ترک‌ها مترجم مذاکرات ایران و غرب

ديپلماسى ايرانى: شاید مهمترین دستاورد مذکرات هفته گذشته ایران با نمایندگان 1+5 این باشد که دو طرف توافق کردند که دور بعدی مذکرات در تهران برگزار شود. به نظر می رسد ایران از این موضوع خرسند است و آن را به عنوان یک پیروزی برای خود تلقی می کند. ایران در موضوع هسته ای، ترکیه را کشوری همراه خود می داند و هرچند ترکیه اعلام کرده که در مذکرات پیش روی ایران با نمایندگاه کشورهای 1+5 تنها میزبان مذکرات است و در مذکرات شرکت نمی کند با این حال انتخاب این کشور از سوی ایران نشان دهنده اعتماد ایران به ترکیه است.

ایران و ترکیه میراث‌داران دو تمدن بزرگ در منطقه هستند و همواره از کشورهای اصلی و تاثیرگذار منطقه بوده اند. وقتی به روابط ایران و ترکیه نگاه کنیم درمی یابیم که دو کشور در چند صد سال اخیر نزاع جدی نداشته اند و بر عکس اشتراکات زیاد روابط دوستانه دوجانبه ای را رقم زده است.

ایران دارای انرژی است و ترکیه در روند رشد صنعتی خود به شدت محتاج انرژی ایران بوده است. از سوی دیگر ایران برای انتقال انرژی خود به اروپا نیازمند ترکیه است. ترکیه در راهبردهای بلند مدت خودش به عنوان یک کشور ترانزیت انرژی رفتار می‌کند. این نیاز عامل و بستر ساز یک رابطه خوب بوده است. با این حال تا زمانی که غرب گرایان لائیک در ترکیه بر سر کار بودند روابط ایران و ترکیه از حد برطرف کردن این نیاز دو جانبه فراتر نرفت. در سه دهه گذشته، حکومت اسلامی ایران با مواضعی ضد غربی همواره زمینه نگرانی ژنرال‌های غیر مذهبی حاکم بر ترکیه را فراهم می کرد و از سوی دیگر، همکاری ترکیه با غرب و عضویتش در ناتو سرمنشاء نارضایتی در میان مقامات جمهوری اسلامی بود. با وجود این نگرانی ها روابط ایران و ترکیه هیچ گاه همانند روابط ایران و عراق یا ایران و عربستان به عنوان دیگر کشورهای رقیب ایران در منطقه رو به بحران نرفته است.

با این حال در سال های اخیر در پی تحولات داخلی ترکیه و روی کار آمدن جریان اسلامگرای معتدل در این کشور و تغییرات مهمی که در سیاست خارجی ترکیه به وجود آمده است، روابط آنکارا و تهران نیز رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است. حزب عدالت و توسعه، به دنبال پیاده کردن الگوی معتدلی از اسلام در ترکیه است و جدال این اسلام گرایان با نظامیان لائیک مورد توجه ایران بوده است. علاوه بر گرایش های اسلامی دولت ترکیه سیاست های جدید دولت ترکیه در منطقه از جمله حمایت از مردم فلسطین موجب نزدیکی بیشتر سیاست های ایران و ترکیه شده است. سیاست های ترکیه در سال های اخیر در قبال مسئله فلسطین و حمایت از مردم این کشور به خصوص با ارسال کشتی کمک های بشردوستانه به غزه، محبوبیت مقامات این کشور را نزد مردم منطقه افزایش داده است. ترکیه همچنین روابط خود را با سوریه گسترش داده و شنیده می شود که واسطه مذکرات غیر مستقیم سوریه با اسرائیل هم بوده است. در واقع می توان گفت با افول مصر و عربستان در موضوع فلسطین، این روزها ایران و ترکیه و سوریه محور جدید حامیان فلسطین را تشکیل داده اند.

علاوه بر این، اقلیت کرد در هر دو کشور و مسئله حرکت‌های جدایی‌طلبانه کردها، زمینه‌ای برای اتفاق نظر عینی میان تهران و آنکارا فراهم کرده است و اتفاقا از همین منظر نیز هر دو کشور در هنگام حمله نظامی آمریکا به عراق و اشغال خاک این کشور، با واشنگتن مخالفت کردند. مسئله حفظ تمامیت ارضی عراق و نگرانی عمیق تهران و آنکارا از تجزیه احتمالی این کشور و در نتیجه تشکیل دولت خود مختار کردستان، دغدغه دائمی مقام‌های دو کشور بوده است.

با این حال آنچه بیشتر ایران و ترکیه را به یکدیگر نزدیک کرد درگیر شدن ترکیه در مسئله هسته ای ایران بود. اردیبهشت ماه گذشته زمانی که غرب به دنبال تصویب قطعنامه تحریم ایران بود، ترکیه به همراه برزیل با ایران بیانیه ای را امضاء کردند که به بیانیه تهران معروف شد و فرمولی برای تبادل سوخت ارائه می داد. با این حال این بیانیه از طرف غرب نادیده گرفته شد ولی این موجب شد که ترکیه به عنوان عضو غیر دائم شورای امنیت به قطعنامه غرب برای تحریم ایران رای منفی داد.

این اقدام ترکیه، توانست اعتماد مقامات ایران را جلب کند و از آن زمان ایران به طور مداوم خواستار حضور ترکیه در مذاکرات هسته ای ایران بوده است. امری که با مخالفت کشورهای غربی روبرو شده است. با این حال توافق غرب به برگزاری دور دوم مذاکرات ایران و غرب در ترکیه نشان دهنده این است که غرب بیش از پیش به نقش میانجی گر ترکیه اهمیت می دهد.

ایران و غرب در چند سال گذشته نتوانسته اند به زبان مشترکى نزذديک شوند، شاید این بار ترک ها بتوانند مترجمان خوبی بین ایران و غرب باشند.