پایان تبعید 60 ساله برای کره‌ای‌های ساخالین

پارک جونگ‌جا شش دهه از زندگی خود را در جزیره ساخالین گذرانده است؛ جایی که وزش باد مجال سر بلند کردن نمی‌دهد. او یکی از قربانیان جنگ سرد است که او را بی‌خانمان و بی‌سرزمین، زندانی ساخالین کرد. اما پس از 60 سال سرگردانی، او و صدها نفر از کسانی که در جزیره ساخالین گرفتار شده بودند، صاحب میهن و خانه‌ای شده‌اند: کره جنوبی.

 

پارک 68 ساله که به تازگی در حومه سئول ساکن شده، می‌گوید: «تمام عمرم در آرزوی این بودم که بالاخره روزی بتوانم به اینجا [کره جنوبی] بیایم. شوهرم که فوت کرده است همیشه می‌گفت فقط اگر اجازه داشتم از ساخالین به کره جنوبی بروم، می‌توانستم تمام مسیر را روی آب راه بروم.»

 

پارک و صدها تن از کره‌ای تبارهای ساکن ساخالین، از نسل باقیمانده 150 هزار کارگر کره‌ای هستند که در سال‌های آغازین دهه 1940 به ساخالین مهاجرت کردند. در آن زمان امپراتوری ژاپن که شبه‌جزیره کره از مستعمراتش محسوب می‌شد، بر نیمه جنوبی جزیره ساخالین حکم می‌راند.

 

کارگران کره‌ای یا به زور نظامیان ژاپنی به کار گمارده شده یا در تلاش برای کسب حداقل معاش به این جزیره آمده بودند. ژاپنی‌ها در معادن زغال سنگ، کارگاه‌های چوب‌بری، و کارخانه‌های ساخت کاغذ تسمه از گرده کارگران کره‌ای می‌کشیدند و آن‌ها چاره‌ای جز اطاعت نداشتند.

 

با پایان جنگ جهانی دوم و اشغال تمام جزیره توسط روس‌ها، بسیاری از این کارگران به ژاپن رفتند و شماری دیگر به کره شمالی بازگشتند. اما قریب یک سوم از جمعیت کارگران که از اهالی مناطق جنوبی شبه جزیره کره بودند، نتوانستند به خانه بازگردند.

 

اقوام و آشنایان‌ آن‌ها در سرزمینی زندگی می‌کردند که پس از مرزبندی‌های جدید، داخل خاک کره جنوبی قرار گرفته بود – کشوری جدید تحت نظارت آمریکا – و به همین دلیل مقامات اتحاد جماهیر شوروی که اکنون بر جزیره ساخالین و سرنوشت ساکنان آن حاکم شده بودند، با بازگشت آن‌ها به کره جنوبی موافقت نمی‌کردند.

 

با فروپاشی امپراتوری ژاپن در پایان جنگ جهانی دوم و استقلال مستعمرات این کشور از جمله شبه جزیره کره، این ساکنان ساخالین تبعیت ژاپنی خود را از دست داده بودند؛ دولت اتحاد جماهیر شوروی نه حاضر بود آن‌ها را به عنوان اتباع خود بپذیرد و نه با بازگشت آن‌ها به وطن‌شان، کشوری که متحد آمریکا بود، موافقت می‌کرد؛ آن‌ها نیز نه رغبتی به پذیرفتن تبعیت کره شمالی داشتند و نه می‌خواستند که به ژاپن بروند – سرزمینی ویران از جنگ که خاطرات تلخ آن را از کار اجباری در ساخالین تا ابد زنده نگه می‌داشت و جایی که در نهایت در آن غریبه محسوب می‌شدند. به این ترتیب تبعید 60 ساله شمار زیادی از کارگران کره‌ای ساخالین آغاز شد.

 

لی می سوک، 67 ساله، که 18 اکتبر به کره جنوبی آمده، می گوید: «والدین من هرگز به این قصد که در آن‌جا ماندگار شوند به ساخالین نرفته بودند. آن‌ها به پول احتیاج داشتند و قصد داشتند 3 تا 5 سال در این جزیره کار کنند. اما ناگهان درهای بازگشت به روی آن‌ها بسته شد و آن‌ها برای همیشه در آن جزیره گرفتار شدند.»

