همه در انتظار نشست استانبول

ديپلماسى ايرانى: دور دوم از مذاکرات جديد هسته اى ميان نمايندگان ايران و گروه 1+5 روزهاى 20 و 21 ژانويه برگزار خواهد شد. حرکات و اقدامات طرفين مذاکره در زمان باقى مانده مى تواند نقش مهمى را در جهت زمينه سازى اين مذاکرات و هم چنين چگونگى پيش رفتن مذاکرات بازى کند.

ايران به نوبه خود براى ايجاد زمينه مناسب براى مذاکرات استانبول دست به ابتکاراتى زده است. شايد مهم ترين اين ابتکارات دعوت از نمايندگان کشورهاى مختلف براى بازديد از تاسيسات هسته اى ايران و حصول اطمينان از صلح آميز بودن فعاليت هاى هسته اى ايران باشد. البته اين دعوت با پاسخ منفى اتحاديه اروپا مواجه شد. کاترين اشتون، مسئول سياست خارجى اتحاديه اروپا که مسئوليت نمايندگى گروه 1+5 را هم در مذاکرات هسته اى با ايران به عهده دارد، در واکنش به اين ابتکار گفت اين اقدام مثبتى است اما نظارت و بازرسى از تاسيسات هسته وظيفه بازرسان آژانس بين المللى انرژى هسته اى است.

اقدام ديگر ايران براى تاثيرگذارى در مذاکرات استانبول اعلام خبر دستيابى به تکنولوژى توليد ميله ها و صفحات سوخت در اصفهان توسط على اکبر صالحى، سرپرست وزارت امور خارجه ايران بود. صالحى که پيش از با احمد داوود اوغلو وزير امور خارجه ترکيه درباره نشست استانبول تلفنى صحبت کرده بود، در اين رابطه گفت: ما برای صفحه سوخت کارخانه پیشرفته‌ای را در سایت اصفهان ایجاد کردیم. تحول عظیمی در عرصه تولید میله‌ها و صفحات سوخت ایجاد شد و ما با تکمیل این کارخانه در اصفهان جزو معدود کشورهایی هستیم که هم میله سوخت و هم صفحه سوخت را تولید می‌کنیم. در واقع رفتار غرب باعث شد به اینجا برسیم. اعلام اين خبر مى تواند نکته مثبتى براى ايران که همواره در صدد خودکفايى و بومى سازى تکنولوژى هسته اى بوده است، به حساب آيد.

على اصغر سلطانيه، نماينده ايران در آژانس بين المللى انرژى اتمى هم در راستاى زمينه سازى براى مذاکرات آتى به روسيه سفر و درباره برنامه هسته اى ايران با مقامات روس گفت و گو خواهد کرد. چندى پيش سفراى کشورهاى عربى حاشيه خليج فارس در روسيه با سرگى ريابکوف ديدار کرده و مراتب نگرانى خود را از برنامه هسته اى ايران و تمايل کشورهاى متبوعشان را براى مشارکت در مذاکرات آتى به اطلاع اين مذاکره کننده ارشد روس رسانده بودند.

در طرف مقابل، امريکا به عنوان تاثيرگذارترين کشور عضو گروه 1+5 بيشترين تحرکات را براى زمينه سازى براى مذاکرات هسته اى داشته است و بنابر همان سياست قديمى تحريم و مذاکره عمل مى کند.

هدف سفر هيلارى کلينتون به کشورهاى حاشيه خليج فارس که در فاصله کمى از سفر قبلى او صورت گرفت بحث و تبادل نظر درباره مسئله هسته اى ايران اعلام شده بود. او در امارات با تاکيد بر تاثير منفى تحريم ها عليه ايران گفت که فشارها عليه ايران ادامه خواهد داشت. او در ادامه گفت: به نظر نمی‌رسد دانستن زمان دستیابی ایران به بمب اتم موجب آرامش ساکنین حوزه خلیج فارس و به ویژه کشورهایی باشد که ایران قول نابودی آن‌ها را داده است. کلينتون با اشاره به تأثیر حائز اهمیت تحریم‌ها بر ایران تأکید کرد که کشورهای حوزه خلیج فارس که روابط اقتصادی نزدیکی با ایران دارند، در اجرای تحریم‌ها علیه ایران به خوبی پاسخگو بودند.

