ترکيه، رفيق شفيق ايران يا دوست مصلحتى؟
در آخرين نشست سران عرب در پايتخت ليبى که هفته گذشته به پايان رسيد، اعراب ميزبان مهمان ويژه‌اى بودند: نخست وزيرى ترکيه رجب طيب اردوغان. درست در نخستين روز اين نشست اردوغان پشت ميکروفون قرار گرفته و رهبران اسرائيل را ديوانه خواند. او از بيت‌المقدس با عنوان چشم چراغ جهان اسلام نام برد. اين اظهار نظرهاى اردوغان در جهان عرب موجى از تحسين به دنبال داشت.
البته نقش ترکيه در معادلات منطقه‌اى فقط سخنرانى‌هاى تند و تيز نيست. در دو سال گذشته، اين کشور نقش ميانجى ميان اسرائيل و سوريه را بازى کرده است. اهل تسنن عراق را به کنار گذاشتن اسلحه و بازگشت به صحنه سياست ترغيب کرده و البته به پايان دادن به بحران‌هاى داخلى در لبنان هم کمک کرده‌است. اکنون ديگر شکى وجود ندارد که رهبران ترکيه و وزير امور خارجه اين کشور احمد داووداغلو قصد دارند روزهاى خوبى را در دستگاه ديپلماسى آنکارا ثبت کنند. اکنون پرسش اينجاست که آيا ترک‌ها مى‌توانند به طمعى که در سر دارند، برسند؟
در حال حاضر بسيارى از کارشناسان بدبين ادعا مى‌کنند که نقش ترکيه تنها و تنها صحبت کردن است و نه عمل به اين سخنان پرطمطراق. اکنون بحث پرونده هستهاى ايران داغ داغ است و نوبت به ترکيه رسيده که نشان دهد آيا تنها اهل حرف زدن است يا مرد عمل؟
بى‌شک ترک‌ها از جايگاه خود در حال لذت بردن هستند. معاون وزير امور خارجه ترکيه در اين خصوص مى‌گويد: هيچ‌کس نظر ما را نمى‌پرسيد. اکنون آنها ما را مى‌بينند.
استقلال جديد ترکيه بيم‌چندانى به دل امريکا و اروپا نينداخته است چرا که هر دو طرف وفاداراى آنکارا به غرب در روزهاى جنگ سرد را به ياد دارند. در ديدار آنگلا مرکل از ترکيه، دو طرف با موجى از عدم توافق‌ها روبه‌رو شدند: از بحث الحاق ترکيه به اتحاديه اروپا تا اعتراض ترکيه به تشديد تحريم‌ها عليه ايران. اردوغان در تازه‌ترين گفتگو خود با اشپيگل هم تصريح کرده است که ابتدا بايد راهکار مصالحه و مذاکره را پيش برد. در شرايطى که باراک اوباما در چند روز اخير دائما تصريح کرده است که به دنبال تشديد تحريم‌هاست، آنکارا بايد سريعا موضع خود را انتخاب کند.
شايد ترک‌ها به واقع ظرفيت و تونايى لازم براى ميانجى‌گرى در پرونده هستهاى ايران و خارج کردن تهران از اين بحران را در چنته داشته باشند. ترکيه مجموعه‌اى از همکارى‌هاى اقتصادى و ديپلماتيک را با تهران دارد. حجم تجارت سالانه آنکارا با ايران از مرز 10 ميليارد دلار گذشته است و البته اردوغان بارها محمود احمدى‌نژاد رئيس‌جمهورى ايران را "دوست" خطاب کرده است. علاوه بر اين ترکيه در شوراى امنيت هم کرسى را به خود اختصاص داده است. ترک‌ها به‌هيچ‌وجه علاقه‌اى ندارند دولت با ندانم‌کارى‌هاى خود موقعيت بين‌المللى و رونق اقتصادى انها را زير سوال ببرد.
عبدالله گل رئيس‌جمهورى ترکيه هم نزديکى کشورش به ايران را سياست مثبت و مفيد مى‌خواند. او در تازه ترين اظهار نظرهاى خود در اين خصوص مى‌گويد: ايران کشورى حائز اهميت در منطقه است. کشورى متفاوت از ديگران. تاثير ايران بر منطقه در حال افزايش است و ما اين امر را به فال نيک مى‌گيريم.
گل دليل بن‌بست در مصالحه جامعه جهانى با ايران را نبود عدالت در تلاش‌هاى جامعه جهانى براى مصالحه مى‌داند: طرف ايرانى با نوعى از بى اعتمادى به غرب نگاه مى‌کند. همين بى‌اعتمادى باعث بن‌بست در پرونده شده است. ايران فکر مى‌کند که براى تخطى از اصول بين‌المللى تنبيه نمى‌شود بلکه اين مخالفت‌ها براى تضعيف نظام جمهورى اسلامى است. محمود احمدى‌نژاد در ديدارهاى خصوصى مى‌پذيرد که بازى در حال خطرناک‌تر شدن است.
عبدالله گل با تکرار مشابه اظهار نظرهاى اردوغان در خصوص برخورد با تمامى قدرت‌هاى هستهاى با يک موضع واحد مى‌گويد: راه ديگرى هم براى برون رفت از بحران وجود دارد. تمامى تسليحات هستهاى از خاورميانه حذف شوند.
عبدالله گل با دستيابى ايران به برنامه تسليحات هستهاى مشکل دارد اما همزمان نمى‌تواند تسليحات در اختيار اسرائيل را هم تحمل کند.
شايد اظهار نظرهاى اخير ترکيه در حمايت از ايران، بسيارى از کسانى را که اميدوار به تحريم ايران بودند نااميد کرده است اما شايد آنکارا آنگونه هم که نشان مى‌دهد، مخالف سرسخت مانند چين نباشد.
عبدالله گل در اين خصوص مى‌گويد: من اعتقاد دارم که غايت نهايى ايرانى‌ها دستيابى به تسليحات هستهاى است چرا که اين مساله به نوعى براى آنها افتخار ملى محسوب مى‌شود.
گل با اشاره تلويحى به خطرى که ايران هستهاى منطقه را با آن تهديد مى‌کند، گفت: رهبران ايران بى‌شک از تسليحات هستهاى استفاده نخواهند کرد اما به نوعى اين دارايى بر رفتار آنها تاثير خواهد گذاشت.
در باب تحريم ايران هم بى‌شک آنکارا تمام تلاش خود را مى‌کند تا از صدور قطعنامه عليه تهران در شوراى امنيت خوددارى کند اما اگر ايالات متحده بتواند از خطر وتو روسيه و چين جان سالم به در ببرد بعيد است که با مخالفت آنکارا روبه‌رو شود. بسيارى از تحليل گران اعتقاد دارند که اگر بنا بر انتخاب باشد، ترک‌ها متحدان غربى خود را به سنت هميشه انتخاب خواهند کرد.
منبع: فارين پاليسى
نظر شما :