 

کارگران کره‌ای تباری که در ساخالین مانده بودند به دلیل فقدان مدارک احراز هویت و ملیت تا سال 2000 که کره جنوبی تحت شرایطی درهای خود را به روی آن‌ها گشود، نمی‌توانستند از این جزیره خارج شوند.

 

آرزوی بازگشت

 

لی و همسرش که در خانه با یکدیگر به زبان روسی صحبت می‌کنند، اکنون در آپارتمانی مدرن و کوچ در حومه غربی سئول ساکن شده‌اند که تا پایتخت کره جنوبی حدود یک ساعت فاصله دارد. برنامه‌ای که آن‌ها را در نهایت به خانه واقعی‌شان بازگردانده نتیجه سال‌ها مذاکرات بین مقامات روس، ژاپنی، و کره‌جنوبی بوده است.

 

به گفته سازمان اطلاعات و داده‌های خارجی کره جنوبی، دولت ژاپن که مدعی است تمام غرامت و دیون پیش از پایان جنگ جهانی دوم را طی موافقتنامه‌ای به کره جنوبی پرداخت کرده در اقدامی دور از پوشش رسانه‌ها و جنجال‌های سیاسی، در قالب فعالیت‌های بشر دوستانه مسئولیت بخشی از کمک‌های مالی به افرادی را که به کره جنوبی باز می‌گردند، به عهده گرفته است.

 

به این ترتیب کره‌ای تبارهای ساخالین پس از بازگشت به کره جنوبی از حقوق بازنشستگی، بیمه کامل خدمات درمانی، و یارانه پرداخت اجاره بهای محل سکونت برخوردار می‌شوند که دولت کره جنوبی برای آن‌ها فراهم کرده است و علاوه بر این دولت ژاپن نیز هزینه حمل و نقل و جابجایی و خرید وسایل لازم برای منازل جدید این افراد را تامین می‌کند.

 

اولین گروه از این تبعیدیان ناخواسته که شامل 900 تن از نسل اول مهاجران (بیشتر افرادی که در خاک کره متولد شده‌اند و در خرد سالی همراه والدین‌شان به جزیره مهاجرت کرده‌اند) می‌شدند در سال 2000 به کره جنوبی باز گشتند، دومین گروه، متشکل از 610 نفر، از اوایل ماه اکتبر بازگشت به سرزمین مادری‌شان را آغاز کرده‌اند.

 

بر اساس توافق بین کشورهای کره جنوبی، روسیه، و ژاپن تنها افرادی از نسل اول مهاجران که بالای 65 سال سن دارند اجازه بازگشت به کره جنوبی را خواهند داشت. گفته می‌شود که هنوز حدود 3200 نفر کره‌ای تبار واجد شرایط در جزیره ساخالین زندگی می‌کنند. نسل‌های بعدی این افراد که در خاک روسیه به دنیا آمده و تبعیت این کشور را پذیرفته‌اند بعید به نظر می‌رسد حتی در صورتی که فرصت مهاجرت به کره جنوبی را داشته باشند، دست به چنین کاری بزنند.

 

چونگ یونگ‌جا، 67 ساله، که در خردسالی همراه والدین‌اش به ساخالین رفته و به تازگی به کره جنوبی بازگشته است، می‌گوید: «پدر و مادرم خیلی دل‌شان می‌خواست که بازگردند. آن‌ها روز و شب اشک می‌ریختند و در نهایت با حسرت در گذشتند.»

 

چونگ و شوهرش، چانگ جونگ‌گی، سه فرزند و هفت نوه خود را در ساخالین ترک کرده و به کره جنوبی آمده‌اند. در بین عکس‌های یادگاری که آن‌ها از فرزندان و نوه‌هایشان به همراه آورده‌اند، عکسی نیز وجود دارد از یک بنای سنگی در لنگرگاه جزیره که به یادبود کره‌ای‌هایی بنا شده است که بی‌حاصل، سال‌ها در این لنگرگاه در انتظار کشتی پناهندگان ماندند تا روزی آن‌ها را به سرزمین مادری‌شان بازگرداند.

