از ایران انکار، از غرب اصرار

دیپلماسی ایرانی: گرچه با اوج گیری تنش میان ایران و غرب در بحث هسته‌ای همواره موضوعی با عنوان ورود کشورهای ثالث منطقه‌ای به عرصه جلب رضایت ایران مطرح شده بود اما تهران از ابتدا هیچ نوع واسطه یا میانجی را میان خود و غرب به ویژه در مساله هسته‌ای نپذیرفت.

در طول این مدت همواره دو کشور سوریه و ترکیه حداقل در سطح رسانه‌ای، بیش از سایر بازیگران منطقه به عنوان میانجی‌گر میان ایران و غرب مطرح بودند اما این ترکیه بود که گام‌های تند و سریعی در این مسیر بر می‌داشت و همچنان نیز بر می‌دارد.

با این حال تهران هرگز نپذیرفت که واسطه‌ای در بحث هسته‌ای با غرب دارد و این در حالی بود که کشورهای غربی نیز هیچ گاه صراحتا از یک کشور خاص به عنوان میانجی خود با ایران سخن نگفتند.

رفت و آمدهای دیپلماتیک ترکیه میان ایران و غرب یا ارتباط تنگاتنگ ایران و سوریه کشورهای غربی را بر آن داشت تا از نفوذ و سطح ارتباط و تاثیرگذاری این کشورها و در مرحله بعد دیگر کشورهای همسایه و هم منطقه ایران بهره گرفته و پیام‌های خود را به تهران برسانند تا این فرایند ختم به تفاهم میان طرفین شود.

این مساله همچنان نیز مورد ارزیابی و استفاده است و همچنان فرصتی طلایی را در اختیار آنکار برای ایفای نقش منطقه‌ای خود گذاشته است. گرچه ترک‌ها در این میان بهره برداری خود را می‌کنند اما تهران نیز با کانال آنها مواضع خود را برای غربی‌ها تبیین کرده و غرب هم از این کانال نگرانی‌های خود را به گوش ایران می‌رساند. اما طرف ایرانی این تبادل دیدگاه‌ها از مسیر ترکیه یا کشورهای ثالث دیگر مانند سوریه را به معنای میانجی‌گری این کشورها نمی‌داند.

با این وجود اوایل هفته جاری شاهد درخواست فرانسه از سوریه برای ورود بیشتر به همکاری‌های بین المللی به ویژه در مورد ایران و مساله هسته‌ای این کشور بودیم. فرانسوا فیون، نخست وزیر فرانسه، سوریه را به تلاش برای برقراری صلح در خاورمیانه و به ویژه در زمینه پرونده هسته‌ای ایران دعوت کرد و متذکر شد که این تلاش‌ها در توسعه روابط اقتصادی دو جانبه، میان دوکشور فرانسه و سوریه موثر خواهد بود.

در همین حال بر اساس اخبار رسانه‌های داخلی کشور، محمود احمدی نژاد قرار است پایان هفته جاری برای دیدار با مقام‌های سوریه سفری به این کشور داشته باشد. این سفر به همان اندازه که فرصت تبادل نظر دو طرف در موضوعاتی چون روابط دوجانبه، مسائل منطقه‌ای و تحولات بين المللی را فراهم می‌کند، بی تردید فرصتی برای طرح مساله ورود سوریه به تنش ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای ایران نیز خواهد بود.

به نظر می‌رسد که تهران در اعتقاد خود مبنی بر عدم نیاز به وجود میانجی گری منطقه‌ای در بحث هسته‌ای ایران و غرب استوار باشد اما نوع و اهمیت روابط تهران و دمشق این ویژگی را دارد که دو طرف با نگاهی فراتر از الزامات منطقه‌ای و بین المللی به موضوع نقش آفرینی سوریه در مساله هسته‌ای ایران بپردازند. به همان اندازه که نمی‌توان انتظار داشت کلید قفل توافقات هسته‌ای ایران و غرب ورود سوریه به موضوع باشد، برای دمشق نیز پیشنهاد همکاری در مساله هسته‌ای ایران مزایای مختلفی دارد.

بنابراین نمی‌توان طرح مجدد ورود سوریه به مساله هسته‌ای ایران و سفر احمدی نژاد به سوریه را چندان بی ارتباط با یکدیگر دید. هر چند رفع تنش میان ایران و غرب در موضوع هسته‌ای اکنون بیش از بازیگری کشوری مانند سوریه، بستگی به درک متقابل دو طرف از شرایط  یکدیگر و علاقمندی آنها به تعامل به جای تخاصم دارد اما می‌توان احتمال موافقت دمشق با درخواست غرب از یک سو و سفر احمدی نژاد به سوریه برای رایزنی با مقامات این کشور از سوی دیگر را زمینه‌های مناسبی برای درک بهتر ایران و غرب از نگرانی‌های یکدیگر توصیف کرد. شاید با این درک مسیر تحریم و تهدید و فشار به سوی بازگشت به مذاکره و دیپلماسی تغییر جهت دهد.