چرا آمریکا در اجلاس اخیر 1+5 موفق نشد

وزاری خارجه کشورهای اعضای دایمی شورای امنیت سازمان ملل به همراه آلمان روز جمعه ششم مهرماه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی در نیویورک گرد هم آمدند تا در زمینه پرونده هسته ای ایران به رایزنی بپردازند.

در پایان جلسه اعلام شد که وزاری خارجه طرح موضوع برنامه هسته ای ایران را تا دو ماه دیگر به تعویق انداختند تا محمد البرادعی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی و خاویرسولانا نماینده عالی اتحادیه اروپا گزارشات خود را از پیشرفت کار با ایران ارایه نمایند. در میان صاحبنظران مسایل بین المللی این تصمیم به عنوان شکستی برای آمریکا و فرانسه که از مدت ها قبل تلاش و رایزنی گسترده ای را برای تصویب قطعنامه جدید به راه انداخته بودند تلقی شد.

انتخاب نیکولا سارکوزی به ریاست جمهوری فرانسه و مواضع ضد ایرانی وی موقعیت مناسبی را برای دولت بوش به وجود آورد تا وزن خود را در مجموعه 1+5 سنگین تر احساس کرده و زمینه را برای تصویب تحریم های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران فراهم تر ببیند.

بر این اساس از چند هفته گذشته الیزه در اقدامی هماهنگ با کاخ سفید شروع به اتخاذ مواضع تند و خشن در زمینه برنامه هسته ای ایران نمود. ابتدا رئیس جمهور و سپس وزیر امورخارجه فرانسه موضوع عملیات نظامی را به عنوان یک انتخاب کاملاً محتمل مطرح کردند.

اتخاذ چنین مواضعی از سوی فرانسه که تا چند ماه پیش تلاش داشته دنباله رو مطلق آمریکا قلمداد نشود تعجب ناظران آگاه را برانگیخت.

با روی کار آمدن دولت گوردون براون در لندن که مایل نیست مانند سلف خود در موضوعات سیاست خارجی سردمدار بوده و این طور وانمود شود که پیرو آمریکاست انتخاب آقای سارکوزی خبر مسرت بخشی برای کاخ سفید نشینان بود. لذا جایگزینی پاریس با لندن به عنوان یاور اول آمریکا در اروپا در اتخاذ مواضع ضد ایرانی طراحی شده و به منصه ظهور رسید.

از ابتدا مشخص بود که انتخاب ادبیات جنگ طلبانه توسط پاریس و واشنگتن در فاصله چند هفته قبل از اجلاس مجمع عمومی که سران و وزاری خارجه بسیاری از کشورها در آن شرکت می کنند هدفی جز زمینه سازی تصویب تحریم های جدید علیه ایران به دنبال ندارد.

تقسیم کار بین فرانسه و آمریکا به این نحو صورت گرفت که فرانسه مسئولیت تند کردن مواضع را برعهده گرفت و آمریکا به منظور ایجاد فشار به چین و روسیه اعلام کرد که در صورت عدم همراهی این دو کشور با تحریم های جدید، آمریکا و متحدان اروپایی اش تحریم های جدید را خارج از چارچوب شورای امنیت دنبال خواهند کرد.

در آستانه اجلاس مجمع عمومی چند اتفاق جالب توجه به وقوع پیوست. ابتدا موج مخالفت با اظهارات جنگ طلبانه برنارد کوشنر وزیرخارجه فرانسه در داخل و خارج این کشور آغاز شد که سرانجام منجر به تصحیح مواضع وی شد.

سپس روسیه و چین اعلام کردند که اکنون زمان تصویب تحریم های جدید نیست و درحالیکه ایران و آژانس در حال مذاکره هستند طرح موضوع تحریم ها در شورای امنیت کرا صحیحی نیست و بر همکاری ایران و آژانس اثر منفی خواهد داشت.

با شروع اجلاس مجمع عمومی روسیه با صراحت بیشتری با تحریم های جدید مخالفت کرد. در جلسه وزرای خارجه 8 کشور صنعتی که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی برگزار شد لاوروف شدیداً با اقدام جدید شورا مخالفت کرد و گفتگوی تندی بین وی و رایس رد و بدل شد.

بعد از جلسه آقای لاوروف به خبرنگاران گفت که سخنان تندی با کاندولیزا رایس وزیرخارجه آمریکا داشته است. نیویورک تایمز به نقل از یکی از دیپلمات های اروپایی که در جلسه مذکور حضور داشت نوشت که وضعیت به جایی رسیده که با حضور رایس و لاوروف در یک جلسه عملاً کاری از پیش نمی رود.

اتفاق جالب توجه دیگر اعلام موضع صریح وزیرخارجه آلمان در نیویورک مبنی بر لزوم همراهی روسیه و چین در هر اقدام شورای امنیت است. این موضع با مواضع آمریکا و فرانسه که خواستار اقدامات یکجانبه آمریکا و اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران در صورت مخالفت چین و روسیه در شورای امنیت شدند و معایرت دارد.

آمریکا که با مخالفت صریح چین و روسیه روبرو بود چاره ای جز پذیرش راه حل مصالحه ای نداشت  اگر چه نیکلاس برنز معاون وزیر خارجه آمریکا تلاش داشت این طور وانمود کند که هر شش کشور موافق تحریم های جدید هستند. وی به خبرنگاران گفت که درجلسه مزبور همه کشورها پیشنهادهایی در زمینه تحریم های جدید اعلام کردند.

 وزیرخارجه فرانسه نیز در سخنانی شگفت انگیز جلسه 1+5 را موفقیت آمیز خواند و با تاکید بر وحدت شش کشور گفت درجلسه درخصوص 14 نوع تحریم از جمله در زمینه های محدودیت های مالی و سرمایه گذاری و ممنوعیت وزیرا و سفر، تحریم تسلیحاتی و محدودیت احتمالی در زمینه تجارت در نفت وگاز بحث و تبادل نظر شد.

به هر ترتیب، آمریکا که از موضع خود مبنی بر طرح فوری موضوع در شورای امنیت عقب نشینی کرد تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا گزارش های آقایان سولانا و البرادعی در ماه نوامبر تا حد ممکن حاوی نکات مثبت نباشد تا زمینه برای پیگیری موضوع در ماه نوامبر فراهم باشد.