 

چانگ می‌گوید: «والدین من سال‌ها به این بندر می‌آمدند و منتظر بودند اما آن کشتی هیچ وقت نیامد. آن‌ها برای خانه‌شان دل‌تنگ شده بودند.»

 

حدود 15 سال پس از آغاز این تبعید طولانی، در اوایل دهه 1960، شمار زیادی از کره‌ای‌های ساکن جزیره از انتظار طولانی خسته شدند و داوطلبانه تبعیت کره شمالی را پذیرفته و به این کشور نقل مکان کردند. در آن دوران وضعیت اقتصادی کره شمالی به مراتب از همسایه جنوبی‌اش بهتر بود.

 

زندگی در برزخ

 

بسیاری از کره‌ای‌های ساکن ساخالین که به کشور اجدادی خود بازگشته‌اند، اولین بار قریب 45 سال پس از آغاز تبعید، یعنی زمانی که مقامات اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و کره جنوبی در سال 1990 روابط دیپلماتیک بین دو کشور را آغاز کردند، به بازگشت به سرزمین مادری‌شان امیدوار شدند. بسیاری از آن‌ها اولین چیزی که از کره جنوبی دیده بودند صحنه‌هایی از بازی‌های المپیک سئول در سال 1988 بود که تلویزیون دولت کمونیستی شوروی به واسطه حضور ورزشکاران این کشور در مسابقات، بخش‌هایی از آن را پخش کرده بود.

 

با این همه کره‌ای‌های ساکن ساخالین جامعه خاص خود را در این جزیره تشکیل داده و به بهترین شکل ممکن زبان خود را در داخل این اجتماع حفظ کردند. آن‌ها حتی بسیاری از رسوم خود را نیز به نسل‌های بعدی کره‌ای‌ها انتقال داده‌اند به گونه‌ای که هنوز نسل‌های دوم و سوم مهاجران ناخواسته کره‌ای که در این جزیره زندگی می‌کنند، مراسم ازدواج خود را به شیوه سنتی کره‌ای برگزار می‌کنند.

 

چونگ در این باره می‌گوید: «من در ساخالین بزرگ شده‌ام و تحصیلاتم را در آن جزیره انجام داده‌ام و همه زندگی من آن‌جا بوده است اما با این همه هنوز خودم را یک کره‌ای واقعی می‌دانم. البته شاید به همین خاطر سال‌ها زندگی در برزخ برای ما تا این اندازه دشوار بوده است.»

 

این روزها، دو بار در هفته اتوبوس‌های حامل تازه واردهای کره‌ای، در محوطه مجتمع مسکونی ایچئون توقف می‌کنند و افرادی که با اتوبوس‌های قبلی به اینجا آمده‌اند و اکنون چند روزی است این مجتمع را خانه خود می‌دانند برای خوش‌آمد گویی به تازه‌واردها به استقبال اتوبوس‌ها می‌روند.

 

ماموران صلیب سرخ که مسئولیت مراقبت از این افراد و تضمین احراز ملیت کره‌ای آن‌ها را به عهده دارند هر هفته تازه واردها را تا این خانه جدیدشان در حومه سئول بدرقه می‌کنند. آن‌ها در روزهای بعد نیز با این افراد دیدار می‌کنند تا آن‌ها را برای زندگی در کشوری آماده کنند که امروزه به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا از لحاظ استفاده از ابزارهای الکترونیکی شناخته می‌شود.

 

لی سنگ‌هون، از مسئولان صلیب سرخ کره جنوبی در این باره می‌گوید: «وقتی به آن‌ها آموزش می دهیم چه طور از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده کنند یا اینکه دستگاه‌های بانکداری الکترونیک چگونه کار می‌کنند آن‌ها شگفت‌زده می‌شوند و می‌گویند این جا واقعاً خوب است.»

 

لی می‌سوک تازه وارد می‌گوید: «بالاخره از صمیم قلبم احساس می‌کنم که دوباره در خانه خودم هستم.»