه آن چه رويترز و نيشن نوشته شده باشد، خواه چيز ديگرى، تاکنون با پاسخ روشنى از سوى مقامات ايرانى مواجه نشده است.

محمود احمدى نژاد به عنوان بالاترين مقام اجرايى کشور گرچه درباره مذاکرات استانبول صحبت کرد اما از اظهارنظر صريح و روشن درباره آن خوددارى کرد. او بعد از نشست استانبول در سفر به رشت در جمع مردم درباره مذاکرات استانبول گفت: ما از همکاری و تعامل استقبال می‌کنیم. ما بخاطر سوابق و روحیات طرف مذاکره کننده هیچگاه انتظار نداشتیم که طی 2-3 جلسه مسایل حل شود. اگر طرف مقابل مصمم باشد؛ متعهد به عدالت، قانون و احترام باشد، امید می رود که طی جلسات آینده نتایج مناسبی حاصل شود. طرفین در این مذاکرات با دیدگاه‌های همدیگر آشنا شدند و شرایط آماده شده که اگر طرف مقابل به عدالت و احترام پایبند باشد در جلسات آینده توافقات خوبی انجام شود. روزنامه آسیا تایمز در این خصوص نوشت احمدی نژاد خیلی فوری پیشنهاد غرب را برای مبادله سوخت با ایران رد نکرد که می‌توان این احتمال را نیز داد که در هر گونه نشستی که در آینده برگزار شود این توافق حاصل شود.

على اکبر صالحى، وزير امور خارجه ايران نيز تصميم گيرى درباره پيشنهادات جديد گروه 1+5 در حاشيه نشست استانبول را به شوراى عالى امنيت ملى ارجاع داد و گفت: فعلا نظر رسمی جمهوری اسلامی ایران آمادگی برای انجام تبادل سوخت در چارچوب بیانیه تهران است. نکته قابل توجه در سخنان صالحی تاکید وی بر کلمه "فعلا" است که این نکته را به ذهن متبادر می کند که از دید ایران مذاکره برای تبادل سوخت جای کار بیشتری دارد.

با توجه به نکات بالا به نظر مى‌رسد غرب موجى از فشار بر ايران را براى پاسخ گويى به پيشنهادات مطرح شده در نشست استانبول ايجاد کرده است و در کنار آن زمزمه‌هايى از وضع تحريم‌هاى بيشتر نیز به گوش مى‌رسد.

درباره محتواى پيشنهادات مطرح شده در نشست استانبول اطلاعات دقیقی در دست نیست که از طرف مقامات داخلى تاييد شده باشد. تنها گمانه زنى‌هايى، آن هم از آن سوى مرزها به گوش مى‌رسد. از مسئولان مذاکره کننده انتظار می‌رود تا در صورت وجود چنين پيشنهادى، آن را به دقت و با توجه به منافع ملى کشورمان بررسى کنند و در چارچوب مواضع هسته‌ای کشورمان به طور جدی با طرف مقابل وارد مذاکره شوند.