چرا رابطه با ترکیه براى اسراییل مهم است

یکی از پایه های اصلی رابطه ترکیه و اسراییل همکاریهای نزدیک نظامی و امنیتی این دو کشور با یکدیگر است. زمانی که تنش های بین دو کشور در دوران جنگ دوم لبنان بالا گرفت، روابط امنیتی ترکیه و اسراییل همچنان پابرجا باقی ماند.

این دو کشور معاملات تجهیزات نظامی گسترده با یکدیگر دارند و تمرین های نظامی مشترکی اجرا می کنند.

سفر وزیر امور خارجه ترکیه به اسراییل

علی باباجان، وزیر امور خارجه ترکیه به اسراییل سفر کرده است تا در خصوص حمله هوایی اسراییل به سوریه که موجب ایجاد تنش هایی طی ماه گشته در منطقه شده است گفت و گو کند.

وزیر امور خارجه ترکیه روز یکشنبه برای یک گفت و گوی 48 ساعته وارد اورشلیم شد تا تنش های منطقه ای را که در پی حمله اسراییل به پایگاه فرضی هسته ای سوریه بود کاهش دهد.

وی که پیش از سفر به اسراییل در دمشق توقف کرده بود به خبرنگران اعلام کرد که منطقه یک دوره بحرانی را پشت سر می گذارد و در راس مسایل منطقه، مسئله فلسیطین و عراق می تواند تمام منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.

علی باباجان همچنین اعلام کرد که ترکیه برای برقراری صلح و امنیت در منطقه به تلاش های خود ادامه خواهد داد.

روابط ترکیه و اسراییل

در 28 مارس سال 1949، ترکیه اولین کشوری بود که با جمعیت مسلمان اسراییل را به رسمیت شناخت. آنکارا در آن زمان در این اندیشه بود که با به رسمیت شناختن اسراییل به پروسه غربی و مدرن شدن خود کمک کرده است و در کنار آن با این عمل در مقابل شوروی سابق که یک دسمن مشترک است نیز به مقابله پرداخته است.

هر دو کشور در مسیر همکاریهای دو جانبه گامهایی را برداشتند که امضای توافق همکاری امنیتی موسوم به توافق نیزه سه گانه در سال 1985 از آن جمله است. بر اساس این توافق هر دو کشور اطلاعات امنیتی رد و بدل کرده و روسای سازمان های اطلاعاتی آنها نشست های دوره ای تشکیل می دهند. به موجب این توافق سازمان موساد یک مرکز اطلاعاتی در ترکیه تاسیس کرد. اسراییل پس از تجاور به لبنان در سال 1982 اسنادی را که در اثنای این تجاور از برخی از پایگاه های مبارزان فلسطینی به غنیمت گرفته بود به ترکیه داد. این اسناد به ارتباط سازمان های فلسطینی با گروه های چپگرا، کرد و ارمنی در ترکیه مربوط می شد.

پس از آن در سال 1988 ترکیه زمینه را برای ارسال کارگران ترک به اسراییل فراهم آورد تا اسراییل به وسیله این کارگران که دستمزد کم درافت می کرند برای کاستن از نیازهای خود به گارکران فلسطینی بهره بگیرد.

اوج همکاری های اسراییل و ترکیه در دهه 90 است. همکاری های اسراییل و ترکیه از آغاز سال 1995 به صورت آشکارا درآمد و در این هنگام توافقی نظامی میان دو کشور به امضا رسید که در آن رزمایش های مشترک میان دو کشور پیش بینی شده بود و به هواپیماهای اسراییلی اجازه داده شده بود که برای کنترل مرزهای سوریه در آسمان ترکیه به پرواز درآیند و ماموریت شناسایی تحرکات نیروهای سوری را در ابعتد وسیع تری انجام دهند.

این توافق واکنشهای گسترده ای را در جهان عرب برانگیخت و ترکیه با تاکید اینکه توافق با اسراییل تنها به توافق برای برگزاری رزمایشهای مشترک و تبادل تجربیات محدود می شود و فعالیت نظامی مشترک در آن پیش بینی نشده است، تلاش کرد که به این واکنشها پاسخ دهد. گام بعدی در ماه اوت سال 1996 برداشته شد و ترکیه و اسراییل توافق همکاری در عرصه های  فناوری نظامی را به امضا رساندند. توافق دیگری هم در دسامبر همان سال در زمینه انجام رزمایشهای نظامی مشترک در دریای مدیترانه به امضا رسید که این توافق اولین مورد در نوع خود محسوب می شود.

سفر رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه به اسراییل در 24 فوریه سال 1997 به منظور پیگیری این توافقات از جمله بخش توسعه و تجهیز 54 هواپیمای اف 4 ترکیه در کارخانه های اسراییل را نیز می توان در راستای این توافقات ارزیابی کرد.

بر اساس این توافقات اسراییل تجهیزات پیشرفته راداری و سیستمهای ناوبری و پارازیت پیشرفته را در این نوع از هواپیماها نصب می کرد. ارزش این قرار داد 600 میلیون دلار اعلام شد که اسراییل در قالب وام جهت انجام پروژه ای 5 ساله در اختیار ترکیه قرار می داد.

در بین سالهای 1996 تا 1997 اسراییل موضوع روشهای تسریع و توسعه همکاری نظامی با ترکیه را پی گرفت و 124 توافق و پروژه مشترک همکاری نظامی میان دو کشور به امضا رسید که مهم ترین آنها عبارتند از:

1. طرح تجهیز هواپیماهای اف 4 و اف 5 ترکیه به سیستمهای پیشرفته جنگی.

2. اجرای پروژه مشترک ساخت هواپیماهای آموزشی بدون خلبان و هواپیماهای جاسوسی.

