دنياى ما در سالى که گذشت

دیپلماسی ایرانی: عید قربان را در حالی که چند هفته بیشتر به میلاد حضرت مسیح زمان باقی نمانده، جشن گرفتیم. هر سال اعیاد دینی ما با سال‌های گذشته‌مان متفاوت می‌شود و هنگامی که به پایان سال نزدیک می‌شویم بار دیگر می‌پرسیم: چرا امسال آن سال وعده داده شده، نبود؟

همه ما در منطقه ما به نوعی با پیروان ادیان مختلف در ارتباطیم، چرا که همه ما میراث معنوی مشترکی داریم. همین باعث می‌شود تا از راه‌های مختلف برای تجدید معنویاتمان در جشن‌های یکدیگر شرکت کنیم. کما این که تلاش می‌کنیم در عملی کاملا اشتباه از بسیاری از اصول حقیقی‌مان دور شویم. اگر چه با راه‌های کاملا متفاوت تلاش داریم بر عادات و رسوم و سنت و‌ تمدن مشترکمان پایبند باشیم چرا که بسیاری از ما فرهنگمان را بر همین مبانی بنا کرده‌ایم. با تمام این احوال بسیاری از این ویژگی‌ها غافلند و تلاش دارند که آینده را نابود کنند.

برای بسیاری از کسانی که در سال 2010 در خاورمیانه بودند این سال سالی پر از وعده و امید بود. همان طور که باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا در ژوئن 2009 در قاهره گفت که با جدیت هر چه تمام‌تر تلاش می‌کند تا زخمی‌های قدیمی را درمان کند و روابط تخریب شده را احیا سازد، دیدیم ایالات متحده خود را به جهان اسلام و منطقه نزدیک کرد. وجود تغییر در گفتار و مواضع بشارت‌دهنده اتفاقاتی عمیق‌تر بود: و پس از بیش از یک دهه جنگ و نزاع و درگیری در خاورمیانه جامعه جهانی توافق کرد تا خط پایانی برای این درگیری‌ها ترسیم کند.

قطعا قضیه فلسطین و اسرائیل در راس این فضای جدید قرار دارد، به خصوص برای کسانی که در این منطقه زندگی می‌کنند. اما شواهد دیگری برای تغییر نیز وجود داشت. سال 2010 سال عقب‌نشینی نیروهای امریکایی از عراق نیز بود، همچنین در نهایت جریان‌های سیاسی عراقی موفق شدند حکومت جدیدشان را تشکیل دهند. همچنین در این سال شاهد بودیم که با تلاش‌های مجدانه دستگاه‌های ذی‌ربط، القاعده در عراق ضعیف شد. از سوی دیگر اقتصاد جهانی به ما فهماند که بزرگترین زیان و خسارت را از فروپاشی اقتصادی دیده که تقریبا در یک قرن بی‌سابقه بوده است.

اما برخی اتفاقات نیز وجود دارد که ما را بر آن می‌دارد که بگوییم منطق شکست برای آنها صادق است. اکثیر نیروهای امریکایی از عراق عقب‌نشینی کردند اما موضوع حکومت ائتلافی این کشور به رغم گذشت چند ماه از انتخابات نه چندان حساس ماه مارس همچنان برای جهانیان روشن نیست. حتی قبل از ترور نماز‌گذاران مسیحی در کلیسایی در بغداد در روز 22 اکتبر روزانه ده‌ها نفر در عراق جان خود را از دست می‌دادند. و اکنون شاهدیم که یکی از قدیمی‌ترین اقلیت‌های دینی منطقه اقدام به بزرگترین مهاجرت‌ به خارج کرده‌اند. از سویی دنیا نیز هر روز شاهد فعالیت‌های تروریستی است.

اما درباره جریان صلح باید گفت که در سایه حرف‌های اضافه و درگیری‌های ایدئولوژیک و مواضع مختلف همچنان این پروسه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

"چه چیزی باعث می‌شود به قدس این قدر اهمیت داده شود" این پرسشی است که کینیث کراگ، یکی از پژوهشگران و مستشرقان مشهور دنیا درباره "فضایل قدس" می‌پرسد. این پرسش به نوبه خود پرسش دیگری را به دنبال می‌آورد که طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و آن این که "اعتبار قدس به چیست". داستان تمدن‌ها، اعصار و مذاهب همگی در این سرزمین‌ مقدس خلاصه شده‌ است که این باعث شده تا میلیون‌ها نفر جذب فرهنگ و دین چه حضوری و چه معنوی شوند که مشابه آن را در هیچ جای دنیا نمی‌بینیم. موضوع قدس قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین موضوعی است که در طول زمان تا دنیای جدید وجود داشته است.