کنگره امريکا نيز در نخستين روزهاى آغاز به کار خود با صدور بيانيه اى خواستار تدوين استراتژى نظامى ملى توسط پنتاگون براى مقابله با برنامه هسته اى ايران شد.

اما در کنار اين اقدامات سلبى، امروز خبرگزارى ها خبر سفر پيتر ماورر قائم مقام وزارت خارجه سوئيس به ايران و ديدار او با على اکبر صالحى و على باقرى را منتشر کردند. هرچند جزئيات بيشترى از اين ديدارها در دست نيست اما مى توان حدس زد که اين مقام بلندپايه سوئيسى که کشور متبوعش مسئوليت حفاظت منافع امريکا در ايران را به عهده دارد، براى رساندن پيام امريکايى ها به مقامات ايرانى به کشورمان سفر کرده است.

اما تحرکات براى زمينه سازى مذاکرات آتى به امريکا منحصر نمى شود. مسئله هسته اى ايران يکى از موضوعات مورد بحث در ديدار نيکلا سارکوزى و باراک اوباما بوده است. ديپلمات هاى فرانسوى موضع فرانسه را اين گونه بيان کرده اند: اکنون زمان مذاکره با ايران است،‌ نه اعمال تحريم هاى بيشتر عليه اين کشور. نشست ماه گذشته در ژنو به منزله از بين بردن پرده ها براى از سرگرفتن مذاکرات بود و تمامى طرف ها طى اين نشست بر مواضع خود تاکيد کردند. تحريم ها تا زمان دست يابى به توافق با تهران باقى خواهند ماند اما اعمال تحريم هاى جديد در شرايط فعلى مطرح نيست.

در اين ميان يوکيا آمانو، مديرکل آژانس بين المللى انرژى اتمى هم از ظرفيت خود براى زمينه سازى براى مذاکرات آتى ميان ايران و گروه 1+5 استفاده کرده و در مصاحبه با اشپيگل گفته است: با وجود همه سوال‌هايى که بى‌پاسخ هستند، من نمى‌توانم بگويم که ‌ايران به دنبال يک برنامه سلاح هسته‌اى است. ‌ايران بيش از 3 هزار و 103 کيلوگرم اورانيوم غنى‌شده با درصد پايين دارد و ميزان اورانيوم غنى‌شده با درصد بالاى ‌اين کشور نيز حدود 33 کيلوگرم است که هر دو تحت کنترل کامل هستند. اما او در عين حال خواستار شفافيت بيشتر ‌ايران در برنامه هسته‌اى خود شد.

گرچه به نظر مى رسد هم ايران و هم طرف غربى مذاکرات به دنبال حصول نتيجه در مذاکرات استانبول هستند،‌ اما اختلافاتى جدى وجود دارد که اگر دستيابى به توافق را غيرممکن نکند، حصول به نتيجه را سخت خواهد کرد. يکى از اين موارد را مى توان در اصرار مقامات امريکايى براى تشديد تحريم ها عليه ايران و تاکيد مقامات ايرانى براى لغو تحريم ها حين مذاکره دانست. مخالفت طرف غربى مذاکره در موضوع غنى سازى بى قيد و شرط اورانيوم در داخل خاک ايران و اصرار ايران براى انجام اين کار در داخل کشور ديگر موضوعى است که مى تواند آينده مذاکرات را به خطر اندازد.

اما عزم دو طرف براى مذاکره و جدى بودن آن ها براى انجام مذاکراتى معطوف به نتيجه مشخص، نقطه قوتى است که مى تواند على رغم مشکلات موجود نويد ادامه مذاکره را تا حصول به نتيجه مشخص بدهد.