نشست استانبول موفق‌تر از نشست اسلامآباد
نشست استانبول در حالی در حال برگزاری است که دو روز بیشتر به نشست لندن که در حقیقت نشست اصلی افغانستان محسوب می‌شود، باقی نمانده است. نشستی که مقامات ارشد بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای عضو ناتو و ایالات متحده امریکا در آن شرکت خواهند کرد. این در حالی است که هنوز معلوم نیست ایران در این نشست شرکت خواهد کرد یا خیر. بر اساس قراین موجود ایران در این نشست شرکت نخواهد کرد. هیچ منبعی نیز تا بدین لحظه اعلام نکرده که بریتانیا از تهران برای شرکت در این نشست دعوت کرده است.
تنها دو روز قبل از نشست لندن درباره افغانستان، نشستی با همین موضوع در استانبول ترکیه برگزار شده که در آن سران کشورهای افغانستان و پاکستان نیز حضور دارند. از ایران نیز آقای رحیمی معاون اول رئیس جمهوری حضور یافته است.
نشست استانبول نزدیک به 10 روز پس از نشست اسلامآباد برگزار شده است. نشستی که انتقادهای بسیاری به آن شد و ظاهرا دستاورد چندانی نیز برای ایران نداشت. اما نشست استانبول تفاوت‌های بسیاری با نشست اسلامآباد دارد. نخست این که در این نشست سران کشورهای ترکیه، افغانستان و پاکستان حضور دارند که همین موضوع نشان از پربارتر و باارزش‌تر بودن آن نسبت به نشست اسلامآباد است. به ویژه این که هیات‌های افغانی و پاکستانی با حضور هیات عالی‌رتبه خود و به همراه چند وزیر دیگر در این نشست حاضر شده‌اند که این نشان می‌دهد توافقاتی که در این نشست منعقد خواهد شد، صوری نخواهد بود و فراتر از تئوری جنبه عملی خواهد داشت.
دیگر این که در نشست ترکیه مهره سوخته‌ای وجود ندارد. در این نشست سران کشورهایی حضور دارند که هم‌اکنون در راس قدرت هستند و کشورشان را اداره می‌کنند. نه کرزای تغییر کرده، نه زرداری قرار است کنار برود و نه خود عبدالله گل قرار است اتفاقی برایش بیفتد. بر خلاف نشست اسلامآباد که در آن دادفر سپنتا وزیر امور خارجه افغانستان در روز حضورش در نشست از سمتش برکنار شد و وزیر امور خارجه جدید از مجلس افغانستان رای اعتماد گرفت.
از سوی دیگر این نشست را کسی میزبانی می‌کند که خود خواستار برگزاری این نشست بوده و از این رو منافع در خور توجهی برای خود ترسیم کرده است. به هر صورت چون ترکیه میزبان است اصولی را برای خود در نظر گرفته که کشورهای دعوت شده با پذیرش آن اصول در آن شرکت کرده‌اند. بر خلاف نشست اسلامآباد که ایران خواستار برگزاری آن بود و پاکستان نمی‌پذیرفت و در نهایت هم ایران با قبول شرایط اسلامآباد در آن شرکت کرد و برنده آن نیز به جای ایران پاکستان شد. چرا که هم حق میزبانی را از تهران به اسلامآباد آورد هم شرایط خود را بر دیگر میهمانان تحمیل کرد و هم این که هر آنچه می‌خواست را از افغانستان گرفت تا با چنته‌ای پر بتواند در نشست استانبول و نشست لندن شرکت کند. جالب است بدانیم در روز برگزاری نشست اسلامآباد وزرایی که طرف حمایت پاکستان بودند همگی از مجلس افغانستان رای آوردند در حالی که وزیرانی که ایران از آنها حمایت می‌کند هنوز مشخص نیست وزیر خواهند شد یا خیر.
نکته دیگری که در نشست استانبول رعایت شد ولی در نشست اسلامآباد به آن توجهی نشد حضور تمامی کشورهای همسایه افغانستان است. در نشست اسلامآباد تنها ایران و پاکستان به عنوان همسایه‌های افغانستان حضور داشتند و اصلا توجهی نشد که کشورهای دیگر همسایه افغانستان نیز باید در چنین نشست‌هایی حضور داشته باشند. جالب آن که در نهایت گفته شد مشکل افغانستان یک مشکل منطقه‌ای است و باید تنها از طریق کشورهای منطقه مورد بحث و بررسی قرار گرفته و حل و فصل شود. مشخص نیست وقتی دیگر کشورهای منطقه و همسایه افغانستان حضور ندارند چگونه این مسئله می‌تواند از راه‌های منطقه‌ای حل و فصل شود.
نکته شگفت‌آور دیگر این که ترکیه نه کشور همسایه افغانستان است نه منافع مستقیم در این کشور دارد نه زبان ترکی با زبان افغانی مشترک است و نه فرهنگ ترکی با فرهنگ افغانی مشابهت چندان شگرفی دارد. اما دیپلماسی ترکیه به اندازه‌ای موفق عمل کرده که ترکیه میزبان نشست همسایگان افغانستان می‌شود، در تحولات آن نقش‌آفرینی می‌کند و حتی آن قدر اثرگذار است که هم پاکستان و هم افغانستان صحبت از گسترش روابط مشترک در سطح منطقه‌ای با آن کشور می‌زنند.
در نشست استانبول مقامات بلندپایه ایران، چین، تاجیکستان و ترکمنستان حضور داشتند و چند کشور دیگر و برخی نهادهای بین‌المللی نیز ناظران خود را به این نشست فرستادند. از جمله دیوید میلی‌بند وزیر امور خارجه بریتانیا ناظری ویژه از سوی وزارت امور خارجه کشورش به این نشست فرستاده است. حضور همین ناظران باعث می‌شود تا بر اهمیت این نشست بیش از پیش افزوده شود.
بدین ترتیب هر سه کشور ترکیه، افغانستان و پاکستان با دستی پر در نشست لندن حاضر خواهند شد در حالی که ایران در این نشست حضور نخواهد داشت. پرسشی که مطرح می‌شود این است که در این صورت ایران چگونه می‌تواند از ظرفیت‌های خود در افغانستان استفاده کند؟
نظر شما :