3. اجرای پروژه مشترک میان ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی برای توسعه موشکهای ضد موشک پاتریوت.

4. جایگزینی اسلحه سبک ایفال اسراییل به جای سلاحهای ارتش ترکیه.

5. صدور سیستمهای الکترونیکی ویژه مراقبت از مرزها و سیستم راداری هواپیماهای اف 4

6. تهیه گزارشهای سه ماه از خطراتی که دو طرف را تهدید می کند از سوی کارشناسان دو طرف و تهیه گزارش مشترک هر 16 ماه یک بار از سوی وزیران دفاع و روسای ستاد آنها.

اما با وجود آنکه پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، ترکیه اعلام کرده بود که تغییری در روابط این دو کشور ایجاد نخواهد شد، پس از ترور شیخ احمد یاسین در سال 2004 دولت ترکیه با محکوم کردن این اقدام تغییراتی را در روابط خود با اسراییل آغاز کرد.

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه دیدار با هیاتی از بازرگانان اسراییلی را که از آنکارا دیدن کرده بودند را رد کرد و دستور داد تا کلیه مقدمه چینی هایی را که برای سفر رسمی وی به اسراییل که قرار بود در سال 2004 انجام شود متوقف کنند.

طیب اردوغان همچنین در واکنش به حمله اسراییل به غزه و رفح در اواخز ماه می سال 2004 جنایات اسراییل را در رفح تروریسم دولتی خواند و برخورد اسراییل با فلسطینیان را مشابه فشارهایی دانست که یهودیان اسپانیا در عهد دادگاه های تفتیش عقاد با آن مواجه بودند و یا شکنجه می شدند و یا از کشور رانده می شدند.

در اواسط ماه جولای سال 2004 زمانی که ایهود اولمرت به آنکارا سفر کرد، رجب طیب اردوغان به بهانه این که در تعطیلات به سر می برد از استقبال وی سر باز زد. اما همزمان از ناجی عطری، نخست وزیر سوریه که همزمان با المرت به آنکارا سفر کرده بود استقبال کرد.

این در حالی است که روابط دو کشور در گذشته نیز دستخوش برخی تنش ها بوده است که از مهم ترین آنها می توان به مخالفت ترکیه با تصمیم اسراییل برای اعالم قدس به عنوان پایتخت اسراییل در سال 1980 نام برد.

تعادل قدرت در دنیا نیز به نوبه خود بر روابط اسراییل و ترکیه تاثیر گذار بوده است. یکی از دلایل اصلی تنش های به وجود آمده بین اسراییل و ترکیه این است که آنکارا با سایر کشورها و جوامع خاورمیانه دارای روابطی است. ترکیه همچنین با برخی از کشورهای عربی روابط تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارد و این کشورها می خواهند که ترکیه به جای آنکه در ترازوی اسراییل و آمریکا قرار بگیرد به سمت آنها سوق پیدا کند.

در این میان با آمدن حزب عدالت و توسعه وضعیت ترکیه وارد مرحله جدیدی شده است. ترکیه هم خواهان ارتباط با اسراییلو آمریکا برای رسیدن به منافع شخصی خود است و هم روابط خوبی با مردم خاورمیانه دارد. اما این واقعیت را نباید فراموش کرد که داشتن روابط خوب با دیگر کشورهای خاورمیانه مشکل امنیتی ترکیه را حل نمی کند.

مشکلات روابط اسراییل و ترکیه

با توجه به گفته های بالا مشکلات موجوددر روابط ترکیه و اسراییل به بخش های زیر طبقه بندی می شود:

1- فلسطین: یکی از مشکلات روابط ترکیه و اسراییل نقطه نظرات کاملا مخالف یکدیگر در مقابل درگیری اسراییل با فلسطینیان است.

2-مسئله کردستان و عراق: یکی دیگر از موضوع های درگیری بین اسراییل و فلسطین، مسئله کردها است. ترکیه از استقلال کردها و تقسیم عراق حمایت نمی کند و معتقد است که عراق باید به یک کشور قوی و مرکزی تبدیل شود تا بتواند از تمامیت ارضی خود دفاع کند و این در حالی است که اسراییل یکی از حامیان تقسیم عراق به شمار می رود.

شبکه بی بی سی با اعلام این خبر که اسراییلی ها در شمال عراق به کردها آموزش های نظامی می دهند دنیا را با این موضوع آشنا کرد که اسراییلی ها خواهان تقسیم عراق هستند. هر چند اسراییل برای آنکه روابط خود با ترکیه را دچار بحران جدیدی نکند این خبر را تاید نکرد اما در این خبر آمده بود که اسراییل در شمال عراق اعضای حزب کارگران کرد را آموزش می دهد.

3-صلاحدیدهای دولتی: خاورمیانه منطقه ای است که قرن ها شاهد درگیریهای گوناگون بوده است و به همین دلیل است که برقراری یک دولت ثابت و مستقل در این منطقه نیازمند یک معجزه است. یکی از راه کارهای این معجزه داشتن یک روابط خارجی خوب است. ترکیه سعی می کند تا با برقراری یک رابطه خوب با دنیای عرب و در آن واحد همپیمانی با اسراییل و آمریکا به این معجزه نزدیک تر شود.

شرایط موجود در منطقه خاورمیانه موجب می شود تا این دو کشور نوع تازه ای از همکاری ها را از سر بگیرند. علی باباجان در سفر اخیر خوداعلام کرده است که هرگز به اسراییل اجازه نخواهد داد تا از حریم هوایی این کشور برای حمله به سوریه استفاده کند. ترکیه سعی می کند روابط خود با سوریه را بهبود بخشد و این درحالی است که واکنش ترکیه در مقابل درخواست اسراییل و آمریکا در مقابله با ایران نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.