ده سال پس از آغاز هزاره جدید ما توانسته‌ایم از فواید تکنولوژی جدید به طور حیرت‌آوری بهره ببریم. می‌توانیم از زمان و مکان بدون تلاش بسیار به سرعت عبور کنیم. توانستیم به ماه برویم و عمیق‌ترین عمق‌ها را کشف کنیم و کره خاکی را به روستا مبدل سازیم. و با تمام این احوال هنوز نتوانستیم دنیایی مناسب با آن گونه که فکر می‌کنیم، بسازیم.

جنوب غرب آسیا و جنوب آسیا و حتی شرق اروپا به سبب افزایش فروش نفت و افزایش خرید اسلحه همچنان ناآرام است. لازم است همان طور که پس از دو جنگ ویرانگر جهانی رابرت شومن خواستار پیشرفت و ایجاد تحول در اصول و مبانی اروپا شد تا ملت‌ها بیشتر به هم نزدیک و مرتبط شوند ما نیز به فکر ایجاد سازمان مشابهی در سواحل غرب آسیا باشیم قبل از آن که نبود این وحدت اساسی در زندگی ما تبدیل به عنصری از عناصر جنگ شود.

خاورمیانه حقیقی جایی برای تندروی نیست – بلکه بر عکس آن است – اما با محدودیت‌هایی که وجود دارد مکانی برای ترک‌تازی تندروها شده است. کشورهای عربی به رغم درس‌ها و میراثی که از تاریخمان به جا مانده همچنان با شدت و حدت به پاسداری از مصالحشان ادامه می‌دهند. در حال حاضر نزدیک به 55 میلیون بیکار در خاورمیانه وجود دارد در حالی که جنگ‌های مختلف منطقه از 1990 تا کنون بیش از هر زمان دیگری قربانی داشته است.

در بیست سال آینده شمار قربانیان منطقه به دلیل تغییرات جوی و زیست محیطی سه برابر خواهد شد. بسیار مشکل است که افراد منطقه را از عوامل درگیری یا مشکلات زیست محیطی و اقتصادی یا تغییرات جوی دور نگه داشت چرا که پیش‌بینی احتمالات برای جلوگیری از بحران‌ها بسیار سخت و پیچیده است. به خصوص که بسیاری از قضایای منطقه‌ای از قبیل هویت شهروندی، مهاجرت و پناهندگی را نمی‌توان جزء مسائل ملی به شمار آورد. از این رو در بسیاری از مواقع بسیاری از درگیری‌های ما خارج از مرزهای تعیین شده جریان می‌یابند.

عید قربان و عید میلاد حضرت مسیح (ع) هر دو مناسب برای شکرگزاری و تجدید نظر در گذشته است. و به رغم این که سال 2010 سال صلح و تغییر نبود باز هم شاکریم برای این که شاهد جنگی در آن نبودیم. به جای جنگ امسال خوشبختانه سالی بود که عمیقا پی به مشکلاتمان بردیم و تلاش کردیم خود را مکلف کنیم که راه حلی برای حلشان بیابیم چرا که فهمیدیم عواقب بی‌توجهی ما باعث شکست‌های حتمیمان خواهد شد. در سال 2010 جامعه بین‌المللی به این درک رسید – در حالی که قبلا به این درک نرسیده بود – حجم مشکلاتشان به اندازه‌ای است که باید هر طور شده راهی برای عبور از آنها بیابد.  

آیا ممکن است راه حالی در غرب آسیا نه تنها در محدوده‌های مرزی و دینی بلکه اعماق تاریخی پیدا شود تا مشکلات جذری این منطقه حل و فصل شود؟

در سال 2011 باید همه ابزارهای موجود در منطقه در کنار هم مورد بررسی قرار گیرند تا با استقاده از تجربیات گذشته و متقارن ساختن آنها با نیازهای روز به درمان مشکلات خاورمیانه برآییم چرا که قطعا مشکلات خاورمیانه بزرگترین مشکلات قرن بیست و یکم محسوب می‌شوند.

نویسنده: حسن بن طلال
منبع: میدل ایست آن لاین